ایران صلح‌طلب و جنگ جهانی سوم!

1395/5/6 ۱۰:۳۰

ما در کشورمان تجربه‌های متفاوتی از جنگ را از سر گذرانده‌ایم که آخرین تجربه یعنی دفاع‌مقدس موجب شد با پوست و خون خود بسیاری از مضرات و منافع جنگ را حس کنیم. امروز سالگرد آغاز جنگ جهانی اول است و کشور ما در آن دوره لطمات زیادی را متحمل شد. در جنگ‌های بعدی نیز! به باور ما، باید برای پایداری صلح تلاش کرد. تلاشی که منجر به آغاز جنگی جدید نشود... شاید بنا به نظری، آنچه ارمغان برجام برای ایران بود نیز نوعی تقویت صلح جهانی بود

 به بهانه سالروز آغاز جنگ جهانی اول
 

سعید اصغرزاده: ما در کشورمان تجربه‌های متفاوتی از جنگ را از سر گذرانده‌ایم که آخرین تجربه یعنی دفاع‌مقدس موجب شد با پوست و خون خود بسیاری از مضرات و منافع جنگ را حس کنیم. امروز سالگرد آغاز جنگ جهانی اول است و کشور ما  در آن دوره لطمات زیادی را متحمل شد. در جنگ‌های بعدی نیز! به باور ما، باید برای پایداری صلح تلاش کرد. تلاشی که منجر به آغاز جنگی جدید نشود... شاید بنا به نظری، آنچه ارمغان برجام برای ایران بود نیز نوعی تقویت صلح جهانی بود. بسیاری بر این باور بودند که کشورهای قلدر جهان درصدد حمله به ایران هستند و...
از موضوع ایران که بگذریم، درواقع از‌ سال ١٧٥٦ با آغاز سیستم «دولت مدرن» چهار جنگ جهانی رخ داده است که عبارتند از جنگ‌های هفت ساله، جنگ‌های انقلاب فرانسه، جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم. طولانی‌ترین دوران صلح جهانی هم بین سال‌های ١٨١٥ تا ١٩١٤ بوده و اکنون هفتاد‌سال از وقوع آخرین جنگ جهانی می‌گذرد.
هر جنگ جهانی نیاز به یک جرقه دارد و درگیری‌ها معمولا پای منافع بیش از یک قدرت بزرگ را وسط می‌کشد. جنگ جهانی اول به دلیل ترور فرانتس فردیناند و جنگ‌های هفت‌ساله میان فرانسه و انگلیس در خاک آمریکا و در مسیر رودخانه می‌سی‌سی‌پی اتفاق افتاد. طرفین درگیر هم به دلیل این‌که آتشی بزرگ به راه می‌اندازند، مورد تقدیر قرار نمی‌گیرند.
البته از دیدگاهی چیزهای دیگری هم اتفاق می‌افتد. وقتی کشورهای بزرگ وارد جنگ می‌شوند، دلیل اولیه جنگ گم شده و تنها رقابت‌های آنها با هم باقی می‌ماند. در این صورت هدف جنگ ایجاد یک نظم نوین جهانی می‌شود و با افزایش خطرها، منابع مورد استفاده طرفین درگیر نیز افزایش می‌یابد و مردم هستند که این میان قربانی می‌شوند.
«جنگ جهانی سوم» پنجمین جنگ جهانی در تاریخ سیستم دولت مدرن خواهد بود. اما سوال این است که چه جرقه‌ای باعث وقوع این جنگ می‌شود و چگونه این جنگ می‌تواند به یک جنگ جهانی تبدیل شود؟
درحال‌حاضر داعش تمام توجه جهان به‌خصوص کشورهای قدرتمند مانند فرانسه، آمریکا و روسیه را به خود جلب کرده است. اما تمرکز این توجه می‌تواند باعث بروز جنگی شود که در گام بعدی ممکن است اتفاق افتد. اما به غیر از داعش، شاید محتمل‌ترین گزینه‌های جنگ‌افروزی آمریکا، عربستان و اسراییل باشند!
یکی از کشورهایی که روحیه جنگ‌طلبی و پتانسیل بالایی در جنگ افروزی داشته و سابقه غنی در این زمینه دارد، ایالات‌متحده آمریکاست. در پنجاه‌سال گذشته آمریکا تصمیم‌گیرنده در تمام مسائل بزرگ جهانی بوده و متاسفانه برخی مرتجع عرب به سیاست‌های واشنگتن روی آوردند. همچنین تنش بین دو کشور کره‌شمالی و آمریکا می‌تواند عامل دیگری برای آغاز جنگ جهانی سومی در جهان باشد که نتایج ویرانگری بر سراسر جهان خواهد گذاشت و بی‌تردید هیچ یک از کشورهای قدرتمند جهان از آن جان سالم به‌در نخواهند برد. درگیری با روسیه و ایران یا لشکرکشی به منطقه نیز از گمان‌هایی است که تحلیلگران می‌زنند. عربستان سعودی، کشور دیگری است که گستاخی زیادی از خود نشان داده و با سیاست‌های کودک‌مابانه درحال تاختن است. عبدالله دوم پادشاه اردن، خطاب به اعضای کنگره آمریکا گفت «جنگ جهانی سوم» در راه منطقه است. ما بعید نمی‌دانیم که زمینه‌سازی‌های عربستان و پادشاه آن، در همین جهت باشد. از سوی دیگر با توجه به این‌که عربستان در پروژه داعش تقریبا شکست‌خورده و اکنون نیز درحال جنگ با همسایه خود است، شاید بعید نباشد این کشور را در صدر این لیست قرار دهیم.    تل‌آویو نیز با در پیش گرفتن سیاست‌های پیچیده، بسیاری از بازارهای مهم جهان را در اختیار خود قرار داده و با لابی قدرتمند خود در آمریکا این کشور را هم به‌عنوان هم‌پیمان سفت‌وسخت در اختیار خود دارد اما با توجه به وضع منطقه و این‌که موجودیت این رژیم با جنگاوری حفظ می‌شود، دور از ذهن نیست با توجه به پیشینه گستاخی‌اش شروع‌کننده جنگ جهانی سوم باشد.
آنچه در این میان مهم است این‌‌که کشورها به هر میزان که صلح‌طلب هم باشند، با آغاز جنگ جهانی سوم نمی‌توانند بی‌طرف باقی بمانند! در این پرونده با توجه به منابع موجود در موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، نگاهی ویژه خواهیم داشت به رویداد‌هایی که جنگ جهانی اول برای ایران به ارمغان آورد.

ویژگی‌های یازده‌گانه ایران در جنگ جهانی اول

١- جنگ جهانی اول همزمان با حکومت احمدشاه قاجار بود و دولت مشروطه ایران ضعیف‌ترین دوران خود را می‌گذراند.
٢- جنگ جهانی اول در زمانی آغاز شد كه ایران از جوانب گوناگون اوضاعی آشفته، نابسامان، بغرنج و متزلزل داشت. بحران فزاینده اقتصادی، وضع ناپایدار سیاسی و مداخلات مهارگسیخته قدرت‌های خارجی، ایران را تا آستانه یك دولت ورشكسته و وابسته پیش برده بود.
٣- با وجود اعلام بی‌طرفی دولت ایران نیروهای متخاصم از جنوب و شمال وارد ایران شدند.
٤- سپاه روسیه تا دروازه‌های تهران پیشروی کرد اما از منقرض‌کردن سلسله قاجار منصرف شدند.
٥- در جنوب مردم محلی در چند نوبت با متجاوزان انگلیسی درگیر شدند که از مهم‌ترین نبردهای جنگ جهانی اول در ایران می‌توان به مقاومت دلیران تنگستان در ولایت بوشهر و نبرد جهاد در خوزستان اشاره کرد.
٦- جمعی از رجال از قم به اصفهان و سپس اراک و بالاخره به کرمانشاه رفتند و عاقبت در آن‌جا قوای گارد ملی ترتیب دادند و حکومت موقتی دولت ملی به ریاست نظام‌السلطنه (رضاقلی خان مافی) تشکیل شد. پس از سقوط بغداد اعضای دولت موقتی دولت ملی و جمع بسیاری از ایرانیان به استانبول رفتند.
٧- در آغاز جنگ جهانی اول قوای روس از دو سو به طرف پایتخت پیش می‌آمد.
٨- ترس از روس‌ها و تبلیغات شدید آلمانی‌ها که با توزیع بی‌دریغ پول همراه بود، احساسات مردم را به نفع آلمان و عثمانی برانگیخته و تنفر و نگرانی شدیدی نسبت به روس‌ها و انگلیس‌ها به‌وجود آورده بود. حزب دموکرات در تهران فعالیت شدیدی آغاز کرد و تلاش می‌کرد که ایران را به نفع آلمان و عثمانی وارد جنگ کند. ژاندارمری ایران هم از دولت سرپیچی کرده و برخلاف اصل بی‌طرفی به نفع آلمان‌ها وارد کار شده بود.
٩- پیش‌آمدن روس‌ها به سوی پایتخت به همین دلیل بود، چون روس و انگلیس معتقد بودند که یک کودتای آلمانی در تهران درحال تکوین است و برای جلوگیری از این کودتا به سوی پایتخت پیش می‌آمدند.
١٠- در زمان جنگ جهانی اول قحطی بزرگی در ایران پیش آمد.  در طول سال‌های ١٩١٧-١٩١٩ بین ٨ تا ١٠میلیون نفر از جمعیت ٢٠میلیونی ایران یعنی ٤٠‌درصد در اثر قحطی یا بیماری‌های ناشی از سوءتغذیه از بین رفتند.
١١- ارتش بریتانیا مانع از واردات مواد غذایی از بین‌النهرین و هند و حتی از آمریکا به ایران شد.  بر اثر چنین فاجعه عظیمی بود که جامعه ایرانی به‌شدت فروپاشید و استعمار بریتانیا توانست به‌سادگی حکومت دست‌نشانده خود را در قالب کودتای ١٢٩٩ بر ایران تحمیل کند.