فقه، علوم قرآنی و حدیث

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

تبت | محمدعلی لسانی فشارکی تَبَّت، صد و یازدهمین سوره از قرآن کریم، دارای 5 آیه، 24 کلمه و 81 حرف. این سوره از دیرباز با نامهایی چون «تبت یدا ابی لهب» (ابن‌ندیم، 28؛ سیوطی، الدر…، 6 / 701)، ابی‌لهب (فراء، 3 / 298)، والمسد (طبرسی، 10 / 714) شناخته بوده، و شهرت داشته است.
تبت | عنایت الله رضا تَبَّت، سرزمینی در آسیای مرکزی، واقع در فلات تبت کـه در زبـان تبتی بـود ـ یول1 و پویول2 نامیده می‌شود. این سرزمیـن به گونۀ سنتی شامل 3 بخش اوـ تسانگ3 (مرکزی و غربی)، آمْدو (شمال شرقی) و کام (شرقی و جنوب شرقی) بوده است.
تبریزی، امین‌الدین | مصطفی فارویی فیروزی تَبْریزی، امین‌الدین مظفر بن ابی محمد (ابی‌الخیر) بن اسماعیل وارانی (558- ذیحجۀ 621ق / 1163- دسامبر 1224م)، فقیه شافعی و صاحب المختصر فی الفروع.
التبیان فی تفسیرالقرآن | مهدی مطیع اَلتِّبْیانُ فی تَفْسیرِ الْقُرآن، اولین تفسیر جامع شیعی، نوشتۀ ابوجعفر محمدبن حسن طوسی (د 460ق / 1068م)، با صبغه‌ای کلامی و رویکردی دِرایی در 10 جلد. شیخ طوسی این تفسیر را در دوران زندگی در نجف و احتمالاً بر اثر اوضاع سیاسی و مشکلاتی که در آن زمان برای تشیع پدید آمد، نوشته است.
تبع | فرامرز حاج منوچهری تُبَّع، نامی یاد شده در قرآن کریم که در ترکیب به صورت «قوم تبع» آمده، و با قوم حمیر، در تاریخ جنوب شبه جزیره قابل انطباق است.
تتایی | فرامرز حاج منوچهری تَتایی، ابوعبدالله محمدبن ابراهیم بن خلیل(د 942ق / 1535م)،فقیه و قاضی‌مصری، نسب او به‌تَتا، از روستاهای منوفیۀ مصر می‌رسد (موسوعة…، 8 / 371). برخی نیز وفات او را 937ق آورده‌اند (ابن غـزی، 2 / 17؛ قس: غـزی، 2 / 21؛ ابن عمـاد، 8 / 224)
احصار | محمدجواد حجتی کرمانی اصطلاحی فقهی در باب حج كه به معنای منع حج‌گزار مُحرم از ادامۀ‌ اعمال حج است.
احکام |
احصان | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث واژه‌ای قرآنی كه در در دانش فقه كاربردهای اصطلاحی در مباحث حدود یافته است.
احکام اولیه |
احقاف، سوره | محمدعلی لسانی فشارکی نام سوره‌ای از قرآن مجید، در ترتیب تلاوت، چهل و ششمین و درترتیب نزول مشهور، شصت و ششمین سوره كه در مصحف متداول پس از سورۀ جاثیه و پیش از سورۀ محمد (ص) جای دارد.
احکام ثانویه |
احکام القرآن | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اصطلاحی است كه در علم فقه و علوم قرآنی بر دستورهای فقهی قرآن اطلاق می‌گردد و آیاتی از قرآن كه در بردارندۀ چنین احكامی هستند، «آیات الاحكام» (ه‍ م) خوانده می‌شوند.
احکام السلطانیه | فرامرز حاج منوچهری عنوانی مشترك برای دو كتاب پرارزش از ابوالحسن ماوردی و ابویعلی ابن فراء در سدۀ 5 ق كه در آنها به شیوه و الگوی حكومتی اسلام پرداخته شده و مسائل و احكامی كه با شؤون مختلف حكومت مرتبط بوده، مورد بحث قرار گرفته است.
احمد | احمد پاکتچی از برجسته‌ترین نامهای پیامبر اسلام كه در قرآن مجید نیز آمده است.
احمدبابا |
احمد برقی |
احمد بن ادریس |
احمد بن حمدان بن شبیب | سیمین محقق ابوعبدالله نجم‌الدین حَرّانی نُمیری (603- صفر 695 ق / 1207- دسامبر 1295 م)، فقیه و اصولی حنبلی.
احمد بن عبدالرضا | محمد آصف فکرت مهذب‌الدین بصری دمامینی حیدرآبادی (د پس از 1085 ق / 1674 م)، محدث و عالم امامی. از تاریخ تولد، زادگاه و اوایل زندگانی او چیزی دانسته نیست.
احمد بن حنبل | احمد پاکتچی , حسن انصاری ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل بن هلال شیبانی مروزی (ربیع‌الاول 164-12 ربیع‌الاول 241 / نوامبر 780-31 ژوئیۀ 855)، پیشوای حنبلیان، از رهبران بزرگ فكری اصحاب حدیث و محدث نامداری كه به‌ویژه به واسطۀ نقشی كه در مـاجرای «محنه» ایفـا كرد، شهرت بسیـاری ــ حتـی در دورۀ زندگانیش ــ به دست آورد.
تحدی | علی معموری تَحَدّی، اصطلاحی در علوم قرآنی و کلام اسلامی، به معنای هماورد جویی قرآن کریم، یا در تعریف گسترده‌تر آن، هماورد جویی هر پیامبر آورندۀ معجزه با هدف اثبات عجز مخالفان.
تجوید | محمدعلی لسانی فشارکی تَجْوید، عنوان دانشی دیرپای در مجموعۀ علوم قرآنی و فنون عربیت که از آغاز با مطالعات آواشناسی زبان عربی همراه بوده، و مسائل و مباحث آن همواره با علم وقف و ابتدا، علم الاداء و علم قرائات هم‌پوشانی داشته است
تحریم | مهدی مطیع تَحْریم، شصت و ششمین سورۀ قرآن کریم، بیست و یکمین سورۀ نازل شده در مدینه، بعد از سورۀ حجرات و قبل از سورۀ جمعه، صد و پنج یا صد و ششمین سورۀ نازل شده بر پیامبر(ص) و دربردارندۀ 12 آیه است. این سوره را با نامهای دیگری چون «نَبی» و «مُتَحَرِّم» نیز خوانده‌اند.
تحریف | احمد پاکتچی , علیرضا ابراهیم , علی معموری تَحْریف، کاستی، افزونی یا تغییر در متن قرآن که وقوع آن از سوی عالمان بررسی شده، و عموماً منتفی دانسته شده است. این واژه از ریشۀ «حرف» به معنای لبه و کناره است
تحمل حدیث | احمد پاکتچی تَحَمُّلِ حَدیث، اصطلاحی در علوم حدیث که ناظر به گونۀ پیوستگی میان هر راوی و شیخ در سلسلۀ اِسناد حدیث است.
تدبیر* |
تدلیس | علی تولایی تَدْلیس، اصطلاحی در فقه و حقوق به‌معنای فریفتن دیگری و ترغیب او به ‌انجام دادن عمل حقوقی.کاربرد این‌ اصطلاح در عقود و به‌طور خاص، در بیع و نکاح است. تدلیس بسته به موارد آن ممکن است از طریق «فعل»، «قول» و یا «سکوت» تحقق یابد.
تخطئه و تصویب | حسین هوشنگی تَخْطِئه وَ تَصْویب، اصطلاحی در کلام و اصول فقه برای دو نظریۀ متقابل در داوری نسبت به حاصل اجتهاد. این اصطلاح ابتدا از سوی متکلمان اعم از امامی، معتزلی و اشعری در نوشته‌های کلامی یا در آثار مربوط به اصول فقه ایشان طرح شد...
تذکیه* |
تراویح | فاطمه مجاهدی تَراویح، از مصطلحات فقهی اهل سنّت، و ناظر به نوافلی است که در شبهای ماه رمضان به جماعت و با آدابی خاص اقامه می‌گردد. تراویح که از مادۀ روح، و مفرد آن ترویحه است
التزام |
الحاد |
الست | ناصر گذشته اَلَسْت، اصطلاحی است برگرفته از قرآن كه بنابر نظر شماری از محدثان، مفسران و عارفان به پیمانی اشاره دارد كه خداوند در نشأۀ خاصی در عالمی به نام «عالم ذرّ» از همۀ آدمیان گرفته، و مضمون و محتوای آن اقرار به ربوبیت خداوند بوده، و ناظر است به توحید فطری و ذاتی انسان. تعبیر «اَلَسْت» از یكی از آیه‌های سورۀ اعراف گر...
الفاظ | احمد پاکتچی اَلْفاظ، عنوان بخشی از بدنۀ اصلی اصول فقه كه به عنوان مقدمه‌ای برای استنباط احكام شرع از ادله، به بررسی مباحث لفظی می‌پردازد. مبحث الفاظ در كتب اصول فقه همواره به عنوان بخش آغازین مطرح بوده، و چگونگی ارتباط آن با علم اصول و گنجیدن آن در تعریفهایی كه از علم اصول ارائه شده، مورد بحث بوده است. با وجود تأخری كه ا...
الم |
المعی کاشغری | احمد پاکتچی اَلْمَعِی کاشْغَری، عنوان مشترک دو تن از عالمان کاشغر در سدۀ 5 ق/ 11 م. شواهدی چون انتساب این خاندان به کاشغر و توجه متأخرترین فرد شناخته شدۀ خاندان به شرح حال عالمان کاشغر، به ظاهر نشان از آن دارد که اصل این خاندان از کاشغر در منطقۀ ترکستان چین بوده است. در سدۀ 5ق، آنگاه که سلسلۀ مسلمان قراخانی از گسترش فرهن...
الیاس | فرامرز حاج منوچهری اِلْیاس، پیامبری از بنی اسرائیل كه نام وی دو بار در قرآن كریم یاد شده است. برپایۀ آیات الٰهی، الیاس كه از ذریۀ نوح (ع) و در شمار «صالحان » محسوب گردیده است (انعام/ 6/ 84-85)، از پیامبران الٰهی بوده، و قوم خود را كه پرستندۀ بت بعل بودند، به دین حق هدایت می‌كرده است؛ اما جز «بندگان مخلص»، تمامی مردم دیار وی بر ...
الیسع | فرامرز حاج منوچهری اَلْیَسَع، نام یكی از پیامبران الٰهی یاد شده در قرآن كریم كه مطابق روایات، پس از الیاس نبی (ع)، به نبوت مبعوث شده است. این نام دو بار در قرآن كریم در كنار اسامی برخی از پیامبران و فرزندان ابراهیم (ع) ذكر گردیده است (انعام/ 6/ 86؛ ص/ 38/ 48). در این آیات، بدون توضیحی دربارۀ شخصیت و نبوت الیسع، از او با تعبیر «...
الام | علی تولایی اَلْاُمّ، عنوان مجموعه‌ای از آموزشهای فقهی محمد بن ادریس شافعی (د 204 ق/ 819 م) كه در فاصلۀ سالهای 200-204 ق در مصر فراهم آمده است و آراء جدید او را در بر دارد. كتاب الام به سبك معمول در آثار فقهی، براساس «كتب» تنظیم گشته، و مشتمل بر موضوعات گوناگون فقهی به روایت ربیع بن سلیمان مرادی (د 270 ق/ 883 م) است كه ب...
اماره | حمید گوینده اَماره، اصطلاحی در فقه و حقوق، و نزد فقیهان یعنی چیزی كه از آن ظن حاصل می‌شود و می‌تواند امری را اثبات كند.
اماله | محمدعلی لسانی فشارکی اِماله، اصطلاحی در صرف عربی، تجوید و قرائات، به معنای میل دادن فتحه به كسره و الف به یاء، برای آسانی تلفظ كلمات.
امام زاده |
امر و نهی | احمد پاکتچی اَمْرْ وَ نَهْی، عنوان بخشی از مباحث اصول فقه كه به چگونگی تفسیر اوامر و نواهی شرعی می‌پردازد.
امضاء |
ام المؤمنین | اُمُّ الْمُؤْمِنین، لقبی كه در فرهنگ اسلامی به طور مشترك بر همسران پیامبر (ص) اطلاق گردیده است. این لقب از مضمون آیۀ 6 سورۀ احزاب (33) گرفته شده است كه ضمن بیان حق پیامبر اكرم (ص) بر مؤمنان، می‌فرماید: « ... همسران او مادرانِ ایشان (مؤمنان) هستند». در واقع با نزول این آیۀ شریفه، مسلمانان موظف گشتند تا در مناس...
اموال | فرامرز حاج منوچهری اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی كه به مباحثی دربارۀ جمع و خرج داراییهای عمومی می‌پردازد. در سده‌های نخست اسلامی، آثاری مستقل در این موضوع به رشتۀ تحریر درآمده است.
اموی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اُمَوی، عزالدین محمد بن عبدالسلام بن اسحاق بن احمد، لغوی و فقیه مالكی مصر در سده‌های 8 و 9 ق. او اهل محله از نواحی مصر (بین فسطاط و اسكندریه، نک‍ : سمعانی، 5/ 216) بود كه در قاهره سكنى گزید و در همان شهر به فراگیری علوم اسلامی پرداخت. آخرین اطلاع از حیات اموی، مربوط به سال 798 ق است. اما برپایۀ دانسته‌ها از ش...
امین استرآبادی | حسن انصاری اَمینِ اِستَرابادی، محمدامین بن محمد شریف (د 1036 ق/ 1627 م)، از علمای نامدار امامی و بنیان‌گذار گرایش اخباریه. از آغاز زندگی او اطلاعی در دست نیست، ولی می‌دانیم كه مدتی از دورۀ جوانی خویش را در شیراز سپری كرده، نزد شاه تقی‌الدین محمد نسابه مدت 4 سال دانش اندوخته، و از علوم عقلی بهره گرفته است (امین استرابادی...
امینجی | مسعود حبیبی مظاهری اَمینْجی (د شوال 1010/ مارس 1602)، فقیه اسماعیلی هندی از فرقۀ داوودیهای طیبی و فرزند جلال بن حسن (بیست و پنجمین داعی مطلق مستعلویان طیبی). وی در احمدآباد گجرات می‌زیست و در همانجا درگذشت (ایوانف، 88؛ پونا والا، «كتاب‌شناسی ... »، 185). امینجی در سلسله مراتب دعوت اسماعیلی به مقامات بالایی دست یافت (دفتری، 303)...

فقه، علوم قرآنی و حدیث

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

فقه، علوم قرآنی و حدیث

ورود به سایت

ثبت نام