نگاهی به کتاب «انگاره‌های گزافه»

1395/3/3 ۱۰:۲۲

کتاب «انگاره‌های گزافه» به قلم سیدکمال حاج‌سید‌جوادی از سوی نشر کویر منتشر شده است. این کتاب آن‌گونه که از عنوان دوم آن «جستاری از فرآیند غلو در فرهنگ عمومی» برمی‌آید، به بررسی مفهوم و مقوله «غلو» در فرهنگ عمومی جامعه می‌پردازد. در نگاه اول مهم‌ترین نکته‌ای که درباره این کتاب به ذهن مخاطب می‌رسد این است که نویسنده به دنبال چیست؟ شاید پاسخ این سوال در همان توضیح ابتدایی حاج‌سیدجوادی درباره «انگاره‌های گزافه» داده شود: «انگاره‌های گزافه، مباحثی هستند موجز و مختصر و در عین حال پیوسته، اما متفاوت و موضوعاتی ازقبیل تعریف و تعارف، مبالغه، اغراق، غلو و مدیحه‌سرایی که به چاپلوسی و دروغ‌پردازی می‌رسد.»

کتاب «انگاره‌های گزافه» به قلم سیدکمال حاج‌سید‌جوادی از سوی نشر کویر منتشر شده است. این کتاب آن‌گونه که از عنوان دوم آن «جستاری از فرآیند غلو در فرهنگ عمومی» برمی‌آید، به بررسی مفهوم و مقوله «غلو» در فرهنگ عمومی جامعه می‌پردازد. در نگاه اول مهم‌ترین نکته‌ای که درباره این کتاب به ذهن مخاطب می‌رسد این است که نویسنده به دنبال چیست؟ شاید پاسخ این سوال در همان توضیح ابتدایی حاج‌سیدجوادی درباره «انگاره‌های گزافه» داده شود: «انگاره‌های گزافه، مباحثی هستند موجز و مختصر و در عین حال پیوسته، اما متفاوت و موضوعاتی ازقبیل تعریف و تعارف، مبالغه، اغراق، غلو و مدیحه‌سرایی که به چاپلوسی و دروغ‌پردازی می‌رسد.»
در فصل اول کتاب با عنوان «آئین تعریف و تعارف، القاب و عناوین» نویسنده به پیشینه تاریخی غلو و گزافه و القاب و عناوین و موارد کاربرد آنها پرداخته است. فصل دوم «اغراق و غلو در ادبیات مکتوب» نام دارد که کتاب در آن به بررسی نمونه‌هایی از تعارف و القاب در مجموعه ادبیات مکتوب باقی‌مانده از ایران پیش از اسلام می‌پردازد. «غلو در آیین و اسطوره‌های ایرانی» عنوان فصل سوم این کتاب است که در آن به بررسی غلو در آیین زرتشت و شاهنامه فردوسی پرداخته شده است. نویسنده در فصل چهارم با عنوان «گزافه در آیین تصوف یا عشق» به بررسی مواجهه عرفان، تصوف و صوفی‌گری با غلو پرداخته و نشان می‌دهد که غلو راه بسیاری در این مقولات طی کرده است. «غلو در دین» عنوان فصل پنجم کتاب است که در آن دیدگاه شیخ‌صدوق در این‌باره نیز بررسی شده است. «گزافه در آیین قدرت» فصل ششم کتاب را تشکیل می‌دهد که در آن به بیان چند سلسله، از صفویه تا پهلوی، در پانصد سال آخر نظام شاهنشاهی و ادعای دروغ پرغلو پیوندشان با دین اشاره شده است. در آغاز دورانی شرح داده شده که بدون‌شک در کنار همه مفاسد و جنایات، اقداماتی درخور ستایش هم در زمینه‌های گوناگون داشته‌اند و آن سلسله صفویه است و سپس این تاریخ مختصر تا سلسله پهلوی پی گرفته می‌شود. در فصل هفتم نیز مبحث نژاد برتر و خودنگری بررسی شده است.
کتاب تلاش خود را به کار می‌گیرد تا با بررسی آثار مکتوب نظم و نثر و آنچه در منابع تاریخی از ارتباطات اجتماعی و رفتارها و کردارهای آمده به بررسی مفهوم غلو بپردازد. به نظر می‌رسد آنچه نویسنده در این کتاب در نظر داشته، تبارشناسی مفهومی است که بخش مهمی از فرهنگ عمومی ایران با آن سر و کار داشته و می‌توان آن را بخشی جداناپذیر از تاریخ ایران دانست.

منبع: فرهیختگان