نشست تجاری سازی علوم انسانی برگزار شد

1394/12/10 ۱۱:۱۳

در مراسم ابتدا مسعود کوثری، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران و مدیر عامل انتشارات علمی و فرهنگی اظهار داشت: من مدافع لفظ تجاری سازی نیستم و فعلا ترجیح می دهم که در مقابل آن یک علامت سوال بگذارم.

نشست تجاری سازی علوم انسانی در انتشارات علمی و فرهنگی برگزار شد.

 نشست تجاری سازی علوم انسانی با حضور میهمانانی همچون محمد امین قانعی راد، علی مرشدی زاده، احمد گل محمدی و تعدادی دیگر از فرهیختگان و استادان دانشگاه های کشور و علاقه مندان به این مبحث در انتشارات علمی و فرهنگی برگزار شد.

در مراسم ابتدا مسعود کوثری، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران و مدیر عامل انتشارات علمی و فرهنگی اظهار داشت: من مدافع لفظ تجاری سازی نیستم و فعلا ترجیح می دهم که در مقابل آن یک علامت سوال بگذارم.

وی افزود: یک نگاه فرانگر و کلی نگر در جامعه شناسی ما به وجود آمده که ما را مشتاق می کند رابطه خودمان و انسان را با جامعه تبیین کنیم. این اشتیاق علاوه بر اینکه ریشه در پیشینه های عرفانی و فلسفی ایرانی دارد، همواره در ارتباط با مسئلۀ حل ناشدنی تاریخ معاصر ایران که تقابل همیشگی بین سنت و مدرنیته است نیز مطرح می شود.

این استاد دانشگاه هم چنین اضافه کرد: در چهل سال اخیر ما به رویکردی که تفکر اجتماعی ما را تبیین کند، دست نیافته ایم.

کوثری افزود: از دهۀ سوم انقلاب به تدریج نگرش انتقادی در جامعه شناسی ایران تقویت شده و این سوال به وجود آمده که آیا علوم اجتماعی باید در برنامه ریزی های اجتماعی شرکت داشته باشد یا خیر؟

در ادامه این نشست محمد امین قانعی راد، رئیس انجمن جامعه شناسی ایران گفت: دانش نوین، دانش مهندسی است و دانش مهندسی به آموزش عالی می گوید در خدمت ساخت قرار بگیرد و به دنبال یک نوع سودمندی باشد.

وی با اشاره به این نکته که ما با چهار بحران در عرصه علوم اجتماعی مواجه هستیم، تصریح کرد: دانش بازار، دانش دولت، دانش آکادمی و دانش جامعه هرکدام ناخودآگاه، فلسفه، شیوۀ طرح مسئله و روش های مطالعاتی خاص خودشان را دارند.

قانعی راد درباره نقش دولت در حوزۀ موضوعات اجتماعی گفت: بعد از انقلاب گرایشی از طرف دولت برای مهندسی اجتماعی به وجود آمده که هدف آن حل کردن مسائل جامعه از طریق مهندسی فرهنگی دولتی است. مثلا اینکه دولت تصمیم می گیرد چگونه مشکل اعتیاد یا مسئلۀ بحران خانواده را حل کند و یا چطور رفتارهای اجتماعی را به شیوۀ مورد نظر خودش تغییر دهد، در واقع دولت می خواهد مسایل اجتماعی را از نگاه سازمانی حل کند.

وی ادامه داد: در ایران دولت، روحانیت، بازار و مردم به عنوان نیروهای اجتماعی مهم، سعی در تعریف علوم انسانی و اجتماعی دارند. اما نکته دیگر اینکه در حال حاضر بخش خصوصی هم می خواهد به علوم انسانی نزدیک شده و انتطارات خودش را مطرح  کند.

رئیس انجمن جامعه شناسی ایران افزود در میدان علم همواره منازعاتی برای تعریف علم وجود دارد. تجاری سازی علوم انسانی نیز نمی تواند دانش فهم و شناخت مردم باشد، چرا که بسیاری از ریشه ها و اهداف علم بیرون از این حوزه قرار می گیرد.

سپس علی مرشدی زاده استاد علوم سیاسی دانشگاه شاهد گفت: بحث تجاری شدن علوم انسانی در چند دهۀ اخیر به وجود آمده و بخصوص به دورۀ ریگان و تاچر در دهۀ ۱۹۸۰ باز می گردد.

مرشدی زاده با اشاره به اینکه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به رشد نظام سرمایه داری منجر شد و دورۀ فخر فروشی بازار را به وجود آورد اظهار داشت در نظر است ارتباطاتی بین دانشگاه و بخش های اقتصادی و اجرایی و مدیریتی برقرار شود. اگر دانشگاه به پیمان کار دولت یا بخش خصوصی تبدیل شود، این جریان منافع و مضراتی برای دانشگاه خواهد داشت.

استاد دانشگاه شاهد افزود: منافع این ارتباط این است که علم کاربردی می شود و دانشگاه بدون توجه به نیازهای جامعه کار علمی انجام نمی دهد. به علاوه بنیۀ اقتصادی دانشگاه هم تقویت می شود.

اما از طرف دیگر وقتی دولت سفارش دهندۀ علم به دانشگاه باشد، در حوزۀ علم محافظه کاری به وجود آمده و خلاقیت از بین می رود.

دیگر سخنران این نشست احمد گل محمدی، استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی بود که معتبرترین معیار برای علمی بودن را در حوزه های دانشگاهی، روش مندی دانسته و گفت: روش مندی باعث نهادینه شدن علم در دانشگاه ها می شود.

وی افزود: در ایران معاصر اختلالی در فرآیند نهادینه شدن علم به وجود آمده است. به این شکل که حوزۀ اختیارات و وظایف دولت و نهادهای سیاسی به شکلی گسترده تعریف شده که از امور غیر سیاسی از جمله «علم» استقلال زدایی و اصالت زدایی شده است.

گل محمدی در ادامه گفت: دولت دو نقش دارد، یکی به عنوان نهاد و دوم به عنوان نهاد نهادها که در نقش دوم دولت کارسازی نمی کند و خودش کارگزار است و چون نسبت اش را با نهادهای دیگر به درستی تنظیم نمی کند و از کارسازی به کارگزاری رفته، به نتیجه مطلوبی دست نمی یابد.

وی هم چنین اضافه کرد: سلطۀ فزایندۀ »شبه علم «یا  «علم نما» در حوزۀ علوم انسانی از طریق تدوین سرفصل ها و کتاب های آموزسی و تامین نیروی انسانی شکل گرفته و در پی آن کاهش روش مندی در رشته های علوم انسانی به وجود آمده که باعث کاهش تجاری سازی در علم می شود.

گل محمدی تجاری سازی در علم را به این معنا دانست که علم به درد جامعه بخورد و این فرآیند اتفاقی است که باید از حوزه های پژوهشی و آموزشی آغاز شود.

منبع: مهر