1393/4/10 ۱۳:۰۵
نادره بدیعی نخستین پژوهشگر زبان و فرهنگ اویغورانِ چین (بومیان ایالتِ «شین‌جیان» چین)، در قالب کتابی با عنوان «موسیقی ایرانی در چین» به مطالعه و بررسیِ شباهت‌هایی شگفتآور میان زبان فارسی و موسیقیِ ایران با زبان و موسیقی یکی از ایالت‌های غربی چین به نام «شین‌جیان» می‌پردازد.
بدیعی در مقدمه کتابِ «موسیقی ایرانی در چین» دلیلِ علاقه‌مندی و از انجام چنین تحقیقاتی را درباره زبان و موسیقی مردمانِ این تکه از چین، این‌گونه بیان می کند: «ایالت شین‌جیان اویغوری چین، خود ایالتی خودمختار است و زبان این ایالت پس از زبان چینی که زبان فراگیر آن کشور است، زبان اویغوری است که با خطی شبیه به خط فارسی نگاشته می شود و سرشار از واژه های فارسی است. شگفت زده از آن همه واژه‌های فارسی بودم که همه جا فرهنگ ایرانی و زبان فارسی حضوری مسلم داشت که تا پیش از سال 1936 خط و زبان رسمی ایغوری فارسی بوده است، به ویژه یک فروشگاه سازهای موسیقی بود و همه سازها ایرانی! باور نکردنی بود همه سازها ایرانی و همه با همین نام‌های فارسی، دوتار، سه‌تار، تنبور، دف، تنبک، خوشتار!»
کتاب «موسیقی ایرانی در چین» در شش فصلِ «نگاهی به تاریخ موسیقی اویغوران چین»، «مقام‌نوازی و موسیقی ایرانی در میان اویغوریان»، «سازهای ایرانی در شین‌جیان چین»، «خوشتار، ساز کهن ایرانی!»، «رواج سازهای ایرانی در میان چینیان»، «واژه‌ها و اصطلاحات موسیقی ایرانی در شین‌جیا چین» نوشته شده است که همچنین در فصلی مجزا مجموعه‌ای مفید از حدود 40 تصویر از نوازندگان و موسیقیدانان، سازها، نقاشی‌ها و رقص های اویغوران را ارائه داده است.
نویسنده در فصل اول کتاب «نگاهی به تاریخ موسیقی ایغوری» به شکل مفصل به شرح بررسی کتاب «درباره دوازده مقام» نوشته سیف‌الدین‌عزیزی، موسیقیدان، پژوهشگر موسیقی و دوتار نواز اویغوری می‌پردازد.
«اصول» جز معنای اساس و قاعده به معنای «رقص» هم است!
بدیعی در فصل بعدی کتاب درباره خویشاوندیِ دیرین موسیقی اویغوری با موسیقی ایرانی می‌آورد: «موسیقی اویغوری و مقام‌نوازی آن چنان است که گویی از ژرفاهای زمانها با احساس ما آشنایی دیرین دارد و به هنگام گوش سپردن به موسیقی اینان و یا تماشای رقصهای گوناگون و «داستانیِ» اویغوران، منِ ایرانی گویی ذهن و اندیشه‌ام دریچه‌ای را به سوی گذشته‌ها باز می‌کند و سده‌های پیشین را فرا چشم می‌نشاند.» در ادامه این فصل وی موسیقی اویغوران را به سه دسته «موسیقی مذهبی»، «موسیقی تکنوازی، گروه‌نوازی، ترانه‌خوانی» و «موسیقی رقص» تقسیم می‌کند و با اشاره به این که رقصهای ایغوری خود به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ رقصهای معمول که در همه جشن‌ها و شادیها اجرامی شود و رقصهای داستانی یا روایی. وی درباره رقص این مردم به نکته جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید: «اویغوران مطلقا رقص را «اصول» می‌خوانند و واژه «اصول» در تمامی شین جیان به معنای رقص به کار می رود و از این رو ضرب اصول را در سخن حافظ شیراز باید با توجه به این معنای اصول معنا کرد: به ضرب اصولم برآور ز جای که بار غمم بر زمین دوخت پای»
در فصل «سازهای ایرانی در شین‌جیان» به معرفی کامل سازهای اویغوری و بیان ویژگی‌های آن‌ها می‌پردازد و تاکید می کند: «سازهایی که در میان اویغوریان رایج است با همان نام فارسی در زبان اویغوری و هم در زبان چینی به کار می رود و حتی در زبان چینی برای این سازها واژه‌های برابر ساخته نشده است.»
پیشینه ویولون کمانچه نیست، خوشتار است
یکی از جالب‌ترین بخش‌های این کتاب، مطالبی است که درباره «خوشتار»، یک ساز زهیِ اویغوران بیان می‌شود. بدیعی می‌گوید که این ساز را اولین بار در نقاشی‌های مانویان روی دیوارهای مانستان‌های (عبادتگاه‌های مانویان) منطقه تورپانِ شین‌جیان می‌بیند و پس از مطالعات و تحقیقاتش مدعی است که به جای کمانچه، این ساز را باید پیشینه ویولون دانست.
«اگر به متداولترین فرهنگنامه‌ها و دایره المعارفها نیز بنگریم زیر نام ویولون آمده است که ویولون از خاور زمین و در جنگهای صلیبی به اروپا رفته و در آنجا آنهم در سده‌های 15 تا 17 میلادی. اروپاییان بر روی این ساز کار کردند و بدنه، سیم ها و کلیدهای آنرا آزمودند، کم و بیش و کاستی و فزونی نمودند تا آنکه به گونه امروزی درامد و سپس ویولون از باختر دوباره به خاور زمین و ایران، بازگشت و در ایران از آنجا که تنها ساز زهی که در خانواده موسیقی ایرانی به جای مانده بود کمانچه بود، بی‌آنکه پژوهشی درخور، پیرامون ریشه‌های ایرانیِ ویولون انجام بگیرد گفتند که ویولون همان کمانچه است.»
درفصلی دیگر نویسنده به حضور و رواج سازهای ایرانی نه فقط در اویغورستان بلکه در ارکسترهای چینی و در اپرای پکن اشاره می‌کند و ساختمان سازهای سنتور، سرنا، قانون و کمانچه را که در ارکسترهای چینی به کار می‌روند تک تک شرح می‌دهد.
و سرانجام نوشتار پایانی، فهرستی است در چهار صفحه از برخی واژه‌ها و اصطلاحات موسیقی ایران که در زبان اویغوری چین به کار می‌روند.
نادره بدیعی همسر دکتر مظفر بختیار (متولد 1322)، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران است. دکتر بختیار به دلیل آثار و تحقیقات مهم در زمینه چین‌شناسی در سال 1374 از سوی دانشگاه پکن به عنوان «استاد ممتاز دانشگاه پکن» برگزیده شد. وی از سال 1369 به عنوان استاد اعزامى دانشگاه تهران در دانشگاه پكن به مدت 5 سال به تدریس در کرسی زبان و ادبیات فارسی و اداره مؤسسه ایران شناسی دانشگاه پکن پرداخت و نسلی از پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی را در چین پرورش داد. کتاب «موسیقی ایرانی در چین» و چندین کتاب دیگر درباره فرهنگ اویغورانِ چین دستاوردی ماندگار از همین سفرهای نادره بدیعی است.
نادره بدیعی که در حال حاضر عضو کانون پژوهشگران موسیقی ایران است، پس از آشنایی با فرهنگ و زبان چینیان و به ویژه مردمان ایالت شین‌جیان، با مطالعات و تحقیقاتی پیگیرانه و مستمر امروز به عنوان نخستین پژوهشگر زبان و فرهنگ اویغوران چین، مطرح شده است. وی تا کنون در این زمینه کتاب «فرهنگ واژه های فارسی در زبان اویغوری چین» را در سال 1377 توسط نشر بلخ منتشر کرده است.
چاپ اول «موسیقی ایرانی در چین» در 116 صفحه مصور با شمارگان هزار نسخه و بهای هفت هزار تومان چندی پیش از سوی انتشارات پارت روانه بازار شده است.
خبرگزاری ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید