نارضايتي جامعه ادبي از بيست و چهارمين جايزه كتاب سال

1385/12/5 ۰۳:۳۰

پس از گذشت چند روز از برگزاري بيست و چهارمين دوره كتاب سال جمهوري اسلامي ايران، آرام آرام خاطره مراسم امسال نيز در ذهن اهالي ادبيات، كمرنگ مي‌شود، اما به نظر مي‌رسد با وجود همه تلاش‌هاي وزارت ارشاد، جامعه ادبي ايران همچنان از نتايج و نحوه برگزاري اين مراسم، ناراضي است.

پس از گذشت چند روز از برگزاري بيست و چهارمين دوره كتاب سال جمهوري اسلامي ايران، آرام آرام خاطره مراسم امسال نيز در ذهن اهالي ادبيات، كمرنگ مي‌شود، اما به نظر مي‌رسد با وجود همه تلاش‌هاي وزارت ارشاد، جامعه ادبي ايران همچنان از نتايج و نحوه برگزاري اين مراسم، ناراضي است.
اين تلاش‌ها كه از مراسم سال گذشته كتاب سال آغاز شد، با توجه و تمركز شخص وزير بر ادبيات داستاني شكل جدي‌تري به خود گرفت.
صفار هرندي كه رسماً‌ نارضايتي خود را از نبود برگزيده در جايزه بيست و سوم اعلام كرده بود، براي جبران اين غفلت آشكار، جايزه ويژه ادبيات داستاني را در نمايشگاه كتاب امسال تدارك ديد و از5 تن از داستان‌نويسان فعال سالهاي گذشته، تقدير كرد.
صفار در مراسم امسال نيز حاضر شد و در سخنراني كوتاه خود، گفت: «ما سال گذشته، دريغ و افسوس داشتيم كه چند سالي كتاب سال ادبيات داستاني نداشتيم. خدا را شكر مي‌كنيم كه آرزوي ما محقق شد و امسال برگزيده داريم.»

اما به نظر مي‌رسد كه صرف داشتن جايزه، براي راضي كردن اهالي معمولاً ناراضي ادبيات كفايت نمي‌كند. اسدالله امرايي، مترجم و منتقد آثار ادبي در اين باره مي‌گويد: «كتاب سال دست كم به واسطه اسمش بايد دايره وسيع‌تري را در بربگيرد و اعتبار بيشتري داشته باشد. اهالي ادبيات داستاني طبق معمول، مغفولند و حقشان خورده مي‌شود.»
با اين حال هم بلقيس سليماني و هم اسدالله امرايي، معتقدند در جايزه امسال، نگاه بي‌طرفانه‌تر و همه‌سونگرانه‌تري وجود داشته است، سليماني مي‌گويد: «از روي كتابهايي كه به مرحله نهايي رسيده بودند، مي‌شد حدس زد كه سعي كرده‌اند همه جانبه نگاه كنند.
انتخاب بيگدلي نيز نشان داد كه داوران قصد داشتند به جريان‌ها و آثار خنثي و بدون جهت بها دهند.» و امرايي اضافه مي‌كند: «فكر مي‌كنم با توجه به اين كه داورهاي كتاب سال امسال تقريباً‌ آدم‌‌هاي بي‌حاشيه ادبيات بوده‌اند، مي‌توان به داوري‌شان اعتماد كرد.»
در عين حال، رضا اميرخاني، دبير انجمن قلم ايران و داستان‌نويس موفقي كه با كتاب «من او» به شهرت رسيد، در گفت‌وگويي با ايسنا، داوري كتاب سال امسال را ضعيف ارزيابي مي‌كند: «به گمانم بايستي بررسي شود كه چرا جريان نقد بسيار ضعيفي اين چند ساله به اسم انقلاب اسلامي، با همه آثار خوب مستعدان عرصه ادبيات انقلاب مخالفت مي‌كند؟ چرا رمان شطرنج با ماشين قيامت، امسال در مقابل كار نه چندان داستاني آقاي بيگدلي رأي نمي‌آورد؟ آيا دليلش اين نيست كه اين جريان در بالا آمدن امثال حبيب احمدزاده، بازنشستگي خود را مي‌بيند؟»
اميرخاني به نكته ديگري نيز اشاره مي‌كند: «نمي‌دانم بهانه معاونت فرهنگي براي اعلام نكردن اسامي داوران چيست. مگر اعلام شفاف اسامي داوران در جشنواره فيلم فجر چه خلاف شرعي را باعث شده است؟ اعلام اسامي داوران مي‌تواند يك يادگار خوب از اين دوره ارشاد باشد.»
اين در حالي است كه مجيد حميد‌زاده، مدير كل اداره كتاب و كتابخواني وزارت فرهنگ، در نشست خبري پيش از مراسم نهايي، گفته بود: «در هر گروه داوري، يك سخنگو معرفي خواهيم كرد كه در نشست‌هاي نقد و بررسي كه بعد از مراسم اهداي جايزه برگزار مي‌شوند، به پرسش‌هاي طرح شده و انتقادهاي موجود پاسخ دهند.»
پيش از اين نيز و به عنوان يكي از تفاوت‌ها و امتيازات جايزه امسال، مسئولان برگزاري مراسم كتاب سال، صراحتاً‌ اعلام كرده بودند كه بعد از مراسم كتاب سال، اسامي داوران اعلام خواهد شد، در حالي كه اسامي داوران ديروز اعلام شد.
اما اميرخاني نيز مثل امرايي، نفس اعطاي جايزه كتاب سال ادبيات داستاني را اتفاق مباركي مي‌داند و مي‌گويد: «عاقبت وزير محترم ارشاد به آن چه در دفاعيه مجلس و در سخنراني‌هاي متعدد وعده داده بود، عمل كرد. اين اتفاق خوب است بلاشك. اگر چه در همين اتفاق خوب هم مي‌توان رد نويسنده‌هاي بسيار خوب ادبيات اين مملكت را گرفت كه در سالهاي پيشين حق‌شان ادا نشد.»
اسدالله امرايي پا را فراتر از اين مي‌گذارد. او معتقد است:«هر جايزه‌اي خوب است و تقسيم‌بندي دولتي و غيردولتي هم يك تقسيم‌بندي مصنوعي است و بيشتر عاملي است براي تفرقه تا وحدت. اما من فكر مي‌كنم اگر قرار است جايزه سالي وجود داشته باشد، بايد تنها به ادبيات داده شود. رشته‌هاي ديگر، مخاطب خاص و دايره فعاليت خاص دارند و بهتر است سازمانها و نهادهاي خاص خودشان نيز متولي انتخاب كتابهاي آن حوزه باشند.»
ولي بلقيس سليماني اين پيشنهاد را غيرعملي مي‌داند و معتقد است كه در اين صورت، اصولاً‌ چيزي به اسم كتاب سال باقي نمي‌ماند: «در تمام بيست و چهار دوره كتاب سال، تنها دو بار جايزه ادبيات داستاني داشته‌ايم كه يك بارش همين امسال بود. در واقع، تمام بار كتاب سال بر دوش همين كتابهاي علمي و تخصصي است و اگر اين آثار از آن حذف شوند، چيزي باقي نمي‌ماند.»
منبع: همشهری


سعیده خان احمدی