گفت‌و‌گو با محمدرضا زینلی، تصویری واقعی‌تر از یک تمدن شرقی

1395/6/27 ۰۹:۲۵

تایلند، بخشی از سرزمین تاریخی سیام است که نام آن در متون قدیمی ایران بسیار دیده می‌شود. سرزمینی که در گذشته به دلیل وجود جنگل‌ها، مناظر طبیعی بکر و همچنین طبیعتی افسانه‌ای، همراه با معابد چشمگیر بودایی، در اذهان بازرگانان ایرانی به بهشتی روی زمین بدل شده بود و در ایران، رؤیای رسیدن به این سرزمین دست‌نیافتنی بود. در دوره معاصر اما تایلند، کشوری است که نامش با مفاهیم ناپسندی پیوند یافته است، اما آیا این تصویر ناپسند با واقعیت فرهنگی این کشور انطباق دارد؟

حسنعلی ذکریا : تایلند، بخشی از سرزمین تاریخی سیام است که نام آن در متون قدیمی ایران بسیار دیده می‌شود. سرزمینی که در گذشته به دلیل وجود جنگل‌ها، مناظر طبیعی بکر و همچنین طبیعتی افسانه‌ای، همراه با معابد چشمگیر بودایی، در اذهان بازرگانان ایرانی به بهشتی روی زمین بدل شده بود و در ایران، رؤیای رسیدن به این سرزمین دست‌نیافتنی بود. در دوره معاصر اما تایلند، کشوری است که نامش با مفاهیم ناپسندی پیوند یافته است، اما  آیا این تصویر ناپسند با واقعیت فرهنگی این کشور انطباق دارد؟ محمدرضا زینلی، رایزن فرهنگی کشورمان در تایلند، در گفت‌وگوی حاضر به تشریح جامعه تایلند، باورها و اعتقادات این مردم و حضور فرهنگی ایران در این کشور می‌پردازد.

***

آئین اکثریت قاطع تایلندی‌ها بودایی است و می‌دانیم که پیروان این آیین در باور و اعتقادات خود بسیار سرسخت هستند. با این حال در ایران باوری هست که این کشور، جامعه‌ای بی‌دین و به دور از آموزه‌‌های اعتقادی است. آیا می‌توان این باور را درست دانست؟
نه درست نیست. در ایران هم نسبت به مکتب بودیسم برداشت‌های اشتباهی وجود دارد و این آیین بدرستی در داخل کشور معرفی نشده است و هم اینکه مردم تایلند به اشتباه، مردمی بی‌دین و غیر معتقد معرفی شده‌اند. بیش از 90 درصد مردم این کشور بودایی و معتقد به این آیین هستند. بی‌دین کسی است که هیچگونه اعتقاد ماورایی نداشته باشد که درباره مردم تایلند صدق نمی‌کند. بودیسم را نمی‌توان به صورت دقیق یک دین معرفی کرد؛ اما بر اساس شناخت از این آیین، بودیسم، یک آیین مبتنی بر اعتقادات متافیزیکی و ماورایی و فراتر از حوزه طبیعت و ماده است. اصول و فروعی هم دارد. پیروان آن هم اصول اخلاقی و مناهی و واجبات و حلال‌ها و حرام‌هایی دارند. دزدی، قتل، دروغ و زنا، 4 حرام اصلی این آیین هستند که در دین‌های آسمانی هم وجود دارند. اعتقادات بسیاری نسبت به تکامل و تعالی روح و جسم انسان دارند که با برخی از اعتقادات ما منطبق نیست، اما تمامی آنها بر اساس اندیشه‌ها و آموزه‌های آیین بودایی است.
 

سابقه حضور فرهنگی ایران در این کشور به چه دورانی ‌می‌رسد؟ آیا شیخ احمد قمی در دوران صفویه آغازگر روابط فرهنگی ایران با تایلند بوده یا پیش از آن هم ما روابطی با این کشور داشتیم؟
نسبت به دوران پیش از شیخ احمد قمی، هیچ سند تاریخی که بیانگر روابط فرهنگی ما باشد، وجود ندارد. البته در دوره‌های گذشته روابط فرهنگی که تابعی از روابط اقتصادی و تجاری دو کشور باشد، وجود داشته است. در ایام قدیم سرزمین سیام (نام قدیم تایلند) یکی از مراکز و چهارراه‌های تجاری غرب و شرق شناخته می‌شد و منابع گسترده‌ای از ثروت و محصولات کشاورزی و نساجی و جواهرات در این کشور متمرکز بود. اما آنچه به صورت رسمی در تاریخ به ثبت رسیده این است که روابط فرهنگی ما به بیش از 420 سال قبل و با حضور شیخ احمد قمی در تایلند، بازمی‌گردد. شیخ احمد قمی، نماینده بخش خصوصی ایران در دوران صفویه بود. وی بازرگانی بود که مطالعات دینی داشت. برای تجارت به تایلند سفر کرد و با زحمت شخصی خود بنیانی را در این کشور بنا گذاشت که بعد از حدود 420 سال هنوز از ثمرات این زحمت‌ها، بهره برده می‌شود. تا قبل از شیخ احمد قمی، مسلمانان در تایلند و سرزمین‌های جنوب این کشور که امروزه به عنوان کشور مالزی شناخته می‌شود، حضور داشتند؛ اما تشیع بعد از حضور شیخ احمد قمی به این کشور آمد. حدود 6 هزار نفر امروزه در تایلند خود را منتسب به شیخ احمد قمی و از نوادگان وی می‌دانند.
 

در دوره معاصر چطور؟ روابط فرهنگی ایران و تایلند از چه دوره‌ای آغاز شد؟
امسال چهلمین سال امضای موافقتنامه فرهنگی دو کشور است که بین دولت ایران و دولت پادشاهی تایلند در سال 1355 شمسی به امضا رسید. البته روابط سیاسی دو کشور 21 سال قبل از آن آغاز شده است. با این حال رایزنی فرهنگی ایران در تایلند از اوایل انقلاب در سال 1361 فعالیت خود را آغاز کرد؛ با این توضیح که در ابتدا سطح آن خانه فرهنگ و وابستگی فرهنگی بوده و از حدود 7 سال قبل سطح آن به رایزنی فرهنگی ارتقا یافته است.
 

یکی از دلایل شناخت ایرانی‌ها از تایلند، حضور پررنگ گردشگران ایرانی در این کشور است. این روند البته با انتقاداتی در داخل کشور همراه است. کمی هم در این باره بگویید.
توریسم یکی از جاذبه‌های تایلند و از منابع اصلی درآمدی این کشور است که معمولاً ایرانی‌ها را به خود جذب ‌کرده است. در گذشته و برای مدت کوتاهی در دهه 60 (که این توریسم از حالت استاندارد خود خارج شده و جنبه‌های غیراخلاقی یافته بود و همزمان با جنگ تحمیلی علیه ایران بود) روابط دو کشور در بخش گردشگری برای دوره‌ای قطع شد و سفر به تایلند برای اتباع ایرانی برای مقطعی ممنوع شد. این ممنوعیت ناشی از رواج توریسم ناسالم و غیراخلاقی در این کشور بود که بعدها دوباره ترمیم شد و الان هم به طور متوسط در هر هفته حدود 5 پرواز مستقیم از ایران به تایلند داریم. فضای توریسم در حال حاضر به نسبت دهه 60 بهتر شده ولی همچنان ما به آن به عنوان یک آسیب نگاه می‌کنیم.

تایلندی‌ها چطور؟ آیا قصد دارند این روند را همچنان ادامه دهند و با استفاده از توریسم ناسالم و غیراخلاقی، درآمدزایی کنند؟
ببینید، تایلند با وجود تصویر نازیبایی که بین قشر فرهنگی و قاطبه کشور مسلمان ما از آن ایجاد شده، کشور ناسالمی نیست و اتفاقاً کشور بسیار سالمی است. بیش از 90 درصد مردم تایلند دارای جامعه‌ای سالم، خانواده و پیوندهای محکم خانوادگی و سبک زندگی سالم هستند. مبانی اخلاق خانواده و اخلاق اجتماعی هم در این کشور وجود دارد. تنها بخش کوچک و اندکی از تایلند متأسفانه در بخش ناسالم و غیراخلاقی صنعت توریسم شاغل هستند. البته این را هم بگویم که تایلندی‌ها هم اخیراً به دنبال قطع و تغییر این روند هستند. تا سال قبل این موضوع به عنوان یک صنعت درآمد زا و مؤثر در اقتصاد ملی کشور پذیرفته شده بوده؛ ولی در یک سال اخیر دولت بشدت در حال برنامه‌ریزی است تا این صنعت ناسالم را به طور کامل تعطیل کند. بتازگی خبری منتشر شد که آقای کوپ کارن، وزیر جدید توریسم تایلند سوگند یاد کرده است که تمام خانه‌های فساد در این کشور را برچیند. زمزمه‌های این موضوع از 7 الی 8 ماه قبل شروع شد و دولت اعلام کرد که جهتگیری توریسم این کشور تاکنون ناسالم بوده و باید تغییر یابد و از امروز سعی خواهیم کرد تا این جهتگیری را عوض کنیم و تصویری زیبا و واقعی از تایلند ارائه دهیم و توریسم این کشور را به سمت داشته‌های ارزشمند ملی، تاریخ و فرهنگی معطوف خواهیم کرد. تایلند جاذبه‌های گردشگری بسیاری دارد و می‌خواهد آن را ارائه دهد و مهم این است که تایلندی‌ها به این ‌نکته به عنوان آسیبی رسیده‌اند که تصویر کشورشان در اذهان عمومی دنیا را ترمیم کنند. متأسفانه در ایران هم عمدتاً بخش ناسالم و غیراخلاقی صنعت توریسم تایلند معرفی شده؛ و در گذشته، برخی از گردشگران ایرانی که به تایلند می‌رفته‌اند، برای استفاده از این بخش از توریسم به این کشور سفر می‌کردند و توجهی به بخش‌های دیگر جذابیت‌های فرهنگی و تاریخی و طبیعی تایلند که بسیار هم قوی و ارزشمند است، نداشته‌اند.
 

ایران فعالیت‌های فرهنگی کنونی خود در تایلند را در چه حوزه‌ای متمرکز کرده‌ است؟
روی همه‌ چیز. با وجود کمبود منابع، یکی از اشکالات کار ما این است که اگرچه اولویت‌بندی می‌کنیم؛ اما به دنبال آن هستیم تا در همه حوزه‌ها کار کنیم و این به نتیجه مطلوب منتهی نمی‌شود. منابع ما اگر می‌خواهد خوب صرف شود، باید صرف چند کار محدود و اساسی ‌شود. علاوه بر حوزه مخاطبان مسلمان به طور عام و شیعیان و ایرانیان مقیم به طور خاص، در حوزه بوداییان نیز که بیش از 65 میلیون نفر جمعیت است؛ چه در حوزه گفت‌وگوی ادیان و چه حوزه‌های فرهنگ و هنر بودایی، دیرینه و پیشینه تمدنی و سینما و هنر و... باید فعالیت کنیم. ما دوست داریم از هر ظرفی به اندازه یک چشیدن امتحان کنیم. استراتژی دیگر این است که منابع خود را صرف دو یا سه کار شاخص کنیم که الان انتخاب سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، انتخاب نوع اول است که بر اساس آن لازم است تقریباً تمام حوزه‌های قابل توجه را پوشش دهیم.

منبع: ایران