ایران در صدر

1395/3/31 ۰۸:۴۹

بسط و گسترش حوزه تحصیلات تکمیلی یکی از موضوعات مهمی است که در تمامی دنیا؛ چه در کشورهای متوسط اقتصادی و چه در کشورهایی که از لحاظ توسعه‌یافتگی در مسیر رشد و پیشرفت هستند، نقشی مهم و محوری را ایفا می‌کند که درنهایت رابطه این حوزه با صنعت و درآمدزایی کشورها رابطه‌ای تنگاتنگ و اثبات شده است. از اواخر دهه 1990 مشارکت جهانی در توسعه دانشگاه‌ها و کالج‌ها با رشد فزاینده‌ای همراه بوده است تا جایی که هم‌اکنون تحصیلات تکمیلی عام حتی در کشورهای کم‌درآمد نیز گسترش داشته است.

 وضعیت تولید علم در حوزه تحصیلات تکمیلی

 بسط و گسترش حوزه تحصیلات تکمیلی یکی از موضوعات مهمی است که در تمامی دنیا؛ چه در کشورهای متوسط اقتصادی و چه در کشورهایی که از لحاظ توسعه‌یافتگی در مسیر رشد و پیشرفت هستند، نقشی مهم و محوری را ایفا می‌کند که درنهایت رابطه این حوزه با صنعت و درآمدزایی کشورها رابطه‌ای تنگاتنگ و اثبات شده است. از اواخر دهه 1990 مشارکت جهانی در توسعه دانشگاه‌ها و کالج‌ها با رشد فزاینده‌ای همراه بوده است تا جایی که هم‌اکنون تحصیلات تکمیلی عام حتی در کشورهای کم‌درآمد نیز گسترش داشته است.
نظام‌های دانشگاهی بین‌المللی تمامی توان خود را به کار گرفته‌اند تا در تولید علم و شراکت در وضعیت علمی جهان هم باعث ارتقای رتبه علمی خود شوند و هم با این توسعه سهمی در توسعه و رشد اقتصادی خود داشته باشند. به‌عنوان مثال سیمون مارگینسون، استاد دانشگاه‌های سیدنی و تحلیلگر مسائل دانشگاهی در آخرین گزارش خود وضعیت آموزش دانشگاهی و تولیدات تحقیقاتی کشورهای مختلف را با هم مقایسه کرده و در این جدول رشد علمی ایران در مقایسه با کشورهای دیگر عضو بریکس با جهشی چشمگیر روبه‌رو بوده است. براساس آنچه در این جدول و گزارش مبسوط آن آمده، رشد سالانه تولید علمی در کشورهایی مانند سنگاپور 9 درصد، در مالزی 11/5 درصد، در تایلند 12/7 درصد و در چین 15/4 درصد و بیشترین میزان رشد تولید علمی متعلق به ایران با رشد 23/5 درصدی در سال است.
آنچه در این گزارش و نسبت به جهش علمی ایران درمقابل کشورهای دیگر قابل اهمیت است، این نکته است که ایران به‌عنوان کشوری پرجمعیت توسعه‌ای بی‌سابقه را طی دو دهه گذشته تجربه کرده است. این درحالی است که وضعیت از این قرار است که جمعیت زیادی از دانشجویانی که سطح دوم آموزش را تمام کرده‌اند به دولت‌ها فشار وارد می‌کنند که به تحصیلات تکمیلی آنها فکر کنند و در نتیجه این فشار و بالارفتن تقاضا و گسترش تحصیلات تکمیلی به توسعه‌ای سودمند منجر می‌شود و اگر زیرساخت‌های مرتبط با تحصیلات تکمیلی افزایش پیدا کند، میل به تحصیلات تکمیلی در طبقات متوسط و به دنبال آن میل به شهرنشینی نیز افزایش پیدا خواهد کرد و به رشد اقتصادی کشور نیز کمک خواهد کرد. به‌عنوان نمونه در اندونزی و از دهه 1990 با افزایش شهرنشینی سرانه تحصیلات تکمیلی به‌شدت افزایش داشته است که همین امر نشان از رابطه مستقیم این دو با هم دارند. به روایت «یونیورسیتی ورد‌نیوز» از گزارش سیمون مارگینسون، استاد دانشگاه‌های سیدنی و تحلیلگر مسائل دانشگاهی درحال حاضر چین در تولید علمی بعد از آمریکا رتبه دوم را در دنیا دارد و بین سال 2004 تا 2015 دانشگاه‌های این کشور رشد یک‌باره‌ای در 500 دانشگاه برتر جهان داشت، به صورتی که سهم این دانشگاه‌ها از هشت به 32 دانشگاه افزایش پیدا کرد. ایران و مالزی هم دو دانشگاه در 500 دانشگاه برتر دنیا در رتبه‌بندی ARWU دارند و کره یک دانشگاه.
مولفه‌های بسیاری برای رشد علمی کشورها در سطح بین‌المللی می‌توان در نظر گرفت که یکی از آنها بی‌شک تبادلات تجاری و روابط اقتصادی فرهنگی کشورها با یکدیگر است. از طرف دیگر جریان‌های تاریخی نیز تاثیر بسزایی در گسترش تحصیلات دانشگاهی ایفا می‌کنند. همان‌طور که در کریدور شرق آسیا، کریدوری فرهنگی از فرهنگ هندی تا بودایی وجود دارد و اسلام نیز فصل مشترک بسیاری از کشورهای آسیایی با هم است که می‌تواند فصل مشترکی بر مبادلات علمی و تقویت بنیه علمی آسیایی باشد. روابط تجاری کشورها نیز از این قاعده مستثنی نیست و جمعیت و توان اقتصادی از نکات کلیدی درباره روابط منطقه‌ای هستند. نگاهی به آمار و گزارش‌های منتشرشده درباره رشته‌های توسعه‌یافته و روبه گسترش در آسیا و در حوزه تحصیلات تکمیلی نشان از آن دارد که در رشته‌های مهندسی کامپیوتر، شیمی، فیزیک و حتی ریاضی، کیفیت تحقیقات چینی‌ها در حال افزایش و به‌روز شدن است و چین در سال 2000 فقط 0/6 درصد مقالات برتر و مرجع در رشته شیمی را تولید کرده بود، درحالی که در سال 2012 این میزان به 16/3 درصد رسید. ایران براساس این جدول رشد چشمگیری در توسعه علمی داشته است که این رشد پس از توافقات هسته‌ای ایران در حوزه بین‌المللی روندی روبه جلوتر را در چشم‌انداز خود خواهد داشت و سهم ایران در تولید علم بین کشورهای تولید‌کننده به مراتب بیشتر خواهد شد.

منبع: فرهیختگان