دائرة المعارف بزرگ اسلامی

نمایش تا از مورد
نتیجه جستجو برای :
  • ابراهیم بن تاشفین* |
  • ابراهیم بن جریر | اِبْراهیمِ ‌بْنِ جَریر، مورخ دورۀ تیموری در هند (د بعد از 957 ق / 1550 م). از زندگی او آگاهیهای اندکی وجود دارد که آن هم از بررسی اثر تاریخی خود وی به دست می‌آید. ابراهیم ظاهراً از مهاجران ایرانی بوده که گویا در دستگاه همایون شاه (حک‍ 937-962 ق / 1531-1555 م) ارج و منزلتی داشته است. تاریخ مرگ وی معلوم نیست، ا...
  • ابراهیم بن حبیب | اِبْراهیمِ ‌بْنِ حَبیب، ابواسحاق ابراهیم بن حبیب ]بن سلیمان، نک‍ : صفدی، 1 / 336[ بن سَمُرة بن جُنْدُب فزاری (سدۀ 2 ق / 8 م)، از نخستین منجمان مسلمان، و نخستین کسی که در عصر اسلامی اسطرلاب ساخت (ابن ندیم، 332). در برخی منابع نام او محمد بن ابراهیم ذکر شده (ابوریحان بیرونی، استخراج الاوتار، 120؛ قاضی صاعد، 13،...
  • ابراهیم بن حبیب سقطی | اَبْراهیمِ‌‌بْنِ حَبیب، ابواسحاق سَقَطی بصری طبری، مورخ و فقیه سدۀ 4 ق / 11 م. از زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست و حتی تاریخ تولد و مرگ او نیز مبهم است. همین اندازه گفته شده است که او از مردم بصره بوده و از یاران و پیروان محمدبن جریر طبری (د 310 ق / 922 م) مورخ و مفسر مشهور به شمار می‌رفته (ابن ندیم، 328) ...
  • ابراهیم بن ذکوان حرانی | اِبْراهیمِ‌بْنِ ذَکْوانِ حَرّانی، کاتب، دیوان‌سالار و وزیر موسی ابن محمد معروف به هادی، خلیفۀ عباسی (169-170 ق / 785-786 م). از آغاز کار او اطلاعی در دست نیست. گفته‌اند که همراه معلم هادی به نزد وی می‌رفت تا آنکه به تدریج با خلیفه‌زاده دوستی یافت (ابن طقطقی، 263) و از جملۀ نزدیکان و ندیمان وی شد (طبری، 3 / 58...
  • ابراهیم بن سنان |
  • ابراهیم بن سنان | اِبْراهیمِ ‌بْنِ سِنان، ابن‌ثابت بن قُرّۀ حرّانی ابواسحاق (296-335 ق / 909-946 م)، پزشک، ریاضیدان و منجم مشهور صابئی مذهب. از زندگی وی آگاهی چندانی در دست نیست جز آنکه گفته‌اند در بغداد زاده شد و همانجا رشد یافت (ابن ابی اصیبعه، 1 / 226). پدرش سنان ابن ثابت (ﻫ م) و و نیایش ثابت بن قرّه (ﻫ م) هر دو از ریاضیدان...
  • ابراهیم بن سندی | اِبْراهیمِ ‌بْنِ سِنْدیِّ بْنِ شاهَک، یکی از طرفداران و غلام‌زادگان آزاد شدۀ (مولی) عباسیان در سدۀ 3 ق / 9 م. پدر او سِندی ابن شاهک (ﻫ م) از امیران و ملازمان وفادار خلفای نخستین عباسی بود (نک‍ ‍: یعقوبی، 2 / 410؛ ابن اثیر، 6 / 164؛ مسعودی، 3 / 378) که ظاهراً یک چند به حکومت شام (جاحظ، الحیوان، 5 / 393-395) و ...
  • ابراهیم بن سیابه | اِبْراهیمِ بْنِ سَیابه، یا سَیّابه (نه «شبابه»: ابن جوزی، 5 / 119)، شاعر هزل‌گوی قرن 2 ق / 8 م هم‌ روزگار با مهدی خلیفۀ عباسی. ابن جوزی سال مرگش را 278 ق / 891 م آورده (5 / 119) که نادرست است. بنابر اقوال مختلف پدر یا جدّش حَجّام و از آزادشدگان هاشمیان بود (اصفهانی، 11 / 6؛ ابن معتز، 93، 431؛ قس: ابن قتیبه، 2...
  • ابراهیم بن سیارنظام | اِبْراهیمِ‌ بْنِ سَیّارِ نَظّام، ابواسحاق ابراهیم بن سیار بن هانی، معروف به نَظّام، از بزرگان معتزله و علمای کلام در قرن 2 و 3 ق / 8 و 9 م که فِرقۀ نَظّامیّه از فِرَق معتزله به او منسوب است. نَظّام در مسائل طبیعی و الهی که در زمان او مطرح بود، آرا و نظریات خاصی داشت که بعضی از آنها، مانند نفی جوهر فرد یا جزء ...
  • ابراهیم بن شیرکوه | اِبراهیمِ‌ بْنِ شیرْکوه، الملک المنصور ناصرالدین (حک‍ ‍637-644 ق / 1239-1246 م)، از امیران ایّوبی که پس از مرگ پدرش الملک المجاهد اسدالدین شیرکوه دوم در رجب 637 ق / ژانویۀ 1240 م در حمص و توابع آن رشتۀ کارها را در دست گرفت. دوران ابراهیم نیز همچون دوران فرمانروایی سایر امیران شام در این روزگار، از دو جریان مه...
  • ابراهیم بن صادق | اِبْراهیمِ‌ بْنِ صادِق، فقیه، ادیب، شاعر و از عالمان امامی (1221-1284 ق / 1806-1867 م). تبارنامۀ کامل او چنین است: ابراهیم ‌بن صادق ‌بن ابراهیم ‌بن یحیی مخزومی عاملی طیبی. خاندان او (آل یحیی و آل صادق) که عموماً امامی‌اند، در جبل عامل لبنان به علم و ادب معروفند. پدرش ابراهیم و جدّش یحیی هر دو به دانش و ادب و ...
  • ابراهیم بن صدیق الممالک |
  • ابراهیم بن صلت | اِبراهیمِ ‌بْنِ صَلْت، مترجم آثار یونانی و سریانی. زادگاه و سرگذشت او شناخته نیست. همین قدر می‌دانیم که وی در سدۀ 3 ق / 9 م می‌زیسته، از طب و نجوم و فلسفه آگاهیهایی داشته، کتابهایی نیز در این زمینه‌ها از یونانی به سریانی و عربی، یا از سریانی به عربی ترجمه کرده و به‌عنوان مترجم آثار جالینوس شهرت یافته است. ترج...
  • ابراهیم بن عبدالله | اِبراهیمِ ‌بْنِ عَبْدُاللـه، ابوالحسن، معروف به قتیل باخَمرا (97-145 ق / 716-762 م)، پسر عبداللـه محض و نوادۀ حسن مثنّی (حسن ابن حسن ‌بن علی‌ بن ابی‌طالب)، یکی از مشهورترین علویانی که در اوایل خلافت عباسی تقریباً همزمان با برادر خود محمّد نفس زکیّه (ﻫ م) در برابر منصور خلیفه به پایداری برخاست. عبداللـه محض پد...
  • ابراهیم بن علاءالدوله | اِبْراهیمِ ‌بْنِ عَلاءُالدّوله، از شاهزادگان تیموری (843-863 ق / 1440- 1459 م) که مدتی کوتاه در هرات و بخشهایی از خراسان فرمان راند. او فرزند علاءالدولة‌ بن بایسنقر و برادرزادۀ میرزا بابر تیموری بود (میرخواند، 6 / 716؛ فصیح، 3 / 285). غفاری تولد او را در 849 ق / 1445 م دانسته (ص 232) که بی‌گمان اشتباه است. پس...
  • ابراهیم بن عماد | اِبْراهیمِ‌ بْنِ عِماد، یا میرابراهیم سیفی حسنی قزوینی ملقب به شمس‌النّهار، از نستعلیق‌نویسان معروف ایران در سدۀ 11ق / 17م. او خوشنویسی را از پدرش میرعماد، که سرآمد نستعلیق‌نویسان عهد خویش بود، فرا گرفت (ایرانی، 124). وی احتمالاً در 1008ق / 1599م همراه پدر به اصفهان رفت و در کتابخانۀ عبدالرّشید دیلمی معروف به...
  • ابراهیم بن عیسی بن داوود جراح* |
  • ابراهیم بن مالک اشتر نخعی | اِبْراهیمِ‌ بْنِ مالِکِ اَشْتَرِ نَخَعی، ابوالنعمان (مق‍ ‍72ق / 691م)، سردار معروف عرب که به حمایت از مختاربن عُبَید ثَقَفی به خونخواهی حسین‌بن علی (ع) بر ضدّ اُمویان قیام کرد. از زندگی ابراهیم پیش از پیوستن به مختار آگاهی در دست نیست جز آنکه گفته‌اند در جنگ صفّین در زمرۀ یاران علی‌بن ابی‌طالب (ع) و در رکاب پ...
  • ابراهیم بن محمد ابی یحیی | اِبْراهیمِ ‌بْنِ مُحَمَّدِبْنِ اَبی یَحْییٰ، از بزرگان شیعه در قرن 2 ق / 8 م که نظرات مختلف و حتی متضادی دربارۀ او ابراز شده است. وی مردی متفکر، متکلم، محدث و فقیه بوده است. بغدادی او را مؤسس فرقه‌ای می‌داند که به نام خود او به امر ابراهیمیه معروف بود (ص 140). نام او در اغلب تذکره‌ها و کتب طبقات و تواریخ و رج...
  • ابراهیم بن محمد بن ابی یحیی |
  • ابراهیم بن محمد ثقفی |
  • ابراهیم بن محمد ثقفی | اِبْراهیمِ ‌بْنِ مُحَمَّدِ ثَقَفی، ابواسحاق ابراهیم ‌بن محمدبن سعید ابن هلال ‌بن عاصم ‌بن سعد بن مسعود ثقفی (ح 200-283ق / 816-896م)، مورخ، محدث، فقیه و مفسر شیعی کوفی اصفهانی. نام وی، پدر و اجدادش را به اختلاف ابراهیم ‌بن محمد ثقفی مدینی (عقیلی، 1 / 64)، ابواسحاق ابراهیم‌ بن محمد اصفهانی ثقفی (ابن ندیم، 224)،...
  • ابراهیم بن مدبر* |
  • ابراهیم بن مهدی | اِبْراهیمِ ‌بْنِ مَهْدی، ابواسحاق (162-224ق / 779- 839م)، امیر، رامشگر و شاعر عرب، فرزند خلیفة ‌المهدی از کنیز دیلمی او شِکْله. برخی ابراهیم را به مادرش نسبت داده ابن شکله‌اش خوانده‌اند. ابراهیم در بغداد روزگار را به شاعری و رامشگری می‌گذراند و از جملۀ نزدیکان خلیفه امین بود و پس از مرگ او در رثایش شعر گفت. چ...
  • ابراهیم بن مهذیار |
  • ابراهیم بن مهزیار | اِبْراهیمِ‌ بْنِ مَهْزیار، ابواسحاق اهوازی از محدّثان شیعی سده‌های 2 و 3 ق / 8 و 9 م. از تاریخ زندگی او اطلاع کافی در دست نیست و تنها از لابه‌لای کتابهای حدیث و رجال می‌توان آگاهیهایی در این باره به دست آورد. تبارش در دَوْرَق خوزستان می‌زیستند و پدرش در آغاز مسیحی بوده و سپس به اسلام گرویده است (نجاشی، 2 / 74...
  • ابراهیم بن موسی علوی | اِبْراهیمِ ‌بْنِ موسى عَلَوی، فرزند امام موسی بن جعفر (ع)، معروف به جزّار و ملقب به مرتضی (د 210 ق / 825 م)، یکی از ائمۀ زیدیه که یک چند بر یمن و مکه فرمان راند. اشتهار وی به جزّار از آن‌روست که در حمله به یمن بسیاری از مردم آنجا را کشت یا اسیر کرد (طبری، 8 / 536). یعقوبی (2 / 415)، ابن بابویه (ص 25)، مفید (ص...
  • ابراهیم بن هاشم قمی | اِبْراهیمِ بْنِ هاشِمِ قُمی، ابواسحاق، فقیه و محدث امامی سدۀ 3 ق/ 9 م، که اصلی‌ترین مروج منابع روایی کوفه در قم به شمار می‌آید.
  • ابراهیم بن هشام | اِبْراهیمِ ‌بْنِ هِشام، ابن اسماعیل ‌بن هشام‌ بن ولید بن مغیرۀ مخزومی (د 125 ق / 743 م)، از امیران دولت اموی و دایی هشام ‌بن عبدالملک ‌بن مروان خلیفۀ اموی که از 106 تا 114 ق / 724 تا 732 م بر شهرهای مدینه، مکه و طایف فرمان راند. از زادگاه و تولد و زندگانی وی پیش از امارت بر حجاز چندان چیزی نمی‌دانیم، جز اینکه...
  • ابراهیم بن هلال صابی* |
  • ابراهیم بن ولید | اِبْراهیمِ ‌بْنِ وَلید، ابواسحاق (خلافت 126-127 ق / 744-745 م) ملقب به مخلوع، سیزدهمین خلیفۀ اموی. در منابع تاریخی نخستین بار از ابراهیم در روزگار خلافت برادرش یزیدبن ولید بن یزید معروف به ناقص، یاد شده است. گفته‌اند که یزید 3 روز پس از آغاز خلافت، زیر فشار قَدَریه که خود به آنان گرایش داشت، ابراهیم را به جان...
  • ابراهیم بن یحیی (ابن محمد) | اِبْراهیمِ ‌بْنِ یَحْیى، ابن ‌محمد بن سلیمان مخزومی قرشی طیبی، ادیب و سخن‌سرای شیعی لبنانی (1154-1214 ق / 1742-1800 م). در طَیْبۀ جبل عامل زاده شد و در دمشق درگذشت (امین، 2 / 237؛ آقابزرگ، طبقات، 1(2) / 26). خانوادۀ او از خاندانهای علم دوست و شیعی مذهب جبل عامل بود. نیاکان و نوادگان او به‌ویژه ابراهیم ‌بن صاد...
  • ابراهیم بن یحیی (سیف الاسلام) | اِبْراهیمِ ‌بْنِ یَحْیى، سیف الاسلام ابراهیم (مق‍ ‍1367 ق / 1948 م)، شاهزادۀ اصلاح‌طلب و یکی از رهبران جنبش الاحرار یمن. وی که نهمین پسر امام یحیی از خاندان حمیدالدین بود، در صنعا زاده شد و همانجا پرورش یافت. دربارۀ سرآغاز ستیز ابراهیم با امام یحیی روایتهای گوناگونی می‌توان یافت. برخی از نویسندگان از دید شخصی...
  • ابراهیم بن یعقوب | اِبْراهیمِ ‌بْنِ یَعْقوب، اسرائیلی طُرطوشی، دانشمند و جهانگرد اسپانیایی در سدۀ 4 ق / 10 م. از آن سبب وی را طرطوشی نامیده‌اند که متولّد شهر تورتوسا (طرطوشه) از بلاد اسپانیا بود. وی یهودی بود و مؤلّفان قدیم نام پدرش را به اختلاف آورده‌اند و همین نکته سبب بروز فرضیّه‌هایی دربارۀ شخصیت و دین او گردیده است. عذری ن...
  • ابراهیم بیک | اِبراهیمْ بِیْک، معروف به کبیر، رئیس الممالیک و شیخ البلد (1231 ق / 1816 م)، بارزترین شخصیت میان امیران مملوک مصر در اواخر سدۀ 12 و اوایل سدۀ 13 ق / 18 و 19 م. وی با عبدالحمید اول عثمانی (سلطنت: 1187-1203 ق / 1773- 1789 م)، ناپلئون بناپارت امپراتور فرانسه و محمدعلی پاشا در مصر معاصر بوده است. تاریخ تولد او را...
  • ابراهیم پاشا دولتمرد | اِبْراهیم پاشا (1203-1264 ق / 1789- 1848 م)، دولتمرد، سردار، نایب‌الحکومه و نیای خاندان سلطنتی سابق مصر (انقراض 1372 ق / 1953 م). زادگاه او «نُصْرَتلی» نزدیک قَوَلَه (= کاوالا، شهری در مقدونیه، در یونان) است. وی پسر بزرگ محمدعلی پاشا والی مصر (ولایت 1220-1265 ق / 1805- 1848 م) بود. اگرچه به گفتۀ قاموس الاعلام...
  • ابراهیم پاشا داماد | اِبْراهيمْ پاشا، داماد (د 1010 ق / 1601 م)، از دولتمردان عثمانی در زمان مراد سوم (953-1003 ق / 1546-1595 م) و داماد وي، و نيز صدراعظمِ محمد سوم (974-1012 ق / 1566-1603 م) و معروف به فاتح قانيژه (قانيسه يا قانيجه در مجارستان). اصلاً از اهالی بُسنی، يكی از ايالات يوگسلاوي بود (عثمان‌زاده، 45؛ اوزون چارشيلی، III...
  • ابراهیم پاشا صدراعظم | اِبْراهیمْ پاشا، دومین صدراعظم سلیمان قانونی دهمین سلطان عثمانی (حك‍ 926-974 ق / 1520-1566 م)، معروف به ابراهیم پاشای «مقبول»، «مقتول» و «فرنگی» (صدارت: 929-942 ق / 1523-1535 م) (مراد بیك، 3 / 239؛ عثمان‌زاده، 24). او در پارغه (پارگا، پارگه) از توابع استان یانیه (یانیا) در اپیر آلبانی زاده شد. پدرش یونس (اوزو...
  • ابراهیم پاشا قره | اِبْراهیمْ پاشا، قره، معروف به قَره كدخدا (1030- 1098ق / 1621-1687 م)، صدراعظم عثمانی در دورۀ سلطنت محمد چهارم. در روستای خندورك بایبورد (از توابع ارزروم) در خانواده‌ای مسلمان دیده بر جهان گشود و در تبعیدگاهش ــ جزیرۀ رودس ــ اعدام شد. پدرش احمد نام داشت. در جوانی از لَوَندهای (سربازان دون پایۀ) شورشیِ مشهورِ...
  • ابراهیم پاشا نوشهرلی | اِبْراهیمْ پاشا نَوْشَهِرْلی، یا نوشهری (1073(؟)-1143 ق / 1663-1730 م)، سیاستمدار، داماد و صدراعظم فرهنگ دوست و ادب‌پرور سلطان عثمانی احمد سوم. وی در روستای موشقره2 (نوشهر كنونی) از توابع دهستان اورگوب3 واقع در بخش نیدۀ (نكیدۀ) ایالت قرامان زاده شد. تاریخ تولد او به طور دقیق معلوم نیست، اما از آنجا كه به هنگا...
  • ابراهیم تهرانی | اِبْراهیمِ تِهْرانی، مشهور به میرزا عمو، از خوشنویسان توانای قلم نستعلیق در نیمۀ دوم سدۀ 13 و آغاز سدۀ 14ق/ 19م و شاگرد میرزا غلامرضا اصفهانی. ابراهیم خوشنویسی توانا بود كه در كتیبه‌نویسی آثاری برجسته از خود برجای نهاده است (بیانی، 1/18). آثار تاریخ‌دار او در 1291-1314ق/1874-1896م نوشته شده است. كتیبه‌های باز...
  • ابراهیم حربی | اِبْراهیمِ حَرْبی، ابوسحاق بن اسحاق بن ابراهیم بن بشیر (یا بِشْر) بن دَیسَم بغدادی مروزی (198-285 ق / 814- 898 م). ادیب، لغت‌دان، محدّث، متكّلم، فقیه و مؤلّف. پدرش از مرو بود، اما چنانكه او خود گفته، مادرش از قبیلۀ تَغْلِب بوده و داییهایش از نصاری بوده‌اند (ابن جوزی، 4 / 6؛ یاقوت، ادبا، 1 / 114). محتمل است كه...
  • ابراهیم حصیری | اِبْراهیمِ حَصیری، ابوالقاسم ابراهیم بن عبدالله حصیری (زنده در 450 ق / 1058 م)، از درباریان سلطان محمود غزنوی و از ندیمان و معتمدان سلطان مسعود غزنوی كه به سبب كفایت، تجربه، خردمندی و نفوذ پدرش در دربار غزنویان به دستگاه آنان راه یافت. پدر وی ابوبكر عبدالله حصیری سیستانی (د 424 ق / 1033 م) است كه به دلیل احاط...
  • ابراهیم حقی | اِبْراهیمْ حقّی، ارزرومی ‌(ارضرومی) شاعر، عارف و دانشمند مشهور ترك (1115-1186 ق / 1703-1772 م). وی در قصبۀ «حسن قلعه» از توابع شهرستان ارزروم (در شرق تركیه) زاده شد. پدرش درویش عثمان حُسنی بن ملاّبكر، ملقّب به «حقیرالله»، از عارفان مشهور ناحیۀ ارزروم بود. درویش عثمان در همان سال ولادت فرزند، حسن قلعه را ترك و...
  • ابراهیم حقی پاشا | اِبْراهیمْ حَقّی پاشا (2801-1336 ق / 1863- 1918 م)، سیاستمدار، حقوق‌دان، تاریخ‌نگار و صدراعظم سلطان محمّد پنجم (محمّد رشاد) در دورۀ مشروطیت دوم عثمانی (1908 م). وی در بشیك طاش1، یكی از محلات استانبول زاده شد. پدرش محمد رمزی ابتدا فرماندار (متّصرف) شهر ساقِز (فارسی: كیوس2، یونانی: خیوس3) و سپس رئیس انجمن شهر ا...
  • ابراهیم خان | اِبْراهیمْ خان (973-1031 ق/1565-1622 م)، سر دودمان و نیای بزرگ خاندان ابراهیم خان‌زاده، كه به ابراهیم آغا، ابراهیم بیك و ابراهیم پاشا نیز شهرت دارد. پدرش صوقوللو محمد پاشا (صوقول: بخشی از ایالت بُسنی در یوگسلاوی)، صدراعظمِ سلیمان قانونی و سلیم دوم عثمانی، و مادرش اِسمی‌(اسما) خان سلطان دختر سلیم دوم بود (جودت...
  • ابراهیم خان بغایری | اِبْراهیمْ خانِ بُغایری، از امیران طایفۀ بغایری خراسان كه در حوادث پس از قتل نادر (1160 ق / 1747 م) نقشهایی بر عهده داشت و سرانجام به سبب خیانت، به دستور كریم خان زند به هلاكت رسید (1175 ق / 1762 م). از اوایل زندگی او آگاهی دقیقی در دست نیست. در 1168 ق / 1755 م احمد شاه ابدالی به ایران هجوم آورد و پس از تصرف ...
  • ابراهیم خان ظهیرالدوله افشار | اِبْراهیمْ خانِ ظَهیرُالدّولۀ افشار (مق‍ شعبان 1151 ق / نوامبر 1738 م)، برادر نادرشاه و یكی از سرداران سپاه او كه مدتی فرمانروای خراسان بود، سپس حاكم و سپهسالار آذربایجان شد و سرانجام در یكی از جنگهایی كه در داغستان می‌كرد، به هلاكت رسید. به گفتۀ محمدكاظم مروی (1 / 10)، نادرشاه در 1099 ق / 1688 م تولد یافت و ...
  • ابراهیم خان ظهیرالدوله قاجار | اِبْراهیمْ خانِ ظَهیرالدّولۀ قاجار (د 1240 ق / 1825 م)، پسر عم، پسر خوانده و داماد فتحعلی شاه و از امیران و فرمانروایان اوایل دورۀ قاجاریه. او فرزند مهدی قلی خان پسر محمدحسن خان برادرزادۀ آقا محمدخان قاجار بود كه پس از درگذشت یا قتل پدرش در جوانی در 1198 ق / 1784 م در جریان محاصرۀ استراباد توسط زندیان، به فرم...

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: