1395/6/27 ۰۹:۵۹
روزی که آلمان با حمله به لهستان آتش جنگ جهانی دوم را روشن کرد، سردمداران کشورهای مختلفی می‌توانستند به این مساله فکر کنند که به زودی عمر زمامداری آنان به پایان خواهد رسید. اما در این میان دست روزگار مردی را از قدرت به زیر کشید که شاید در زمان آغاز جنگ حتی در دورترین تصورات خویش نیز چنین سرنوشتی را نمی‌دید.
سجاد صداقت : روزی که آلمان با حمله به لهستان آتش جنگ جهانی دوم را روشن کرد، سردمداران کشورهای مختلفی می‌توانستند به این مساله فکر کنند که به زودی عمر زمامداری آنان به پایان خواهد رسید. اما در این میان دست روزگار مردی را از قدرت به زیر کشید که شاید در زمان آغاز جنگ حتی در دورترین تصورات خویش نیز چنین سرنوشتی را نمی‌دید. زمانی که رضاشاه 25 شهریور 1320 مجبور به استعفا شد، یکی از مهم‌ترین تاثیرات جنگ جهانی دوم بر ایران شکل گرفت. هیتلر آتش جنگ را 11 شهریور 1318 برافروخت و دقیقا دو سال و دو هفته بعد از آن، رضاشاه در ایران از قدرت برکنار شد. هر چه بود استعفای رضاشاه خود داستانی طولانی و عجیب است. مردی که در تمام طول دوران حکومتش تلاش کرد پایه‌های ارتش نوین را در ایران برپا کند در کمتر از چند ساعت شاهد فروپاشی پایه‌های سست و لرزان آن بود. همه چیز خبر از اتفاقاتی تازه در ایران پس از جنگ می‌داد. گویی استعفای رضاشاه در 25 شهریور نقطه پایان یک دیکتاتور بود.
جنگ ایران را سوزاند ایران 12 شهریور 1318 و یک روز پس از آغاز جنگ جهانی دوم رسما بی‌طرفی خود را به طرف‌های درگیر جنگ اعلام کرد. حدود دو سال بعد با حمله آلمان به شوروی در 22 ژوئن 1941 (اول تیر 1320) شرایط جنگ دگرگون شد و زمینه از بین رفتن بی‌طرفی و اشغال ایران فراهم آمد. شوروی و انگلیس پنجم تیر 1320 پیمان همکاری بستند و به عنوان نیروهای متفق در برابر آلمان قرار گرفتند. پایداری شوروی در برابر یورش نیروهای نازی برای سرنوشت جنگ اهمیتی حیاتی داشت. در صورت شکست و تسلیم شوروی، بقیه جهان و از جمله انگلیس نیز در برابر نیروهای نازی به زانو در‌می‌آمدند. برای گریز از چنین سرنوشتی، انگلیس و سپس آمریکا، همه نیروهای خویش را برای کمک به شوروی بسیج کردند. از میان همه راه‌های ممکن، راه ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی و داشتن نفت ارزان و راه‌آهن سراسری، بهترین و مطمئن‌ترین و ارزان‌ترین راه کمک‌رسانی به شوروی بود. از سوی دیگر ایران در معرض تهدید ارتش آلمان و نیروهای هوادار آن قرار داشت. اما دستگاه‌های تبلیغاتی متفقین با چنان شدت و حدتی تبلیغ می‌کردند که بیم آن می‌رفت با انجام یک کودتا، رژیم موجود به یک رژیم هوادار آلمان و دول محور تبدیل شود. بنابراین یا ایران باید در کنار متفقین به آلمان اعلام جنگ می‌داد یا اینکه پیش از آنکه به اشغال آلمان یا کودتاگران احتمالی طرفدار آلمان در‌می‌آمد، از سوی نیروهای متفق اشغال می‌شد. اما ایران به درخواست‌های مکرر متفقین برای اخراج کارشناسان و کارمندان آلمانی مقیم ایران پاسخ نداده بود. سرانجام گزینه نقض بی‌طرفی و اشغال ایران در دستور کار شوروی و انگلیس قرار گرفت.
ایران اشغال شد بامداد سوم شهریور 1320 شوروی و انگلستان نیروهای خود را وارد ایران کردند. بی‌طرفی ایران نقض شد و خاکش به اشغال نیروهای بیگانه در‌آمد. بعدا نیروهای آمریکا نیز به نیروهای شوروی و انگلیس پیوستند. در نهم شهریور شوروی و انگلیس طی یادداشتی تحویل اتباع آلمان، بستن سفارتخانه‌های آلمان، ایتالیا، مجارستان و رومانی و اخراج اتباع این کشورها را خواستار شدند و چون با تعلل ایران مواجه شدند با صدور اولتیماتوم 48 ساعته و تهدید اشغال تهران خواسته خود را تکرار کردند. سرانجام چون پاسخ روشنی از دولت ایران دریافت نکردند، نیروهای متفقین به سوی تهران سرازیر شدند و در 26 شهریور پایتخت ایران را به اشغال خود در‌آوردند.
سقوط یک شاه رضاشاه یک روز پیش از اشغال تهران، 25 شهریور 1320، در کاخ مرمر از سمت خود استعفا داد. استعفا و تبعید رضاشاه در پی اشغال ایران فراهم آمده بود تا با این کار، ایران به پل پیروزی متفقین در جنگ جهانی دوم تبدیل شود. تاریخ باز هم روی زشت اشغال توسط بیگانگان را به ایران نشان داده بود.
منبع: فرهیختگان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید