نگاهی به کتاب زبان‌شناسی شناختی

1395/2/25 ۱۱:۲۹

در دوران معاصر در علوم‌شناختی و علوم وابسته به رابطه زبان و ذهن دو انقلاب معرفت‌شناختی اتفاق افتاده، اولی با عنوان «انقلاب اول‌شناختی» و دومی به‌عنوان «انقلاب دوم‌شناختی» معرفی می‌شوند. نخستین جرقه هر دو تحول معرفت‌شناختی با پرسش نسبت به مبانی هستی‌شناختی زبان زده شد. وجه‌مشترک هر دو انقلاب در اعتراض نسبت به مبانی فلسفی دوران پیشین خود درباره ماهیت شناخت و رابطه زبان و ذهن بوده است.

        

انقلاب‌هایی از جنس زبان
در دوران معاصر در علوم‌شناختی و علوم وابسته به رابطه زبان و ذهن دو انقلاب معرفت‌شناختی اتفاق افتاده، اولی با عنوان «انقلاب اول‌شناختی» و دومی به‌عنوان «انقلاب دوم‌شناختی» معرفی می‌شوند. نخستین جرقه هر دو تحول معرفت‌شناختی با پرسش نسبت به مبانی هستی‌شناختی زبان زده شد. وجه‌مشترک هر دو انقلاب در اعتراض نسبت به مبانی فلسفی دوران پیشین خود درباره ماهیت شناخت و رابطه زبان و ذهن بوده است. در انقلاب اول‌شناختی نوام چامسکی پیشتاز تحول در مطالعات روانشناسی با تکیه به تحلیل‌های صوری از ساخته نحوه زبان بود، ولی در انقلاب علوم‌شناختی جورج لیاکف این پیشتازی را با تکیه به شیوه معنی‌دار شدن زبان و شناخت عهده گرفت. کتاب تازه منتشرشده «زبان‌شناسی شناختی» از رضا نیلی‌پور درواقع درآمدی دارد بر طرح و بیان پاره‌ای از اختلاف‌نظرهای اصول لیاکف و همفکران در سه تحول زبان‌شناسی و طرح گرایش به مطالعات زبان‌شناسی‌شناختی و نقد و بررسی آنها. رضا نیلی‌پور زبان‌شناس، روانشناس و عصب‌شناس ایرانی‌ است. پژوهش‌ها و آثار منتشرشده از او عمدتا در حوزه روانشناسی زبان و عصب‌شناسی زبان و زبان‌شناسی بالینی است. او همچنین عضو گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و عضو وابسته فرهنگستان علوم در شاخه زبان‌شناسی است. به اذعان نویسنده مطالب و مقالات آمده در این کتاب به تجربیات و مصاحبه‌های حضوری او با لیاکف در پاریس باز می‌‌گردد. درواقع می‌توان گفت این اثر برگردان متونی است که از زبان لیاکف و همفکران او درباره مبانی روش‌شناختی و فلسفی زبان‌شناسی شناختی بیان شده است، در عین حال ممکن است برای خواننده بخش‌هایی از مباحث فلسفی با ابهام و ناهمواری‌هایی همراه باشد که می‌تواند ناشی از نارسایی در استنباط نویسنده باشد. دو فصل اول این کتاب در قالب گفت‌وگوهای حضوری نویسنده با لیاکف ارائه شده است. فصل اول حاصل گفت‌وگوی حضوری نگارنده با او در تابستان ۱۳۹۲ در پاریس و فصل دوم حاصل گفت‌وگوی جان براکمن در سال ۱۹۹۹ میلادی با اوست. 6 فصل دیگر کتاب سیر تحولات زبان‌شناسی را از زبان لیاکف و مارک جانسن بررسی می‌کند. فصل پایانی کتاب با عنوان «زبان و ادبیات بر بدن‌مندی تخیل فرهیخته» برداشت‌های نویسنده درباره نقش یادگیری زبان و ادبیات در بدن‌مندی ذهن با استفاده از نظریات لیاکف است.

منبع: فرهیختگان