یك روایت شخصی از تاریخ هنر ایران

1395/3/26 ۱۰:۲۵

مراسم رونمایی از كتاب «نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران» تالیف جواد مجابی در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد. معرفی ۴۲۶ هنرمند نوگرا كه در عرصه هنرهای تجسمی فعالیت داشته‌اند موضوع كتاب جواد مجابی است كه به گفته او به صورت یك روایت شخصی از تاریخ هنر نوشته شده است. «نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران» مجابی در دو جلد توسط نشر پیكره منتشر شده كه مراسم رونمایی از آن عصر روز دوشنبه با حضور این نویسنده و سخنرانی مهدی حسینی و مرجان تاج‌الدینی برگزار شد.

رونمایی از «كتاب نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران»، تالیف جواد مجابی

علی مطلب‌زاده: مراسم رونمایی از كتاب «نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران» تالیف جواد مجابی در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد. معرفی ۴۲۶ هنرمند نوگرا كه در عرصه هنرهای تجسمی فعالیت داشته‌اند موضوع كتاب جواد مجابی است كه به گفته او به صورت یك روایت شخصی از تاریخ هنر نوشته شده است. «نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران» مجابی در دو جلد توسط نشر پیكره منتشر شده كه مراسم رونمایی از آن عصر روز دوشنبه با حضور این نویسنده و سخنرانی مهدی حسینی و مرجان تاج‌الدینی برگزار شد.  در ابتدای این مراسم محمدحسن حامدی، مدیر نشر پیكره درباره چگونگی انتشار این كتاب توضیح داد: «هشت سال پیش با جواد مجابی و دیگرانی چون حسین محجوبی هنرمند نقاش، سفری به لاهیجان و دانشگاه هنر این شهر داشتیم. من آنجا دیدم كه مجابی با چه اشتیاقی به سوال تمام دانشجویان پاسخ می‌دهد و ذهنم نسبت به این فرد كه همواره به وظیفه روشنفكرانه خود عمل كرده است، روشن‌تر شد. همانجا صحبتی شد درباره این كتاب كه مدتی است دست ناشری مانده است. آن زمان نشر پیكره هنوز مجوز انتشار نداشت. ۵ سال بعد كه ما مجوز انتشارات را گرفتیم آقای مجابی به من پیشنهاد داد این كتاب را چاپ كنیم. این كتاب آنقدر مهم بود كه دو سال طول كشید تا با افزودن بخش‌های جدید، به مرحله چاپ برسد و چون هزینه‌هایش بالا بود ما برایش اسپانسر گرفتیم.» در بخش بعدی مراسم نوبت به مهدی حسینی، نقاش رسید تا درباره ویژگی‌های ساختاری كتاب صحبت كند؛ صحبت‌هایی كه البته بیشتر درباره تاریخچه تاریخ‌نگاری در هنرهای تجسمی ایران بود؛ «از نخستین نوشته‌هایی كه در زمینه تاریخ هنر به شكل مستند به دست ما رسیده می‌توان از كتابی متعلق به قرن نهم هجری نام برد كه نوشته‌های جعفر بایسنقری یا همان جعفر تبریزی، خطاط و مدیر هنری درباره بایسنقر میرزا است. این پادشاه دوره تیموری كه خودش یك مدیر فرهنگی بود وقتی دید تعداد زیادی هنرمند برای او كار می‌كنند از جعفر بایسنقری خواست توضیح دهد كه هر كسی در گروه هنری او مشغول چه فعالیتی است. این خوشنویس نیز نوشته‌هایی عرضه داشته كه امروز به دست ما رسیده و گرچه بسیار كوتاه است اما شرح حالی از فعالیت هنرمندان آن دوره را داده است. همین شرح حال‌های دو سه خطی امروز بسیار برای ما راهگشاست. » او با این مقدمه توضیح داد كه وقتی یك جمله از ۶۰۰ سال پیش می‌تواند این همه برای ما در پژوهش هنر راهگشا باشد می‌توان اهمیت كتابی مثل «نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران» را هم درك كرد.  حسینی بعدتر از كتاب «گلستان هنر» به عنوان نخستین كتاب جدی در حوزه هنرهای تجسمی یاد كرد كه در آن شرح حال هنرمندان مفصل‌تر آمده است.  كتاب «نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران» از دو بخش تشكیل شده است. این كتاب در نخستین بخش به تاریخ هنر می‌پردازد و از شخصی مثل محمود خان آغاز می‌كند و به سال ۱۳۱۹ می‌رسد كه دانشكده هنرهای زیبا، گالری‌ها و بی‌ینال‌های هنری در ایران شكل گرفت. بخش دوم كتاب مربوط به معرفی هنرمندان نوگرا و مدرن ایرانی است.  در ادامه این مراسم مرجان تاج‌الدینی، پژوهشگر هنرهای تجسمی درباره كتاب «نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران» و اهمیت آن صحبت كرد. این پژوهشگر با بیان اینكه كتاب پیش رو ما را با برهه‌های مهم تاریخ هنر تجسمی و افراد شاخص آن مثل محمود خان ملك‌الشعرا، ابوالحسن خان صدیقی، تاسیس دانشكده هنرهای زیبا و... آشنا می‌كند، توضیح داد: «خوبی این كتاب این است كه كسی آن را نوشته است كه از نسل خود هنرمندانی است كه از آنها در كتاب یاد می‌شود و یك قضاوت راستین درباره آنها دارد چون زیست هنری آنها را خودش نیز زیسته است. شاید اگر از نسل جوان امروز كسی این كتاب را می‌نوشت رویكرد دیگری داشت. تاریخ نگاری فرهنگی با تاخیر همواره به دست ما رسیده است اما امید این است حالا كه هنر معاصر ما با ریتم تندتری به كار خود ادامه می‌دهد تاریخ نگاری هنر معاصر هم همپای این ریتم حركت كند.»

كتاب یك روایت شخصی از تاریخ هنر است

اما جواد مجابی سخنران آخر این مراسم بود. او كه معتقد است آنچه نگاشته یك روایت شخصی از تاریخ هنر است و اگر قرار بود یك اثر پژوهشی بسیار دقیق در این زمینه منتشر شود باید توسط یك موسسه خصوصی با ده‌ها محقق آگاه و صرف وقتی بسیار صورت بگیرد از این صحبت كرد كه به نیابت از این محققان كتاب «نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران» را نوشته است.  به گفته او این كتاب برای پژوهشگران، دانشجویان رشته هنر، هنرمندان و همه اهالی هنرهای تجسمی و علاقه‌مندان این عرصه (به جز كسانی كه كتاب را برای دكور خانه بخواهند) مناسب است. او البته در ادامه به اشكال دیگر هنرمندان عرصه هنرهای تجسمی در این سال‌ها اشاره كرد و گفت: «هنرمندان ما كمتر به دیدن آثار همدیگر می‌روند و از حال هم و كار هم بی‌خبر هستند. شاید این كتاب این خلأ را هم پر كند.» مجابی همچنین درباره انتخاب هنرمندانی كه در جلد دوم كتاب درباره‌ آنها سخن گفته و عدم حضور نام برخی از هنرمندان نیز گفت: «ملاك انتخاب من هنرمندانی بوده‌اند كه ۴ یا ۵ دهه فعال بوده‌اند. كارهایشان مورد قبول جامعه حرفه‌ای بوده است و منتقدان داخلی و خارجی به آنها توجه كرده‌اند. كسانی كه من نمی‌توانم سلیقه شخصی‌ام را درباره آنها لحاظ كنم چون جامعه فرهنگی آنها را به عنوان هنرمند تاثیرگذار قبول كرده است». مجابی در پایان صحبت‌هایش با اشاره به اینكه شاید این كتاب جلد سومی هم داشته باشد كه به معرفی هنرمندان پس از سال ۵۷ بپردازد گفت: «امیدوارم حمایتی كه این سال‌ها از هنری مثل سینما شد و مثلا به جشنواره‌های خارجی راه پیدا كرد و خود را شناساند شامل حال هنرهای تجسمی هم بشود چون نقاشی ایرانی حرف بسیاری برای گفتن در سطح جهانی دارد.» در كتاب «نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران» كه ۴۲۶ هنرمند معرفی شده‌اند، در بخش تاریخ‌نگاری به مباحثی چون از نوگرایی تا نوآوری، سرچشمه نوگرایی، بی‌ینال‌های پنج‌گانه تهران، نسل دوم، گالری‌ها و همسویی فرهنگی، نقاشی در دهه ۶۰، انقلاب و نقاشی نو و... می‌پردازد.

منبع: روزنامه اعتماد