جامعه‌شناسان دینی در فرانسه چگونه می‌اندیشند؟

1395/5/10 ۱۱:۰۶

کتاب «دین در جوامع مدرن: مقالاتی در جامعه‌شناسی دین» گزیده‌ای از نوشته‌ها و کنکاش‌های اخیر چند چهره برجسته جامعه‌شناس دین در فرانسه درباره وضعیت کنونی امر دینی این کشورهاست.

نشر نی «دین در جوامع مدرن» را منتشر کرد

 
کتاب «دین در جوامع مدرن: مقالاتی در جامعه‌شناسی دین» گزیده‌ای از نوشته‌ها و کنکاش‌های اخیر چند چهره برجسته جامعه‌شناس دین در فرانسه درباره وضعیت کنونی امر دینی این کشورهاست.

 
 کتاب «دین در جوامع مدرن: مقالاتی در جامعه‌شناسی دین» نوشته دانیل ارویو ـ لژه، ژان ـ پل ویلم، پی‌یر برشون و دیگران باترجمه علیرضا خدامی به تازگی از سوی نشر نی منتشر شده است.

جامعه‌شناسی ادیان در فرانسه: از جامعه‌شناسی سکولاریزاسیون تا جامعه‌شناسی مدرنیته دینی؛ رویکرد جامعه شناختی به پدیده‌های دینی؛ جامعه‌شناسی مدرنیته‌های دینی چندگانه: رویکردی دیگر به دین نامرئی در جوامع اروپایی؛ سکولاریزاسیون: مورد استثنائی بودن اروپا؟ بازگشت به یک مفهوم و مباحث مربوط به آن در جامعه شناسی ادیان؛ دین‌داری‌های عرفی؛ بازگشت امر دینی، پدیده‌ای جهانی؛ دین‌داری اروپاییان: تنوع و گرایش‌های مشترک؛ دین‌داری در اروپای غربی و روند انتقال اسلام نزد نسل‌های جدید در سرزمین غربت عناوین گفتارهای این کتاب است.

در ابتدای این کتاب مترجم درباره سابقه پرداختن به دین در جوامع مدرن می‌نویسد: «از هنگام انتشار کتاب ساخت اجتماعی واقعیت برگر و لاکمن، سازه‌باوری [= برساخت‌گرایی] یکی از پرجاذبه‌ترین پارادایم‌های نظری در عرصه‌ی جامعه‌شناسی بوده است. مطابق این دیدگاه، واقعیت اجتماعی داده‌ای از پیش تعریف شده نیست که بر آگاهی و نگره‌ی افراد فرو نشیند. رویکرد سازه‌باور از پذیرش هر نوع دریافت جهان که امری تمام شده و از پیش تعریف شده باشد سرباز می‌زند و امر اجتماعی و امر فردی را در وابستگی متقابل به یک‌دیگر می‌بیند. براین اساس، فرد جهان اجتماعی را (که شامل نقش‌ها، نهادها و هویت‌های تعیین شده است) به صورت انفعالی درونی نمی‌کند، بلکه در یالوگی فعال به آن قرار دارد.
 
در چند دهه‌ی گذشته، چنین رویکردی به پژوهش‌های جامعه‌شناختی در زمینه‌ی دین سمت و سویی نو بخشیده است. به پیروی از رویکرد سازه‌باور، امروزه بسیاری از جامعه‌شناسان نیز امر دینی را امری انتزاعی به شمار نمی‌آورند که در درون مجموعه‌ای از متون محبوس است و از کنش تاریخی تاثیر نمی‌پذیرد، بلکه آن را براساس تجربه‌ی کنشگران، بستر اجتماعی ـ تاریخی معین و پیوسته در حال ساخت و بازساخت می‌بینند. به باور آنان، امر دینی را نمی‌توان به سطح اجتماعی متبولر آن یعنی نهادها، سازمان‌ها، نقش‌ها و هویت‌های از پیش تعریف‌شده فروکاست.»
 
به گفته مترجم اثر، وظیفه‌ی جامعه‌شناس، شناختِ صورت‌های گوناگون بهره‌گیری از دین است که افراد به کار می‌گیرند. بنابراین، دین‌داری دقیقاً همان بهره و کاربرد دین در چارچوب زندگی روزمره‌ی آن‌هاست. از این رو اشکال دین‌داری به فراخور موقعیت فردی و اجتماعی آنان متنوع است. لیکن هنگامی که از امر دینی سخن به میان می‌آید، اشاره به مواردی است که میان دین‌داری و دین تفکیکی از لحاظ معنایی برقرار نشده است و کلیت این موضوع صرف‌نظر از جلوه‌های تاریخی یا فردی مدنظر است.
 
در چنین چشم‌اندازی است که جامعه‌شناسان دین در فرانسه همانند بسیاری از کشورهای غربی دیگر، چندین دهه است که به کنکاش‌های فراوانی درباره‌ی وضعیت امر دینی و باور داشتن در این کشورها پرداخته‌اند و نتایج آن را در کتب یا نشریات پژوهشی منتشر کرده‌اند.

مترجم کتاب پیش رو با آگاهی از ضرورت آشنایی خواننده‌ی فارسی زبان با نوع رویکرد به جایگاه دین و وضع و حال دین‌داری در جهان مدرن غربی، اقدام کرده است به گردآوری و برگردان چندین نوشتار که در کتب یا نشریات معتبر فرانسوی در دهه‌ی اخیر به چاپ رسیده است، هرچند در پاره‌ای نکات واگرایی‌ها نیز میان آن‌ها دیده می‌شود.

کتاب حاضر گزیده‌ای است از نوشته‌ها و کنکاش‌های اخیر  چند چهره برجسته جامعه‌شناس دین در فرانسه درباره وضعیت کنونی امر دینی این کشورها. نویسندگان بر این باورند که بازگشت امر دینی بیش از اینکه به معنای رجعت به گذشته باشد، فراورده پدیده بازخوانی منایع معنایی گذشته و نیز در هم‌آمیزی آن‌ها با منابع مشروعیت بخش مدرن است.  در چنین وضع حالی ملاک حقانیت یک باور تجربه ی شخصی و رهاورد سودمند آن برای فرد است.

خدامی در مقدمه کتاب تاکید می‌کند که پرواضح است گفتارهای گردآوری شده در این کتاب نمی‌تواند گویای همه‌ی گرایش‌ها و ساحت‌های زندگی دینی در جوامع موردنظر باشد، لیکن این مجموعه قابلیت‌ بازنمایی بخش شایان توجهی از وضعیت امر دینی در جهان غرب و کنکاش‌های مفهومی آن را دارد.

نشر نی، کتاب «دین در جوامع مدرن: مقالاتی در جامعه‌شناسی دین»را  با شمارگان 500 نسخه در 271 صفحه به بهای 20 هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار داده است.

منبع: ایبنا