احمد مسجدجامعی در ۱۳۳۵ش در تهران متولد شد. پدرش، مصطفی مسجدجامعی، از روحانیان بنام و از تبار عالمان قدیم تهران بود که در تحولات فرهنگی،‌ اجتماعی و سیاسی پایتخت نقش مؤثر داشتند. او تحصیلاتش را در مدارس مصطفوی و کاظمیه و دبیرستان علوی گذراند و پس از دریافت دیپلم ریاضی در دورۀ کارشناسی جغرافیای انسانی دانشگاه تهران پذیرفته شد. در این دوره از فعالان دانشجویی بود و در ۱۳۵۶ش نشریۀ ماندگار فلق را از سوی انجمن دانشجویان دانشکدۀ ‌ادبیات و علوم انسانی منتشر کرد. پس از آن به حوزۀ ‌مطالعات شهری پیوست و کارشناسی ارشد خود را در رشتۀ برنامه‌ریزی شهری از همان دانشگاه دریافت کرد.

فعالیت وی از ۱۳۵۹ش در مقام کارشناس فرهنگی و اجتماعی آغاز شد. او از پایه‌گذاران مرکز مطالعات فرهنگی و تاریخی در باشگاه معلمان تهران و کارشناس مسئول و مؤلف برخی از کتابهای درسی در رشته‌های علوم انسانی در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش وزارت آموزش و پرورش بود.

پس از آن به وزارت کشور رفت و در آنجا شورای اجتماعی کشور را با شرکت وزیران کشور، ارشاد، کار و امور اجتماعی، آموزش و پرورش،‌ دادگستری،‌ علوم،‌ بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و رئیس سازمان تبلیغات اسلامی پایه نهاد.

از کارهای دیگر وی طبقه‌بندی جرایم اجتماعی با همکاری وزارت دادگستری در زمان حسن حبیبی است: ستاد عالی انقلاب فرهنگی به نمایندگی عضو آن شورا علی شریعتمداری و گروههای جامعه‌شناسی و روان‌شناسی دانشگاههای تهران، خوارزمی امروز، دانشکدۀ‌ پلیس و نیروهای انتظامی کنونی در این موضوع مشارکت داشتند. این طرح به مدت شش ماه در چند استان اجرا شد و ادامه یافت. از دیگر کارهای وی سرشماری امکانات فرهنگی ـ اجتماعی کشور برای نخستین بار بود که در قالب ۲۴ جلد کتاب انتشار یافت و مبنای برنامۀ پنج سالۀ اول توسعه در حوزه‌های یادشده قرار گرفت.

مطالعه و پژوهش و تغییر بافت میدان قزوین و پیرامون آن و همچنین خاک‌سفید از دیگر کارهای اجرایی ویژۀ وی در این دوره است. ارائۀ اساسنامۀ پیشنهادی سازمان ملی جوانان بر پایۀ تجربیات سازمان پیشاهنگی و مطالعات دیگر کشورها از کارهایی است که در این دوره انجام شد و بعدها به بار نشست. نمایندگی نخست‌وزیر در گروههای طراحی ساختار تربیت بدنی کشور هم از جمله فعالیتهای او در این دوره است.

از اقدامات ماندگار مسجدجامعی در وزارت کشور همکاری نزدیک در تدوین نخستین قانون شوراهای شهر و روستا و ساماندهی نخستین تحقیقات در زمینۀ فهم مسائل شهری بود که بعدها زمینۀ حضور او را در شورای شهر در مقام نمایندۀ مردم تهران فراهم آورد.

از جمله فعالیتهای مسجدجامعی در پایان این دوره تصدی معاونت پژوهشی انتشارات امیرکبیر در اواسط دهۀ ۱۳۶۰ است که بسیاری از کتابهای متوقف‌مانده همچون جلد سوم دایرة‌المعارف فارسی مصاحب منتشر و دانشنامۀ ‌زبان و ادب فارسی به سرپرستی حسن انوشه پایه‌گذاری شد.

مسجدجامعی در وزارت ارشاد، پژوهشگاه فرهنگ،‌ هنر و رسانه را پایه نهاد و با راه‌اندازی دفتر طرحهای ملی، برای نخستین بار اجرای این نمونه کارها را در قانون برنامۀ توسعه به تصویب رساند. این بند قانون در برنامه‌های بعدی تمدید شد؛ همچون گرایشها و باورهای ایرانیان، مصرف کالای فرهنگی ایرانیان، ‌طرح جامع آمارگیری از فضاها و خدمات فرهنگی ـ هنری ایران. بیشتر این پژوهشها از آن زمان تاکنون به رغم فراز و فرودها همچنان ادامه دارد و نسلی از پژوهشگران این حوزه را پرورش داده است.

مسجدجامعی همچنین مسئول تدوین برنامۀ سوم و چهارم توسعه شد و بدین منظور گذشته از دستگاههای مربوط از تشکلهای صنفی و دانشگاهها و نظریه‌پردازان و رؤسای فرهنگستانهای زبان و ادب فارسی و هنر بهره برد. در زمان مسئولیت مسجدجامعی در وزارت فرهنگ و ارشاد 

برای نخستین بار بخش فرهنگ دارای فصل مستقل در قانون برنامۀ ‌توسعه شد و او ریاست شورای فرهنگ متشکل از همۀ‌ نهادها و دستگاههای اجرایی حوزۀ ‌فرهنگ، ‌هنر و رسانه را بر عهده داشت و بر همگرایی در مجموعۀ این تشکیلات افزود.

راه‌اندازی خانۀ کتاب؛‌ شمارۀ‌ بین‌المللی کتاب (شابک)؛‌ تأسیس صندوق اعتباری هنرمندان،‌ نویسندگان و روزنامه‌نگاران؛‌ راه‌اندازی بیمۀ‌ هنرمندان،‌ نویسندگان و روزنامه‌نگاران؛ معافیت مالیاتی ناشران و اهالی فرهنگ و هنر؛‌ برگزاری جایزۀ جهانی کتاب سال؛‌ جایزۀ‌ بهترین کتاب سال دانشجویی با همکاری جهاد دانشگاهی؛ مرکز ادبیات داستانی؛ ‌انتخاب پژوهش فرهنگی سال؛‌ طراحی و برگزاری جشنواره‌های رضوی و پروین اعتصامی؛‌ انتخاب بهترین مقالۀ ‌دائرة‌المعارفی؛ برگزاری مجمع استادان زبان و ادبیات فارسی و تأسیس دفتر نشر میراث مکتوب از جملۀ ‌اقدامات این دوره است؛‌ همچنین نظارت بر «تهیه و تدوین اسناد تاریخی» از دیگر اقدامات اوست که در مجلداتی منتشر شد و از مآخذ مهم فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در تاریخ معاصر ایران شمرده می‌شود. همچنین مجوز راه‌اندازی خبرگزاریهای بخش غیردولتی نیز در این دوره صادر شد و مجموعه سخنرانیهای وی در این باره در کتاب سیاستهای خبری و چالشهای فرهنگی به چاپ رسیده است.

از جمله سمتهای دیگر وی در طول سالها فعالیت فرهنگی می‌توان به اینها اشاره کرد: مدیرکل طرح و برنامۀ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون فرهنگی و همچنین معاون پژوهشی و قائم‌مقام وزیر در این وزارتخانه، مشاور رئیس‌جمهور در امور جوانان در دولتهای هفتم و هشتم، عضو شورای عالی معماری و شهرسازی کشور، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیر و رئیس شورای فرهنگ عمومی،‌ رئیس هیئت مدیرۀ مؤسسۀ گفتگوی فرهنگها و تمدنها، رئیس هیئت مدیرۀ‌ بنیاد باران،‌ عضو هیئت مؤسس و رئیس هیئت امنای دبیرخانۀ کتاب سال ولایت، عضو هیئت مؤسس و رئیس هیئت امنای کنگرۀ دین‌پژوهان، رئیس هیئت مؤسس و هیئت امنای خانۀ کتاب ایران و رئیس هیئت امنای مرکز خراسان‌شناسی.

مسجدجامعی بنیان‌گذار بسیاری از فعالیتهای فرهنگی همچون هفته‌های کتاب، پژوهش و تهران و روزهای فردوسی، خیام، مولوی، حافظ، عطار، سعدی، شهریار، ابن‌سینا، رازی، بیرونی، شیخ بهایی، شیخ مفید، شیخ اشراق، خواجه نصیرالدین طوسی،‌ علامه مجلسی و... از طریق شورای فرهنگ عمومی و شورای عالی انقلاب فرهنگی در تقویم ملی بوده‌ است که ذیل برخی از آنها برای نمونه روزهای پزشک، مهندس، معمار، داروساز، ‌شعر و ادب، سالمند، ‌جوان،‌ چاپ، خبرنگار، جهانگردی، قلم، موزه و ویراستار تعریف شده است. گزارش این سالها در کتاب شناخت‌نامۀ ‌شورای فرهنگ عمومی تدوین سعیده شرف‌الدین و رضا یعقوبی آمده است. مجموعه ‌سخنرانیهای وی در نه دورۀ‌ هفتۀ کتاب در کتاب برگها گردآوری و چاپ شده است.

او در راه‌اندازی مجلات فرهنگی گوناگون نیز فعالیت داشته است از جمله: کلمه،‌ نمایه پژوهش، نامۀ‌ پژوهش، ‌نامۀ‌ فرهنگ،‌ نامۀ پارسی، پژوهش و فرهنگ، ارغنون، فرهنگ عمومی،‌ کتاب هفته، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، کتاب ماه دین، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، کتاب ماه کلیات، کتاب ماه کودک و نوجوان، کتاب ماه علوم و فنون، کتاب ماه علوم اجتماعی، کتاب ماه دین،‌ کتاب ماه هنر،‌ گلستان قرآن، پژوهشنامه خلیج فارس در ۸ مجلد و گزارشی از طرح فهرستگان مشترک دست‌نویسهای اسلامی در سراسر جهان که برخی مجلدات آن به چاپ رسیده است.

مسجدجامعی در طول این سالها به سبب خدمات فرهنگی چندین نشان ملی دریافت داشته است: از جمله نشان خادم قرآن به مناسبت طراحی و راه‌اندازی نخستین موزۀ ‌ثبت جهانی‌شدۀ‌ قرآن و همچنین طراحی و برپایی نمایشگاه جهانی قرآن کریم با رویکرد فرهنگی،‌ هنری، رسانه‌ای و نشان فرهنگ و هنر از رؤسای‌جمهور وقت، ‌نشان ابن‌سینا از نظام پزشکی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نشان رضوی. مجموعه سخنرانیهای وی در این نمایشگاه نیز در کتاب در ساحت قرآن کریم گردآوری و منتشر شده است.

در نخستین دورۀ حضور مسجدجامعی در شورای شهر طرح شناسنامۀ محلات ارائه شد و برای محلات متعدد، مقاله، کتاب و فیلم فراهم آمد. از برنامه‌های این دوره، تأسیس و نظارت بر دانشنامه‌ای خاص تهران بود که از جمله در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی به نتیجه رسید. از دیگر کارهای این دوره طرح تهران‌گردی بود که از دل آن بیش از ۱۵۰ برنامۀ چند ساعتۀ‌ کتاب‌گردی، موزه‌گردی، ‌تکیه‌گردی،‌ سینماگردی، ‌تئاترگردی، نوروزگردی،‌ مشروطه‌گردی،‌ گالری‌گردی و جز اینها درآمد و در جریان آن با هنرمندان،‌ پژوهشگران،‌ معماران،‌ شهرسازان،‌ اصناف، خانواده‌های رزمندگان به‌ویژه طبقات مردم کوچه و بازار و بسیاری از چهره‌های بنام دیدار کرد و زوایای پنهان شهر همچون مراکز و نیروی کار جمع‌آوری زباله و پسماند و محل آمد و شد کودکان کار،‌ وضعیت خانه‌ها و خانواده‌های حاشیه‌نشین شهری، فضاها و ساخت و سازهای غیرقانونی و تهدیدات محیط زیست و زیست محیطی،‌ تخریب فضای مشجر شهری در رسانه‌ها منعکس شد. بدین ترتیب بسیاری از بناهای ارزشمند و میراث طبیعی،‌ تاریخی و فرهنگی از آسیب و تخریب و ویرانی نجات یافت و افکار عمومی بیشتر از پیش متوجه مشکلات کودکان کار و حاشیه‌نشینی و فقر شهری و ساخت و سازهای بی‌رویه و غیرقانونی شد. مجموعۀ این کارها روشی نو در شناخت شهر و تحولی اساسی در تهران‌پژوهی پدید آورد. گزارش بیش از پنجاه برنامۀ ‌تهران‌گردی در کتاب تهران‌گردی پا به پای احمد مسجدجامعی به همت یاشار سلام‌زاده و فاطمه فرزاد به چاپ رسیده است. افزون بر آن کتاب در جست و جوی شمیران: روایت مستند به قلم خود وی نیز از نتایج این طرح است.

انتشار بیش از شصت شماره نشریه‌های شورا و شورایاران، از ماندگارترین سندهای شهری، دستاورد این دوره است. کتابهای تألیفی او در این دوره، ‌چندین بار نامزد یا موفق به دریافت جوایزی سراسری شده است. از جمله کتاب نگاهی به دروازه غار، نامزد جایزۀ ادبی جلال آل احمد؛ جسم و جان شهر،‌ برگزیدۀ‌ پنجمین دورۀ جایزۀ تهران و در راه کشف تهران،‌ برگزیدۀ سیزدهمین دورۀ ‌جشنوارۀ پژوهش و نوآوری در مدیریت شهری.

از جملۀ‌ سمتهای وی در دورۀ حضور در شورای شهر می‌توان به اینها اشاره کرد: نمایندۀ‌ مردم تهران در سومین تا پنجمین دورۀ‌ شورای اسلامی شهر تهران،‌ رئیس کمیسیون فرهنگی ـ اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران، رئیس ستاد هماهنگی شورایاریهای شورای اسلامی شهر تهران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران و رئیس هیئت امنای موزۀ سعدآباد. همچنین او از اعضای هیئت امنای برخی مراکز آموزش عالی همچون دانشگاه علامه طباطبایی،‌ دانشگاه خوارزمی و پژوهشگاه علوم انسانی بوده است.

آقای مسجدجامعی که از دیرباز با مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی پیوندهای عمیق داشت و به عضویت در شورای عالی علمی این مرکز برگزیده شده بود‌ در مردادماه ۱۴۰۰ با حکم کاظم موسوی بجنوردی به عنوان قائم‌مقام رئیس مرکز منصوب گردید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ایشان در ۱۴۰۱ش مجموعۀ ‌بزرگی از کتابخانۀ خود را به کتابخانۀ‌ مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا کردند، چون انتقال کتابها اخیراً و هنگام چاپ این کتاب صورت گرفته کتابهای این مجموعه شمارش نشده ولی به گفتۀ ایشان در حدود ۳۰ هزار مجلد است.