مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

شنبلیله | زهرا نصرالهی شَنْبَلیله، گیـاهی علفـی و یک‎ساله بـا مصارف دارویـی و خوراکی. این گیاه از تیرۀ پروانه‎آسایان است و معمولاً به‎صورت خودرو در مناطق گرم و میان خرده‎سنگهای مراتع می‎روید.
شمعدان |
شمع آجین |
شمع | محسن ابراهیمی شَمْع، یا موم، از ابزارهای روشنایی با کارکردهای آیینی فراوان در فرهنگ مردم ایران. اهمیت نور و آتش (ه‍ م) نزد ایرانیان سبب شده است تا ابزارهای نور و روشنایی نیز از حرمت و قداستی ویژه برخوردار شوند
شمشال |
شمشاد | پیمان متین شِمْشاد، از گیاهان مقدس و آیینی نزد ایرانیان، به‌ویژه در مناطق شمال و شمال غربی. تیرۀ شمشادها درختان و درختچه‌هایی‌اند همیشه‌سبز، با برگها و گلهای بسیار زیبا، و در گونه‌های بسیار متنوع، که گاه ارتفاعشان تا 10 متر می‌رسد.
شمر | کاظم طیبی فرد شِمْر، یا شمر بن ذی‌الجوشن، از قاتلان حضرت امام حسین (ع) و یارانش در واقعۀ کربلا، و از سرداران سپاه عبیدالله ابن زیاد.
شمد | مهشید شیرمحمدلو شَمَد، دست‌بافته‌ای نخی و نازک با کاربری روانداز و پشه‌بند در فرهنگ مردم برخی نواحی. عرض این دست‌بافت بر روی دستگاه 50 سانتی‌متر و طول آن گاه تا 7 متر می‌رسد.
شمایل گردانی | عمادالدین باقی شَمایِلْ‌گَرْدانی، نمایش تصویـر انفرادی اولیا و مقدسان و نقل قصه‌ای دربارۀ آنها. شمایل جمع شِمال و به معنی خصلتها، عادتها، خویها و خُلقها ست ...
شلیته | فاطمه میرشجاعی شَلیته، دامنی کوتاه، گشاد و بسیار پرچین. واژۀ شلیته از «شَلَّ» عربی گرفته شده است و در اصطلاح خیاطان، نزدیک‌ترین معنای «شَلَّ» برای شلیته، دوختن دو قواره پارچه به هم است
برداسکن | سید محمد سیدی بَرْدْاَسْکَنْ، نام شهرستان و شهری در استان خراسان در جنوب غربی مشهد.
آل، | گارنیک آساتوریان آل، نام گروهی از موجودات خبیث مشهور در فولکلور ایران، منطقۀ قفقاز، آسیای مرکزی و بخشهای جنوبی روسیه.
بربشتر | بَربُشتَر، یا بَربَشترو، شهر مرکزی بربطانیه در ناحیۀ سرقسطه (ساراگوسا) در دوران اسلامی که امروزه از توابع اوئسکا (به عربی وَشقه) در شمال شرقی اسپانیا و در حدود 50کیلومتری جنوب شرقی مرکز این ایالت واقع است. باراباسترو ی کنونی در 60کیلومتری شمال شرقی سرقسطه، کنار رود وِرو از شاخه‌های رود سینکا در مدخل پیرنۀ مرک...
بدیع الزمان جزری |
شله قلمکار | شادی دایی رضایی مقدم شُله‌قَلَمْکار، یا شوله‌قلمکار، از انواع آشهای نذری که در پخت آن از انواع مختلف سبزیجات، حبوبات و گوشت، به مقدار نامشخص استفاده می‌شود.
شله |
شلوار |
شله زرد | رویا فتح الله زاده شُله‌زَرْد، از خوراکهای سنتی و آیینی که بنابر عقاید و باورهای مذهبی، در مراسم و سفره‌های نذری نیز کاربرد دارد.
شلغم کاری، آیین | شَلْغَمْ‌کاری، آیین، از آیینهای کشت شلغم در منطقۀ خور و بیابانک.
شلغم | شیوا جعفری شَلْغَم، گیاهی با ریشۀ خوراکی به رنگ سفید و بنفش، که از گذشته تا کنون در فرهنگ مردم کاربردهای طبی و آیینی نیز داشته است.
شگون | اصغر کریمی شُگون، تأویل، تعبیر یا به فال نیک و بد گرفتن انواع پدیده‌ها، اعمال، حرکات و سکنات انسانها و حیوانها، نحوۀ قرارگیری اشیاء، اعمال غیرعادی و همچنین باورها و اعتقادات مردم دربارۀ آنها.
شک، رقص |
شکسته بند | اصغر کریمی شِکَسْته‌بَنْد، کسی که دانش بستن و درمان استخوانهای شکستۀ انسان و برخی از حیوانات را دارد. عمل و شغل شکسته‎بند را شکسته‎بندی می‎نامند.
شکسته |
شکر طعام | حسن ذوالفقاری شِکَرْ‌طَعام، مثنوی‌ای اندرزی از متون مکتب‌خانه‌ای و از شاعری با تخلص طوطی. شاعر تخلص خود را در 4 جای این مثنوی آورده است: طوطی دل‌خسته را ای بی‌نیاز / در روانم ساز او را سرفراز (ص 407، نیز 400، 402، 403). طوطی مثنوی دیگری هم با عنوان گرگ و روباه سروده است که آن نیز از متون مکتب‌خانه‌ای به شمار می‌رود.
شکر تلخ | نفیسه لباسچی شِکَرِ تَلْخ، داستانی بلند، برپایۀ شناخت جامعۀ شهریِ اواخر دورۀ قاجار، نوشتۀ جعفر شهری (1293- 1378 ش / 1914- 1999 م). شکر تلخ، همچنین گزنه و قلم سرنوشت 3 داستان برگرفته از دوران کودکی، نوجوانی و میان‌سالی نویسنده است (دربارۀ زندگی و آثار نویسنده، نک‍ : ه‍ د، شهری).
شکارچی |
شکار |
ابن شهید | محمدعلی لسانی فشارکی عنوان چند تن از افراد خاندان اندلسی بنوشهید که در سده‌های 2-4 ق وزارت یافتند و در فقه و حدیث و شعر و ادب نیز دست داشتند.
شقایق سوزان | شهناز مرادی کوچی شَقایِقِ سوزان، فیلمی مستند از زندگی روزمرۀ کوچ زمستانی عشایر بختیاری، ساختۀ هوشنگ شفتی.
شقاقل | آمنه میرمطهری شَقاقُل، گونه‌ای گزر دشتی (زردک صحرایی) از خانوادۀ چتریان، که همۀ قسمتهای آن، به‌ویژه ریشه و میوه‌اش، مصرف دارویی و خوراکی دارد.
شفا، آیینهای |
شغال | محسن ابراهیمی شُغال، پستانداری گوشت‌خوار از تیرۀ «کانیس»، عضو خانوادۀ سگ‌سانان، و دارای صفات و ویژگیهای باورساز در اساطیر، ادبیات، و فرهنگ و اندیشۀ ایرانی.
شعربافی | عارفه صابری افتخاری شَعْرْبافی، گونه‌ای پارچه‌بافی با الیاف ابریشم، به‌وسیلۀ دستگاه نساجی سنتی. شعر نوعی جامۀ ابریشمین است (زمخشری، 1 / 355) که به‌گفتۀ برخی سیاه‌رنگ است
شعبده بازی | عبدالحسین مرتضوی شُعْبَده‌بازی، نمایشی سرگرم‌کننده که با نیرنگ و زیرکی موجب شگفتی بیننده می‌گردد. شعبده‌بازی را چشم‌بندی، نظربندی، حقه‌بازی، نیرنگ، تردستی، سبک‌دستی و علم ریمیا نیز نامیده‌اند
شطرنج | ویلم فلور
شعبان |
شصت‌ و‌ سه‌ سالگی | زلیخا قرنجیک شَصْت‌و‌سه‌سالِگی، جشنی که زنان و مردان ترکمن هنگام رسیدن به 63‌سالگی، به پاس بزرگداشت 63 سال زندگی حضرت محمد (ص)، در یکی از روزهایی برگزار می‌کنند که روز تولد آن حضرت ــ به روایتی، ربیع‌الاول و به روایتی، رمضان ــ می‌دانند (نک‍ : دنبالۀ مقاله).
باشقیرستان | عنایت الله رضا باشْقیرسْتان، از جمهوریهای خودمختار فدراسیون روسیه. مردم بومی آن، خود را باشقورت، و سرزمین خویش را باشقورستان می‌‌‌‌نامند (ESB3, III/ 59,67). نام باشقیر در آثار مؤلفان اسلامی به گونه‌‌‌‌های مختلف باشغرد، باشجرد، بشجرد، بسجرت (اصطخری، 225؛ ابن حوقل، 335)، باشغرت (قزوینی، 609)، باشقرد (دمشقی، 106؛ ابوالفدا، 206...
ابن شبل | بخش علوم ابوعلی محمد بن حسین بن عبدلله بن احمد بن یوسف (د 473 ق / 1080 م)، شاعر، ادیب، فیلسوف، عالم نحو و لغت، محدث و طبیب بغدادی.
زمین | اصغر کریمی زَمین، از سیاره‌های منظومۀ شمسی که در زبان فارسی آن را کرۀ خاک، خاک، سطح کرۀ خاکی، ملک، کشور، همچنین ارض و تراب نامیده‌اند.
زمستان | اصغر کریمی زِمِسْتان، فصل چهارم و آخرین فصل سال خورشیدی / جلالی، مشتمل بر ماههای دی، بهمن، اسفند (برجهای جدی، دلو، و حوت). زمستان مرکب از «زم» به معنی سردی و «ستان» پسوند زمان است که برای کثرت و نیز ظرفیت به کار می‌رود ( لغت‌نامه ... ).
زمزم | حسن اکبری بیرق زَمْزَم، نام چشمه یا چاهی مشهور، نزدیک خانۀ کعبه که در فرهنگ مسلمانان اعتقادات و باورهای گوناگونی دربارۀ آن وجود دارد. معروف است که این چشمه با ساییدن پای اسماعیل (ع)، پسر (نوزاد) ابراهیم (ع) بر زمین، گشوده شد. زمزم در ضلع شرقی مسجد‌الحرام و در نزدیکی مقام ابراهیم قرار دارد (یاقوت، 2/ 941-943؛ ابن‌بطوطه، 126-...
زمرد | اصغر کریمی زُمُرُّد، ازجمله کانیهای بلوری ارزشمند که در گوهرنشانی و تزیین زیورهای تاج و تخت شاهان، و همچنین در پزشکی مردمی به کار می‌رود و باورهایی نیز دربارۀ آن وجود دارد.
زمجی نامه |
زمان سنجی | محمدسعید جانب اللهی زَمانْ‌سَنْجی، سنجش زمان برای آب‌رسانی و تقسیم عادلانۀ سهم آب در کشاورزی سنتی و گاهی برای شناخت اوقات شرعی، تقویم و گاه‌شماری در فرهنگ مردم. زمان‌سنجی تا پیش از واردشدن دستگاه ساعت به ایران، با این شیوه‌ها صورت می‌گرفته است:
زلزله | محسن احمدی زِلْزِله، یا زمین‌لرزه، لرزیدن آرام یا شدید بخشی از زمین که در فرهنگ مردم باورهایی دربارۀ آن وجود دارد.
زگیل | زهرا نصرالهی زِگیل، زائده‌ای گوشتی بر سطح پوست. بیماری زگیل در لغت فرس (سدۀ 5 ق) به صورتهای آژَخ و بالو ثبت شده و در تعریف آن آمده است: چیزی باشد چون عدس؛ از تن مردم برآید و دیر بماند (نک‍ : ص 79، 407). آژخ با صورتهای دیگری ازجمله آزخ، ازخ، ازغ، اژخ، ژخ و زخ در لغت‎نامۀ دهخدا (ذیل واژه‌ها) و فرهنگهای دیگر نیـز آمده است (ب...
زکام | مریم سامعی زُکام (سرماخوردگی/ نَزله)، از بیماریهای همه‌گیر، همراه با باورهای گوناگون در فرهنگ مردم.
زفت انداختن |

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام