نگاهی به کتاب «روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه»

1395/4/1 ۰۷:۲۷

ناصرالدین میرزا معروف به «قبله‌عالم» و «سلطان صاحبقران» چهارمین شاه از سلسله قاجار بود که دراز‌ترین دوره حکومت را در این سلسله داشت و جالب‌تر اینکه نخستین حاکم و پادشاهی بود که خاطرات خودش را نوشت. از این‌رو جای فراوانی برای مطالعات دقیق تاریخی باز کرد

منبعی دست اول برای واکاوی ایران در عصرقاجار

مهتاب رضایی : ناصرالدین میرزا معروف به «قبله‌عالم» و «سلطان صاحبقران» چهارمین شاه از سلسله قاجار بود که دراز‌ترین دوره حکومت را در این سلسله داشت و جالب‌تر اینکه نخستین حاکم و پادشاهی بود که خاطرات خودش را نوشت. از این‌رو جای فراوانی برای مطالعات دقیق تاریخی باز کرد.در دوره زمامداری او آموزش به سبک جدید آغاز شد و با همت میرزا تقی خان امیرکبیر در زمان او برای آموزش علوم و فنون جدید دارالفنون در تهران تأسیس شد. یا دبستان که به سبک جدید اروپایی به همت حسن رشدیه در شهر تبریز در دوره او پایه‌گذاری شد هرچند آن اقدام در بدو تأسیس با حملات وسیعی از سوی مکتب‌داران روبه‌رو شد ولی بعدها نضج گرفت و گسترش یافت. اکنون کتاب «روزنامه خاطرات ناصرالدّین‌شاه» (ربیع‌الثانی1309- صفر1310قمری) به کوشش نسرین‌خلیلی و مجیدعبدامین و به همت مؤسسه فرهنگی- هنری آفاق گستر کیمیا روانه کتابفروشی‌ها شده که کتابی مهم در شناخت از تاریخ محسوب می‌شود. کتابی که موضوعات متعدد و قابل توجهی را عرضه می‌کند. درباره شورش سنگلج و غوغای تحریم تنباکو، کتاب‌هایی منتشر شده و از زوایای مختلف این وقایع بررسی شده اما تاکنون اینکه نظر شاه قاجار چه بوده کمتر در تحقیقات آمده است. کتاب «روزنامه خاطرات ناصرالدّین‌شاه (ربیع‌الثانی1309- صفر1310قمری)» مطالب کمتر دیده شده از تاریخ را در برابر ما قرار می‌دهد. این کتاب که دومین مجلد از پنج جلد دفتر یادداشت‌های روزانه ناصرالدین شاه قاجار است و شرحی از سفرهای شاه و اتفاقات مختلف مثل سرقت از تخت تاریخی و مرصع معروف به تخت طاووس، جریان دستگیری سید محمّد کلاردشتی و سرکوب قیام کلاردشت، شیوع بیماری آنفلوانزای جهانی، سفرنامه عراق عجم و همچنین قیام مردمی تنباکو ارائه می‌کند.
مسعود نصرتی، مدیر کاخ گلستان در مقدمه این کتاب می‌نویسد: «کاخ گلستان، به عنوان یکی از بزرگترین مراکز آرشیوی کشور و با دارا بودن حجم وسیعی از اسناد خطی، کتب نفیس، پرده های نقاشی بی نظیر، آلبوم‌های عکس و فیلم و اشیای فراوان تاریخی و فرهنگی، سهم بسزایی در تهیه مواد خام لازم جهت تحقیق و پژوهش را دارا است.
کتاب حاضر، حاصل تحقیق و پژوهش روی بخشی از اسناد گرانبها، موجود در گنجینه ارزشمند اسناد تاریخی کاخ گلستان است که نمایانگر گوشه ای از نفایس نهفته در دل مخازن این مجموعه است.« روزنامه‌های خاطرات ناصرالدین‌شاه قاجار»، یکی از مهمترین منابع دست اول جهت بررسی و واکاوی اوضاع اجتماعی و فرهنگی دوران قاجار است. از این پادشاه، هزاران برگ سند و ده‌ها آلبوم از مکاتبات و یادداشت‌های متفرقه باقی مانده است، اما هیچ کدام از آنها ارزش خاطراتی را که او به طور مستمر و روزانه نوشته است، ندارد.»
این کتاب در زمره آثاری قرار می‌گیرد که نگرش تاریخی خوانندگان را وسعت می‌بخشد و آنان را با ناگفته‌های تاریخ آشنا می‌کند و از این بابت، رونق مطالعات تاریخی را که طرفدارانی دارد به سطح بالاتری نزدیک می‌کند.
 

منبع: ایران