اسمعیل یزدی در ۱۳۱۰ش در شهر قزوین دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران، دبستان ادب و دبیرستان دارالفنون (۱۳۲۷ش)، به اتمام رسانید. سپس به دانشگاه تهران راه یافت و در ۱۳۳۲ش با کسب رتبۀ اول از دانشکدۀ دندانپزشکی آن دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و به‌ واسطۀ احراز رتبۀ اول، به دریافت نشان درجۀ اول فرهنگ مفتخر شد. آنگاه با استفاده از قانون اعزام رتبه‌های اول دانشگاه به خارج از کشور با دریافت بورس تحصیلی عازم آمریکا شد. تحصیلات تخصصی خود را در دو رشتۀ جراحی و آسیب‌شناسی فک و دهان و صورت در مراکز وابسته به دانشگاه هاروارد و دانشکدۀ دندانپزشکی دانشگاه تافتس در شهر بوستن به پایان رسانید. در ۱۳۳۸ش به ایران بازگشت و اولین ارزشنامۀ تخصصی در جراحی دهان و فک به‌ عنوان یکی از رشته‌های تخصصی دندانپزشکی را دریافت کرد. او نخستین مطب مختص به این رشتۀ تخصصی را دایر و همزمان در بیمارستان پارس تهران به ‌عنوان مسئول جراحیهای دهان و فک و صورت شروع به فعالیت کرد.

فعالیت دانشگاهی را از فروردین ۱۳۳۹ با سمت عضو هیئت علمی ساده در بخش آسیب‌شناسی دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تهران آغاز کرد. در ۱۳۴۰ش با موفقیت در امتحان تخصصی رئیس درمانگاهی (برابر امتحانات بورد تخصصی فعلی) با عنوان متخصص و رئیس درمانگاه (استادیار فعلی) به خدمات خود در دانشکدۀ پزشکی و دندانپزشکی ادامه داد. پس از کسب امتیازات لازم و ارتقا به مرتبۀ دانشیاری در ۱۳۴۵ش به تأسیس و راه‌اندازی بخش و آزمایشگاه تخصصی آسیب‌شناسی فک و دهان در دانشکدۀ دندانپزشکی دانشگاه تهران اقدام و به ‌عنوان بنیان‌گذار این رشته، برنامه و درسنامۀ آن را تدوین کرد. از ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۰ش معاونت آموزشی و سپس ریاست دانشکدۀ دندانپزشکی دانشگاه تهران را به عهده داشت. در ۱۳۵۳ش به مرتبه استادی ارتقا یافت و در ۱۳۶۹ش به دریافت لوح استادی ممتاز مفتخر شد. همچنین به‌ عنوان اولین دبیر شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی مسئولیت راه‌اندازی، ساماندهی و برنامه‌ریزی شورای آموزش تخصصی دندانپزشکی کشور به عهده ایشان بود.

در فرهنگستان علوم پزشکی علاوه بر عضویت پیوسته، از ۱۳۷۱ش ریاست گروه علوم دندانپزشکی و از ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴ش معاونت پژوهشی فرهنگستان علوم پزشکی به عهده ایشان بوده است. او عضو گروه مشترک واژه‌گزینی پزشکی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی) از آغاز تشکیل، عضو شورای پژوهش فرهنگستان علوم پزشکی، دبیر و عضو کمیسیون تخصصی ارتقا فرهنگستان علوم پزشکی، عضو هیئت ممیزۀ مشترک فرهنگستانها در دو دوره (منتخب فرهنگستان علوم پزشکی) و عضو شورای واژه‌گزینی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی) از ۱۳۸۵ش بوده است. در بخش خصوصی دوره‌های متوالی عضو هیئت ‌مدیره و در دو دوره مدیرعامل بیمارستان پارس تهران بوده است.

دکتر یزدی به‌ عنوان مشاور سازمان جهانی بهداشت در منطقۀ شرق خاورمیانه در فاصله سالهای ۱۹۷۲-۱۹۷۸م مأموریتهای گوناگونی را از سودان تا پاکستان انجام داده است که از آن میان می‌توان به طرح تأسیس دانشکدۀ دندانپزشکی خارطوم (سودان) و بازنگری برنامه‌های رشته‌های تخصصی دندانپزشکی در دمشق اشاره کرد.

انتشار بیش از ۶۰مقاله که اکثراً گزارش پژوهشهای ایشان بوده است، تألیف مشترک کتاب درسی آسیب‌شناسی فک و دهان و نظارت بر ترجمه و تألیف چندین کتاب از جمله بخشی از کتاب ایمونولوژی بالینی و نیز راهنمایی بیش از ۶۵ پایان‌نامۀ پژوهشی مقطع دکتری و تخصص، جمع‌آوری و تنظیم آرشیوی از هزاران نمونۀ بافتی و گزارش میکروسکوپی از ضایعات فک و دهان در دانشکدۀ دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران که خزانه و مرجع بسیار ارزنده‌ای برای انجام طرحهای پژوهشی است، گوشۀ دیگری از فعالیتهای علمی استاد است.

او پس از ۴۲ سال فعالیت مستمر علمی ــ دانشگاهی بنابر درخواست شخصی در ۱۳۸۰ش بازنشسته شد و از آن زمان به همکاری در زمینۀ تحقیقات و انتشارات با فرهنگستان علوم پزشکی پرداخت.

علاوه بر قبول مسئولیتهای علمی ــ اجرایی، در ۳۴کمیته‌ و شورای گوناگون در ارتباط با دانشگاهها، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و مؤسسات دیگر عضویت و فعالیت داشت. همچنین در ۱۷ انجمن علمی و کمیتۀ بین‌المللی عضویت داشت و در ۱۰ نشریۀ علمی پژوهشی، عضو هیئت مشاوران، عضو هیئت تحریریه، صاحب‌‌امتیاز و سردبیر بوده است.

دکتر یزدی به واسطۀ خدمات و فعالیتهای ارزنده به دریافت ۲۴ نشان و جایزه و تقدیرنامه نائل شد، از جمله: نشان درجه اول فرهنگ، لوح استادی ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران، لوح سپاس و استاد نمونه از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، لوح پزشک نمونه از سازمان نظام پزشکی، جایزۀ بین‌المللی پورسینا و دانشمند برگزیدۀ سال و دریافت نشان درجۀ یک دانش.

دکتر یزدی در اسفندماه ۱۳۹۸ دیده از جهان فروبست.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

دکتر اسمعیل یزدی در اسفندماه ۱۳۹۷ کتابخانۀ شخصی خود را به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد. اهدای این مجموعه بی‌تردید بر غنای کتابخانۀ این مرکز به‌ویژه در بخش تاریخ علوم خواهد افزود. تاکنون ۴۲۱۲ جلد کتاب و مجله از این کتابخانه به مرکز انتقال یافته است. از این شمار، ۱۵۷۳ جلد کتاب به زبانهای اروپایی است. کتابخانۀ دکتر یزدی در مکانی مستقل و به نام ایشان نگهداری می‌شود. کلیۀ وسائل مربوط به دفتر کار ایشان در منزل و مطب به همان صورت نیز به وسیلۀ فرزندانش به گنجینه منتقل شد که صورت ریز همۀ آنها در پروندۀ مجموعۀ اهدایی ایشان نگهداری می‌شود.