احمد مسجدجامعی ::متفکر تاریخی در حوزه معارف اسلامی

1395/2/13 ۱۱:۰۷

مرحوم صادق آئینه‌وند از دوستان عزیز سال‌های دانشجویی من بود و شاید یکی یا دو سال قبل از من وارد دانشکده ادبیات شد. در آن سال‌ها من نماینده دانشجویان بودم. کسی که نمایندگان گروه‌های مختلف دانشکده به او رای می‌دادند، نماینده دانشجویی دانشکده می‌شد که این وظیفه برعهده من بود. بر همین اساس کتابخانه دانشجویی در طول آن سال‌ها در اختیار بچه‌های مذهبی دانشکده بود و آثار مختلفی ازجمله آثار صمد بهرنگی در آنجا وجود داشت و روز معلم به یاد او گرامی داشته می‌شد. مرحوم آئینه‌وند نیز در همین فضا فعالیت می‌کرد. از کارهایی که در آن دوره با همت خود دانشجویان انجام شد و پیگیری‌های زیادی نیز برای آن به عمل آمد، دایرکردن کلاس‌های نهج‌البلاغه محمدرضا حکیمی در دانشکده ادبیات بود که این کلاس‌ها به‌شدت مورد توجه قرار می‌گرفت.

 مراسم بزرگداشت نخستین سالگرد مرحوم صادق آئینه‌وند

مرحوم صادق آئینه‌وند از دوستان عزیز سال‌های دانشجویی من بود و شاید یکی یا دو سال قبل از من وارد دانشکده ادبیات شد. در آن سال‌ها من نماینده دانشجویان بودم. کسی که نمایندگان گروه‌های مختلف دانشکده به او رای می‌دادند، نماینده دانشجویی دانشکده می‌شد که این وظیفه برعهده من بود. بر همین اساس کتابخانه دانشجویی در طول آن سال‌ها در اختیار بچه‌های مذهبی دانشکده بود و آثار مختلفی ازجمله آثار صمد بهرنگی در آنجا وجود داشت و روز معلم به یاد او گرامی داشته می‌شد. مرحوم آئینه‌وند نیز در همین فضا فعالیت می‌کرد. از کارهایی که در آن دوره با همت خود دانشجویان انجام شد و پیگیری‌های زیادی نیز برای آن به عمل آمد، دایرکردن کلاس‌های نهج‌البلاغه محمدرضا حکیمی در دانشکده ادبیات بود که این کلاس‌ها به‌شدت مورد توجه قرار می‌گرفت. در فعالیت‌هایی که انجام می‌شد، این رویکرد وجود داشت که از همه شخصیت‌های علمی و فرهنگی استفاده کنیم. به دلیل برگزاری نشست‌های متفاوت و حضور استادان در آنها، فضای گفت‌وگو و همدلی در دانشکده وجود داشت و گفت‌وگوهای مختلفی از حوزه فکر و فرهنگ و... شکل گرفت. همان سال‌ها بود که شهید مرتضی مطهری هم در فعالیت‌های ما شرکت می‌کرد و حتی در سخنرانی‌هایی که ایشان داشت، گفت‌وگوهایی میان استادان انجام می‌شد و اینها مسائلی بود که ظرفیت‌های جامعه و حوزه علمی آن را پذیرفته بود و اقتضا می‌کرد. مرحوم آئینه‌وند در چنین شرایطی رشد کرده بود. نخستین کتابی که ایشان در همان سال‌ها ترجمه کرد، جزوه‌ای از مالک بن‌النبی، یکی از متفکران الجزایری بود و مرحوم صادق آئینه‌وند در آثار خود ترجمه چند جزوه از آثار او را انجام داد. در همان سال‌ها اولین گزارشی که در رابطه با این کتاب منتشر شده در نشریه دانشجویی «فلق» بود که من آن را نوشتم.
همزمان با فعالیت‌های روزهای پس از انقلاب، مرحوم آئینه‌وند توجه ویژه‌ای به تاریخ اسلام داشتند. اولین کار ایشان در این زمان در مرکز مطالعات فرهنگی و تاریخی انجام شد. این بنیاد، بنیاد خودجوشی بود که دانشجویان آن زمان دفتر تحکیم و گروهی از معلمان آموزش و پرورش و... در آن حضور داشتند. مرحوم آئینه‌وند تدریس تاریخ اسلام را اولین‌بار در این بنیاد در سال‌های 58 و 59 آغاز کرد. اولین مباحث تاریخ تحلیلی اسلام، با این عنوان مستقل، در اینجا مطرح شد، هرچند که بعدها این بحث گسترش پیدا کرد. از سوی دیگر اولین کتاب تاریخ تحلیلی اسلام نیز در همین مرکز چاپ شد. این کتاب مشتمل از یک مقاله طولانی از مرحوم آئینه‌وند و مطالب تدریس شده در کلاس‌های ایشان بود که دانشجویان آن را جمع‌آوری و تنظیم کردند.
در سال‌های دفاع مقدس و جنگ تحمیلی مرحوم آئینه‌وند کار ویژه‌ای انجام داد و در ادبیات دفاع مقدس و ادبیات حماسی تاثیرگذار بود و شاید نسلی از شاعرانی که بعدها اشعارشان فراگیر شد و در رسانه‌ها آمد، محصول این دوره کار ایشان بود. ایشان تلاش کرد شاعران بزرگ تاریخ تشیع را معرفی کند و نمونه‌های آثار آنها را ترجمه کند که در این ترجمه‌ها آقای محمدرضا حکیمی هم نقش داشت. این فعالیت بسیار در فضای عمومی تاثیرگذار و برای شاعران الهام‌بخش بود.
مرحوم آئینه‌وند بعدها به فضای پژوهش و تحقیق روی آورد و ذوق تاریخ‌نگاری ایشان به سیدجعفر شهیدی نزدیک بود. مرحوم آئینه‌وند در طول دوران پژوهش و تحقیق خود بنیاد تفکر تاریخی در حوزه معارف اسلامی را تقویت کرد و پایه و اساس آن را بنا گذاشت. هرچند که عمر ایشان کوتاه بود و در اوج پختگی که امکان ارائه آثار بسیاری از ایشان وجود داشت، دار فانی را وداع گفت اما بنیان‌های زیادی همچون بنیاد دانشنامه‌نگاری ایران را پایه گذاشت. مرحوم صادق آئینه‌وند چشم‌انداز بلندی در دوران ریاست خود برای پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ترسیم کرد و با توجه به امکانات محدود، به‌خصوص در حوزه مناسبات فرامرزی نگاه بلندی داشت.
 

بزرگداشت استاد تاریخ اسلام   
فرهیختگان| 12‌اردیبهشت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی همزمان با روز معلم میزبان برگزاری مراسم بزرگداشت نخستین سالگرد مرحوم صادق آئینه‌وند بود. آئینه‌وند استاد تاریخ اسلام و رئیس فقید پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی 18‌اردیبهشت 1394 بر اثر بیماری دار فانی را وداع گفت. در این مراسم چهره‌هایی چون حسام‌الدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور، احمد مسجدجامعی و مجتبی شاکری، اعضای شورای شهر تهران، محمدسعید تسلیمی قائم‌مقام وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و ضیا هاشمی معاون فرهنگی وزارت علوم، شهرام گیل‌آبادی مشاور شهردار تهران، عظیم بابایی شهردار منطقه 6، جمعی از استادان و پژوهشگران علوم انسانی و کارکنان پژوهشگاه به همراه خانواده آن مرحوم حضور داشتند. این مراسم از چند جنبه مراسم ویژه‌ای بود. در ابتدای این مراسم خیابان 64 غربی بزرگراه کردستان، به پاسداشت خدمات علمی و فرهنگی رئیس پیشین پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به نام صادق آیینه‌وند تغییر نام یافت. در این مراسم مسجدجامعی، شاکری، قبادی و همسر مرحوم آئینه‌وند درباره شخصیت این استاد تاریخ اسلام سخن گفتند. شعرخوانی فاطمه راکعی، پخش کلیپی تاثیرگذار از دکتر آئینه‌وند و برگزاری پنلی با عنوان «حوزه جریان‌شناسی تاریخ اسلام» با حضور علی‌محمد ولوی، محسن الویری، فرح ترکمنی‌آذر و فاطمه جان‌احمدی از دیگر برنامه‌های این بزرگداشت بود.
 

منبع: فرهیختگان