اشغال ایران توسط متفقین در جریان جنگ جهانی دوم (1320ش)

1395/6/3 ۰۷:۵۹

از اواخر سال 1309 ش رضاخان روابط نزدیكی را با آلمان پایه‏ گذاری كرد تا بتواند تهدیدات انگلستان و روسیه را خنثی كند. این روابط با شروع جنگ جهانی دوم گرم‏تر شد. رضاشاه صدها آلمانی را دعوت كرد تا به عنوان مستشار و متخصص در سازمان‏های دولتی و به ویژه در ارتش خدمت كنند. در سال 1320 ش و در بحبوحه جنگ جهانی دوم هنگامی كه رضاخان تقاضای شوروی و انگلستان را برای اخراج آلمانی‏ها از ایران رد كرد این دولت‏ها با هماهنگی كامل، تصمیم گرفتند سرزمین ایران را اشغال كنند.

از اواخر سال 1309 ش رضاخان روابط نزدیكی را با آلمان پایه‏ گذاری كرد تا بتواند تهدیدات انگلستان و روسیه را خنثی كند. این روابط با شروع جنگ جهانی دوم گرم‏تر شد. رضاشاه صدها آلمانی را دعوت كرد تا به عنوان مستشار و متخصص در سازمان‏های دولتی و به ویژه در ارتش خدمت كنند. در سال 1320 ش و در بحبوحه جنگ جهانی دوم هنگامی كه رضاخان تقاضای شوروی و انگلستان را برای اخراج آلمانی‏ها از ایران رد كرد این دولت‏ها با هماهنگی كامل، تصمیم گرفتند سرزمین ایران را اشغال كنند. سرانجام در بامداد سوم شهریور 1320 ش، سفیران انگلیس و شوروی به طور جداگانه یادداشت‏هایی تسلیم دولت ایران نمودند. در این یادداشت اعلام شده بود كه چون دولت ایران در مقابل متفقین و درخواست‏های آنان مبنی بر عدم همكاری با مستشاران آلمانی و به خدمت گرفتن جاسوسان آن كشور، سیاست مبهمی در پیش گرفته و در اخراج عُمّال آلمان، اقدامی نكرده است، ارتش‏های شوروی و انگلیس وارد ایران شده و مشغول پیشروی هستند. شوروی، شمال، و انگلیس، جنوب ایران را متصرف شد. مرز این دو بخش، خطی فرضی بود كه از میان تهران می‏ گذشت و خود تهران هم در اشغال هر دو طرف بود. رضاخان در ابتدا تصمیم به مقاومت گرفت اما چون فاقد پایگاه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بود و مردم از عملكرد مستبدانه و سیاست‏های او ناراضی بودند، نتوانست در برابر بیگانگان دوام بیاورد. بنابراین حكومت دیكتاتوری شانزده ساله رضاشاه تحت فشار اشغال‏گران فرو ریخت و او مجبور به استعفا و خروج از كشور شد. ورود نیروهای متفق به ایران در حالی صورت گرفت كه دولت ایران، پیش از آن، نسبت به جنگ جهانی دوم، اعلام بی‏ طرفی كرده بود. با این حال، اشغالگران روسی و انگلیسی، بدون توجه به این امر، قسمت‏های وسیعی از خاك كشور را اشغال نمودند و مصائب بی‏شماری برای مردم به وجود آوردند. در چنین شرایطی به یكباره، زبان‏های بسته باز شد و گلوهای گرفته، به نفس كشیدن افتاد. بازار انتقاد از اوضاع گذشته رواج یافت و پس از سال‏ها سكوت مرگبار، حملات به حكومت سراسر دیكتاتوری شانزده ساله رضاخانی آغاز شد. اشغال ایران كه از سوم شهریور سال 1320، با تهاجم نیروهای انگلیس و شوروی از جنوب و شمال صورت گرفته بود، تا پایان جنگ در سال 1324، ادامه یافت.