منازل عشق به روایت عارفان

1395/2/1 ۱۲:۱۳

ستاد ادبیات و عرفان دانشگاه اصفهان گفت: عارفان در خصوص منازل عشق سخن‌های کاملاً متفاوت گفته‌اند.

استاد ادبیات و عرفان دانشگاه اصفهان گفت: عارفان در خصوص منازل عشق سخن‌های کاملاً متفاوت گفته‌اند.

علی‌اصغر میرباقری فرد در سلسله جلسات تفسیر کلامی عرفانی مثنوی معنوی که به کوشش انجمن علمی فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان برگزار می‌شود، اظهار کرد: نظریه مولوی در عرفان اسلامی عشق است. او در مقوله عشق هرچند از میراث پیشینیان خود بهره برد، اما در این زمینه به هیچ‌وجه یک مقلد نبود. چنانچه او در موضوع عشق نوآوری‌های بسیاری داشته و آن را به اوج خود رسانده است. تا آنجا که بعد از مولوی در مقوله عشق کسی از او پیشتر نرفته است. مولوی در تعریف عشق می‌گوید؛ عشق محبت بی‌حساب است.

وی افزود: دو مفهوم نزدیک و هم‌مرز در خصوص عشق وجود دارد؛ یکی محبت و دیگری شوق. البته تا پیش از قرن پنجم مبحث عشق از محبت جدا نشده بود، زیرا در سنت اول عرفانی، عرفان دارای نظم و سامانی همچون علم کلام و فلسفه نبود، از این رو است که در سنت اول که مولوی نیز متعلق به آن است اصطلاحات عرفانی بر اساس معنای واحدی که فهم مشترکی ایجاد کند به کار نمی‌رفت. البته به این نکته نیز باید توجه کرد که همه یافته‌های علوم گوناگون، اکتسابی و قابل انتقال است؛ اما اساساً تعالیم عرفانی نه اکتسابی بلکه دریافتنی است؛ یعنی آنچه امروز از آن به عنوان تجربه دینی تعبیر می‌شود.

این استاد ادبیات و عرفان گفت: این تجربه دینی نه حاصل تعلیم و تعلم بلکه نتیجه دریافت‌های شخصی عرفا است و عرفا بر اساس احوال گوناگون خود گزارش‌هایی به شیوه یکسان ارائه نداده‌اند. از این رو است که عرفا در خصوص منازل عشق سخن‌های کاملاً متفاوت گفته‌اند. به عنوان نمونه شقیق بلخی آن را چهار منزل دانسته، اما ابوسعید خراز آن را به 300 هزار منزل رسانده است. بر این اساس است که مولوی می‌گوید "پرسید یکی که عاشقی چیست؟ گفتم که چو ما شوی بدانی" (مَن لَم یَذُق لَم یَدری).

نویسنده مقاله «تحلیل فرآیند تجربه عرفانی» تصریح کرد: در حالی که تا پیش از مرحله عشق همه منازل عرفانی استوار بر وجود سالک طی می‌شود و با وجود سالک است که مراتب تزکیه نفس (شامل توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، توکل و رضا) انجام می‌گیرد و احوال عرفانی (شامل مراقبه، قرب، محبت، خوف، رجا، شوق، انس، اطمینان، مشاهده و یقین) بر قلب سالک وارد می‌شود، اما عشق را باید آن مرتبه‌ای از معرفت دانست که انسان را به مرحله سیر الی الله می‌رساند و دیگر خود را نمی‌بیند، یعنی عشق بسان آتشی است که وجود عاشق را می‌سوزاند تا از میان بردارد.

منبع: ایسنا