شامل ۴۳۵ جلد کتاب و مجله، اسباب و لوازم دفتر مؤسسه و ۲۲ فایل مشتمل بر آرشیو روزنامۀ توفیق
مجموعه آرشیو مؤسسۀ توفیق

توفیق، روزنامه‌ای  فکاهی ـ‌ سیاسی با نیم‌ قرن فعالیت است که صاحب‌‌امتیاز و اولین مدیر آن حسین توفیق بود. حسین توفیق، شاعر و روزنامه‌نگار، فرزند نجفقلی میرزا در ۱۲۵۸ش در تهران دیده به جهان گشود. او قبلاً چهار سال سردبیر روزنامۀ فکاهی گل زرد بود و در ۱۳۰۱ش موفق به دریافت امتیاز توفیق شد.

نخستین شمارۀ توفیق در زمان احمدشاه قاجار در ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۳۰۲ منتشر شد و انتشار آن در سه دوره ادامه یافت. دورۀ نخست از ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۸ش به مدیریت حسین توفیق بود که با درگذشت وی در ۱۳۱۸ ش به پایان رسید. توفیق در اوایل این دوره به شکل هفته‌نامه منتشر می‌شد. از سال پنجم، با کسب امتیاز چاپ کاریکاتور در آن، بیشتر صورت فکاهی گرفت و پس از مدتی ادبیات در آن نقش پررنگ‌تری یافت. در طول این دوره توفیق محل نشر سروده‌های شاعران معاصر مانند پروین اعتصامی، ملک‌الشعرای بهار، علی‌اکبر دهخدا، رهی معیری، محمدحسین شهریار، امیری فیروزکوهی و حمیدی شیرازی شد.

از آغاز ۱۳۱۷ش دوباره طنز و فکاهی در روزنامه نقش محوری خود را بازیافت و اخلاقیات و عرفیات موضوع طنز در آن شد. حکومت همین مقدار طنز را هم برنتافت و با وجود کاملاً غیرسیاسی بودن توفیق در ۱۳۱۸ش حسین توفیق دو بار به زندان افتاد و چند روز پس از آزادی از زندان دوم درگذشت.

دورۀ دوم روزنامۀ توفیق از ۱۳۱۹ش با همان هیئت تحریریۀ سابق و به صاحب‌امتیازی و مدیرمسئولی محمدعلی توفیق، فرزند حسین توفیق، آغاز شد. در این دوره، انتشار روزنامه با همان سبک و سیاق ادامه یافت. در پی خروج رضاشاه از ایران در ۱۳۲۰ش توفیق دوران جدیـدی را آغاز کـرد و روزنامه‌ای کاملاً فکاهی ـ‌ سیاسی شد. از ۱۳۲۳ش برادران توفیق حسن (د ۱۳۹۹ش)، حسین (د ۱۳۹۶ش) و عباس، به ترتیب سن همکاری خود را با روزنامه آغاز کردند. حسن، کاریکاتوریست، حسین، نویسنده و شاعر و عباس کاریکاتوریست و نویسنده بود. بی‌ثباتی سیاسی دستمایۀ اصلی توفیق برای انتقاد روزافزون از دستگاه حاکم بود که به توقیفهای مکرر آن نیز انجامید. مقارن با دولت مصدق موضع روزنامه حمایت و جانبداری از سیاست خارجی دکتر مصدق و انتقاد از سیاست داخلی او بود. در بحبوحۀ وقایعی که به کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ انجامید، دفتر و خانۀ محمدعلی توفیق را غارت کرده و به آتش کشیدند. توفیق توقیف گشت و محمدعلی توفیق به زندان افتاد. پس از آزادی‌اش روزنامه‌نگاری و سیاست را به طور کلی کنار گذاشت و بدین‌ ترتیب دورۀ دوم به پایان رسید.

همکاران توفیق در این دوره تنوع و تعدد بیشتری داشتند از جملۀ آنها می‌توان از این شخصیتها یاد کرد: ابوالقاسم حالت، پرویز خطیبی، محمدامین محمدی، حسن توفیق، حسین توفیق، عباس فرات، محمدعلی افراشته، نواب صفا، فریدون مشیری، باستانی پاریزی، ملک حجازی، کریم امامی، جعفر تجارتچی و اردشیر محصص.

دورۀ سوم توفیق از۱۳۳۶ش با نام جدید فکاهی با سرمایه، کار و سهم مساوی برادران توفیق آغاز شد. بعدها محمدعلی توفیق، امتیاز این نشریه را به نام حسن توفیق کرد و روزنامه با نام اصلی خود، توفیق، با مدیریت حسن و همکاری برادرانش حسین و عباس انتشار یافت. برادران توفیق به ترتیب حسن، حسین و عباس در سالهای ۱۳۰۴، ۱۳۰۸، ۱۳۱۳ش در تهران زاده شدند. حسن لیسانس حقوق، حسین لیسانس علوم معقول و منقول و عباس لیسانس حقوق از دانشگاه تهران و دکتری جامعه‌شناسی از دانشگاه سوربن دریافت کردند.

در این دوره روزنامۀ فکاهی برادران توفیق با کوشش و تلاش پیگیر و به علت استقبال گرم مردم ظر ف مدت کوتاهی تبدیل به مؤسسۀ مطبوعاتی بزرگی به نام «مؤسسه توفیق» گردید. مؤسسۀ توفیق افزون بر انتشار روزنامه یا نشریۀ توفیق،‌آثار دیگری نیز منتشر کرده است. از آن میان: توفیق 

فکاهی ماهانه، سالنامه فکاهی توفیق و کتاب توفیق.

شخصیتهای اصلی توفیق، کاکاتوفیق، گشنیز خانم (عیال کاکا)، ممولی (میمون کاکا) و ملت بود. در این دوره انتقاد از دولت و مجلس بیشتر از گذشته شد. از دیگر فعالیتهای غیرمطبوعاتی دست‌اندرکاران توفیق، تشکیل حزب خران در مقابل احزاب فرمایشیِ همانند حزب مردم و ایران نوین بود. در این دوره هم مانند دوره‌های پیشین توفیق با اقبال عمومی روبرو شد. اقبال مردم و زبان تند و تیز روزنامه سبب شد که بار دیگر در معرض تهدید قرار گیرد.

توفیق همچنان موفق بود تا این‌که در ۱۳۵۰ش توقیف شد. پس از گذشت چند ماه از تعطیلی‌اش، شماره‌هایی از آن مخفیانه منتشر شد اما سرانجام در مهر ۱۳۵۱ با استناد به قانون مطبوعات، که تصریح می‌کرد اگر روزنامه‌ای تا یک سال منتشر نشود امتیازش لغو می‌شود، امتیاز توفیق لغو شد و چاپخانۀ آن نیز تعطیل گردید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

با موافقت خاندان گرامی و ایران‌دوست توفیق کتابخانه و مجموعه آرشیو نیم‌ قرن نشریۀ پرآوازه، جذاب و انتقادی توفیق (برابر صورت‌جلسه تنظیمی) در اسفندماه ۱۳۹۷ به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی اهدا شد. این مجموعه اینک، برابر آیین‌نامۀ کتابخانه در کنار دیگر گنجینه‌های ارزندۀ اهدایی به صورت مستقل نگهداری می‌شود. در ماجرای اهدا و واگذاری گنجینۀ توفیق، آقایان حسن توفیق و عباس توفیق و نیز خانم مژگان رفیع (نی‌داود) و آقای شروین شاهوردیانی نهایت همکاری و مساعدت را مبذول داشتند، با لطف و همت آنان بود که این مجموعۀ ارزنده سرانجام در جایگاهی مناسب برای استفادۀ عموم محققان آماده گردید.

به مناسبت اهدای آرشیو نشریۀ توفیق به مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، عصر روز یکشنبه ۲۴ آذرماه ۱۳۹۸، مراسم «توفیق، آفاق طنز و فکاهه در ایران» در مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. آیین افتتاح «تالار روزنامه توفیق» (مجموعه آرشیو مؤسسۀ توفیق، اهدایی خاندان توفیق) با حضور کاظم موسوی بجنوردی، حسن توفیق، علاقمندان و اصحاب فرهنگ در کتابخانۀ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: