اسلام و تجدد در مصر

1392/12/24 ۱۰:۲۸

مهم‌ترین جریان‌های تجدد در مصر را می‌توان به چهار گرایش لیبرالیسم، سکولاریسم، ناسیونالیسم و سوسیالیسم خلاصه کرد و جریان بیداری اسلامی خود جبهه بزرگی در مقابل غرب‌گرایی محسوب می‌شود. در این میان شخصیت‌هایی نظیر سید جمال الدین اسدآبادی، عبده و رشید رضا كه در مصر هستند سخن به میان می‌آید. نویسنده این کتاب با ارزیابی دیدگاه اندیشمند معاصر مصری و انتقاد از آن معتقد است: «حنفی میراث اسلامی را نه از منظر خودی بلکه از آیینه اندیشه بیگانه مطالعه می‌کند، به جای آن‌که تاریخ را اسلامی و دینی بداند، دین و میراث اسلامی را تاریخی می‌خواند، الهیات اسلامی را به انسانیت سکولار وارونه می‌کند که در آن خدایان مجازی جایگزین حقیقی می‌گردند.

 دبا: محمود فاضلی/ مهم‌ترین جریان‌های تجدد در مصر را می‌توان به چهار گرایش لیبرالیسم، سکولاریسم، ناسیونالیسم و سوسیالیسم خلاصه کرد و جریان بیداری اسلامی خود جبهه بزرگی در مقابل غرب‌گرایی محسوب می‌شود. در این میان شخصیت‌هایی نظیر سید جمال الدین اسدآبادی، عبده و رشید رضا كه در مصر هستند سخن به میان می‌آید. نویسنده این کتاب با ارزیابی دیدگاه اندیشمند معاصر مصری و انتقاد از آن معتقد است: «حنفی میراث اسلامی را نه از منظر خودی بلکه از آیینه اندیشه بیگانه مطالعه می‌کند، به جای آن‌که تاریخ را اسلامی و دینی بداند، دین و میراث اسلامی را تاریخی می‌خواند، الهیات اسلامی را به انسانیت سکولار وارونه می‌کند که در آن خدایان مجازی جایگزین حقیقی می‌گردند.

موسس جریان چپ اسلامی (الیسار الاسلامی) در مصر، مجموعه اندیشه خود را در سه حوزه بازسازی تجدد میراث اسلامی، غرب‌شناسی و بازشناسی مسایل مربوط به واقعیت معاصر مسلمین، عرضه کرده است. کتاب «اسلام و تجدد در مصر» تجدد یا مدرنیته را فرآیندی تاریخی می‌داند که پس از شکل‌گیری پیکر‌بندی اجتماعی و فرهنگی آن در دنیای غرب، با ویژگی‌های خاص خود در خلال دوران معاصر، در مقابل اصطلاح سنت قرار می‌گیرد. حنفی اندیشه معاصر را در سه رویکرد کلی تقسیم کرده است:

 1. رویکرد اصلاح دینی سیدجمال؛

2. رویکرد لیبرالی طهطاوی و دیگر صاحبان آن؛

 3. رویکرد علمی ـ سکولار شبلی شمیل و طرفداران وی.

از نظر او این سه رویکرد با وجود برخی از تفاوت‌ها هر سه نوعی غرب‌گرایی را در درون خود دارند؛ زیرا غرب را مدل و راهی برای توسعه و تجدد می‌دانند. در رویکرد اصلاح دینی سیدجمال، سخن از غرب علمی، قدرتمند و دارای فناوری برتر نظامی، نظامی پارلمانی و حکومت مشروطه و مقیّده است که در رویکرد لیبرالی طهطاوی، مظاهر عمران و آبادانی و پیدایش دولت جدید غرب برجسته است. در دیدگاه علمی ـ سکولار شبلی شمیل، غرب در جلوه‌های علوم طبیعی و تجربی و سکولاریسم نمایان می‌شود؛ بنابراین، مطابق هر سه رویکرد، غرب تابلویی برای ورود به عرصه نوگرایی و تجدد است این رویکردها در نوع اختلاف ندارند، بلکه تفاوت آن‌ها به درجه برمی‌گردد. از نظر حنفی باید رویکرد ما به غرب از رویکرد «راهی برای نوگرایی» به رویکرد «کاستن غرب» و محدودکردن آن به جایگاه طبیعی خود تغییر یابد تا زمینه اختلاف و نوآوری خودی پدید آید؛ در آن صورت نوگرایی به تناسب ویژگی‌های ملت‌ها رقم خواهد خورد.

اسلام و تجدد در مصر

نصرالله آقاجانی

 نشر نی

 چاپ اول 1392

قیمت: 20000 تومان