1395/4/5 ۱۱:۲۴
اهمیت علم‌آموزی در فرهنگ ایرانی در روزگاران گذشته از یک‌سو و بی‌ثباتی سیاسی در این سرزمین و نیز بی‌توجهی حکومت‌ها به گسترش نهادها و سازمان‌های آموزشی در دوره‌های گوناگون از سوی دیگر، ایرانیان را برآن می‌داشته است به روش‌هایی جالب در زمینه گسترش تاسیسات آموزشی روی آورند.
روایت جهانگردان تاریخی از گسترش نهادهای آموزشی ایران با پشتیبانی سنت وقف مژگان جعفری: اهمیت علم‌آموزی در فرهنگ ایرانی در روزگاران گذشته از یک‌سو و بی‌ثباتی سیاسی در این سرزمین و نیز بی‌توجهی حکومت‌ها به گسترش نهادها و سازمان‌های آموزشی در دوره‌های گوناگون از سوی دیگر، ایرانیان را برآن می‌داشته است به روش‌هایی جالب در زمینه گسترش تاسیسات آموزشی روی آورند. بررسی سفرنامه‌های جهانگردان بیانگر این است که ایرانیان با برقراری پیوند میان این شوق و ساخت بناهای خیریه و عام‌المنفعه در حوزه آموزش توانسته‌اند به یاری علم‌آموزان ایرانی بیایند «در ایران هیچ لقبی بالاتر و رتبه‌ای والاتر از عالم بودن، و هیچ شغلی سودمندتر از اشتغال به تدریس نباشد. همچنان كه پیش از انقلابات داخلی هیچ كسی نبود كه مالك ثروتی باشد و تحصیل دانش و معارف نكند و از برای اولاد خود چندین قسم معلم نیاورد و روزی چند ساعتی خود را مشغول مطالعه علوم ننماید. در همه‌جا، مدارس بسیار بوده است و از جانب پادشاه، یا از طرف بانیان آن، موقوفات كثیره‌ای نیز به جهت مخارج طلّاب و مدرّسین و صرف تعمیرات سالیانه آن تعیین می‌شود». آنتوان اولیویه با این توصیف در «سفرنامه اولیویه: تاریخ اجتماعی- اقتصادی ایران در دوران آغازین عصر قاجار» به یک نمونه عینی در اصفهان اشاره می‌کند «در وسط این خیابان [چهار باغ] در جانب چپ، چون از شهر به طرف پل آیند، مسجدی محتشم دیدیم ... به این مسجد كه در سلطنت شاه حسین بنا شده بود، مدرسه‌ای نیز ضمیمه كرده بودند كه سی نفر مدرّس در اینجا منزل داشتند كه نه تنها فن نوشتن و خواندن و تعلیم اطفال می‌كردند، بلكه درس حساب و هندسه و نجوم و هیأت و علم شرایع و مقدمات نحو و صرف و لغت عرب، زبان فارسی و تركی، انشاء و شعر و حكمت و غیره درس می‌گفتند. چهار دِه وقف مخارج این مدرسه بود». هانری رونه دالمانی نیز در «سفرنامه از خراسان تا بختیاری» به همین نمونه جالب از تاسیسات آموزشی با رویکرد وقف از سوی نیکوکاران در روزگار صفوی اشاره دارد که در آن دوره بر همین اساس فعال بوده اما بر اثر زیاده‌خواهی‌های یک حکم‌ران در دوره قاجار به ضعف رو نهاده است «پس از آنكه تمام قسمت‌های این بنای عالی باشكوه را تماشا كردیم رفتیم نزد رئیس مدرسه [شاه سلطان حسین در اصفهان] و علت خالی ماندن حجرات را استفسار نمودیم. او با كمال صداقت و صراحت گفت: سابقا این مدرسه موقوفات زیادی داشت كه از عایدات آنها طلاب می‌توانستند به تحصیلات خود ادامه دهند اما ظل السلطان بتدریج املاك موقوفه آنرا تصرف كرد». چنین مدرسه‌هایی نگاه شاردن را نیز به سوی خود می‌کشانند؛ آنجا که در جست‌وجو نیت‌های نیکوکارانه ایرانیان برمی‌آید و آن را وصف می‌کند «افراد دارا و نكوكار غالبا به ساختن مدرسه و مسجدی پیوسته به آن، مبادرت می‌ورزند. این مدارس نه تنها در شهرها بسیار است بلكه چنان كه دیده‌ام در شهرك‌ها و دیه‌ها نیز هست». این جهانگرد صفوی سپس از تاسیساتی نام می‌برد که ایرانیان به ساخت و وقف آنها برای بهره‌برداری رایگان همگان تمایل فراوان داشته‌اند «آنان كه دارایی بسیار به دست می‌آورند، و خود و فرزندانشان را بی‌نیاز می‌بینند به ساختن بناهای عام‌المنفعه از قبیل مدرسه برای سكونت و تحصیل طلاب علوم دینی ... اقدام می‌كنند».
منبع: شهروند
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید