مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

سلیم جواهری | محمد جعفری (قنواتی) یا سلیم جواهرفروش، از داستانهای کهن فارسی که تا چند دهۀ پیش در همۀ مناطق فارسی‌زبان رایج بوده است.
سلیمان | معصومه طالبی از پیامبران بنی‌اسرائیل که ویژگیهای او در فرهنگ و ادب کتبی و شفاهی ایران بازتاب فراوان دارد. تلفظ نام سلیمان (سل‍ 972-932 ق‌م) به زبان عبری، شلومو (به معنای پر از سلامتی) است؛
سلمانی |
سلطان جمجمه | حسن ذوالفقاری مثنوی کوتاهی در 86 بیت از سراینده‌ای به نام عطار؛ چنان‌که خود در بیتی از این مثنوی بدان اشاره کرده است: پس بیامرزی تو این عطار را / کو به نظم آورد این اشعار را.
سلطان اسحاق | اسماعیل شمس مهم‌ترین پیشوای مذهبی طریقۀ یارسان (اهل حق) که مقبره‌اش در روستای شیخان از توابع پاوه در استان کرمانشاه زیارتگاه مردم است.
سلطان ابراهیم و نوش آفرین |
سلطان ابراهیم، امامزاده | کیانوش کیانی هفت لنگ مرقد امامزاده سلطان ابراهیم، به گویش لری بختیاری «سلطون بِریم»، فرزند امام موسى کاظم (ع)، که از زیارتگاههای مقدس و مورد اعتقاد افراد ایل بختیاری و ساکنان روستاهای مجاور است.
سلطان |
سل، | فرشته بهرامی بیماری عفونی و مسری که بیشتر ریه را مبتلا می‌کند.
سگ‎دید | نازنین خلیلی پور آیین نشان‌دادن جسدِ شخص درگذشته به سگ، برای اطمینان از مرگ در دین زردشتی.
سگ | مینا سلیمی جانوری اهلی با کاربردهایی متنوع در امور نگهبانی و شکار. سگ در فرهنگ ایران باستان بسیار ارجمند بوده، اما در فرهنگ ایران اسلامی، نجس و گاهی نیز محکوم به مرگ است.
سکسکه | گلاله هنری انقباضهای پی‌درپی و غیرارادی عضلۀ دیافراگم و عضلات تنفسی بین‌دنده‌ای، که بر اثر آن، هوا به‌سرعت به درون ریه‌ها کشیده، و سبب بسته‌شدن سریع تارهای صوتی و دریچۀ واقع در بالای حنجره می‌شود و با ایجاد صدایی خاص همراه است («آشنایی ... »، بش‍‌ ؛ بردنورد، بش‍‌ ). معمولاً این صدا با سرعت و پیاپی شنیده می‌شود.
سک سک بازی |
سق سیاه |
سقز | نیره افتخاری صمغ درختی خودرو به نام وَن یا بنه از تیرۀ پسته.
سق برداشتن | اصغر کریمی عملی سنتی که بر روی کام نوزادان اعمال می‌شود و آن عبارت است از آغشتن نوک انگشت شست یا سبابه به تربت کربلا، و در درجات بعد به عسل یا خرما، نمک و جز اینها، و فشردن آن به کام نوزاد به طرف بالا، با این باور که هم سلامت نوزاد تأمین گردد، هم شیر مادر را به‌راحتی بمکد و هم در بزرگ‌سالی، کلمات را به‌خوبی ادا کند و دچ...
سقایی | اصغر کریمی از پیشه‌های سنتی برای آب‌رسانی به مردم تشنه.
سقا خوانی | حسن ذوالفقاری از آیینهای کهن عاشورایی همراه با نوحه‌سرایی دسته‌جمعی، برای یادآوری مصائب تشنه‌لبان کربلا.
سقاخانه | بابک حقیقی راد بنایی با هاله‌ای از تقدس، در معابر عمومی برای آب‌رسانی به تشنگان و یادآور بخشی از مصائب صحرای کربلا.
سفره و سفره‌آرایی | ملیحه کرباسیان سفره در لغت به معنی پارچه‌ای که می‌گسترند تا روی آن خوردنی و نوشیدنی قرار دهند (معین، نفیسی، ذیل واژه) و سفره‌آرایی هنرِ چیدن غذا بر سفره است.
سفره نذری | ملیحه کرباسیان نذری که با مراسمی خاص ادا می‌شود و انواع گوناگون دارد. نذر، نوعی مبادله با جهان مینوی و نیروهای فوق طبیعی است (همایون‌سپهر، 9).
سفرنامه نویسی درباره ایران | طهمورث ساجدی گزارش سفر که به‌طور عمده از سدۀ 10 ق / 16 م رایج شد.
سفر | ریحانه جمالی هنجنی جابه‌جایی انسان به خارج از جامعه برای تجارت یا تفریح و نه برای انجام کارهای روزمره. واژه‌های سیاحت و گردش هم در موارد بسیار به جای سفر به کار می‌رود.
سفال و سفالگری | تقی آشوری دو مفهوم مربوط به هنر کهنِ ساختن اشیاء از گل رُس ورزداده، شکل‌گرفته، پخته‌شده و بیشتر لعاب‌خورده.
سعید و میر سیف الدین بیگ | اسماعیل شمس داستانی عاشقانه به زبان کردی سورانی با ترکیبی از نظم و نثر که بخش منظوم آن با وزن هجایی سروده شده است.
سعدی | حسن ذوالفقاری مشرف‌الدین مصلح شیرازی، از بزرگ‌ترین شاعران و نویسندگان ایرانی که آثار ماندگارش گنجینۀ فرهنگ عامۀ عصر او ست.
سرو ابرقو |
سرو | پیمان متین از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین گیاهان اسطوره‌ای و آیینی در فرهنگ ایرانی. سرو درختی است از راستۀ بازدانگان و از تیرۀ مخروطیان که برگهای سوزنی و همیشه‌سبز دارد؛
سرند |
سرنا، سفرنامه | پیمان متین یا آدمها و آیینها در ایران، عنوان گزارش سفر کارلا سرنا، نویسنده و جهانگرد ایتالیاییِ سدۀ 19 م / 13 ق، به ایران در دورۀ ناصرالدین شاه.
سرنا | علی مسعودی نیا سازی محلی و کهن از گروه آلات موسیقی بادی دوزبانه. این ساز در بیشتر نقاط روستایی ایران، معمولاً با ساز کوبـه‌ای دهـل نواختـه می‌شود (حـدادی، 305).
سرمه | نهال نفیسی یا سورمه، گردی نرم، بیشتر به رنگ سیاه، که برای زیبایی و نیز درمان به چشم می‌کشند.
سرمامک، بازی |
سرماخوردگی |
سرگین | اصغر کریمی یا سَرگین، هر نوع مدفوع اعم از فضلۀ انسان و حیوان.
سرگذشت حاجی بابای اصفهانی | محمد بهارلو داستانی دربارۀ اوضاع اجتماعی ایران در دورۀ فتحعلی شاه قاجار (1212-1250 ق / 1797-1834 م) اثر جیمز جاستی‌نین موریه.
سرکه | سارا حسامی مایعی خوراکی با کاربردهای صنعتی و دارویی و نیز دارای بازتاب فرهنگی در باورهای مردم. در زبان پهلوی سرکه را سیک (مکنزی، 75)، در فرهنگ‌نامه‌های کهن گاه آن را سرکا (برهان ... ، ذیل واژه)، و در زبان عربی آن را خَلّ (صفی‌پوری، ذیل واژه) نامیده‌اند.
سرسره بازی | اسماء موسوی از انواع بازیهای کودکانه. این بازی تا چند دهۀ پیش، در بیشتر مناطق ایران جزو بازیهای زمستانی بود.
سرسام | رویا فتح الله زاده گونه‌ای بیماری روانی حاد. سرسام مرکب از دو کلمۀ «سر (رأس)» و «سام» (به معنی ورم و آماس) است ( آنندراج؛ شکیبی، 50، 54)؛
سردی |
سردم | حسن ذوالفقاری جایگاهی رفیع و محترم ویژۀ زورخانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها، و محل استقرار مرشدان و استادان سخنور.
سرداری | محمدسعید جانب اللهی بالاپوش کمرچین مردانه که قد آن تا زیر زانو می‌رسد. در سبب نام‌گذاری سرداری، برخی آن را لباس شاهزادگان، عمال بلندپایۀ دولتی، اشراف، رجال، بازرگانان و اعیان‌زاده‌ها دانسته‌اند (شهری، طهران ... ، 2 / 212؛ رضایی، 421؛ رجبی، 463).
سرخک | فرزانه حاتم پور از بیماریهای کهن و همه‌گیر در میان کودکان. در بسیاری از فرهنگ‌نامه‌های کهن فارسی و عربی، شرح این بیماری ذیل نام عربی آن، «حصبه»، آمده است (برای نمونه، نک‍ : قمری، 49؛ زمخشری، 1 / 332؛ تهانوی، 1 / 278).
سرخاب سفیداب |
سرخ، گل |
سرجه |
سربینه |
سربند | مینا احمدیان انواع پوشاک پارچه‌ای برای پوشاندن سر با هدفهای گوناگون در فرهنگ مردم.
سراجی | اصغر کریمی یا زین‌سازی و زین‌دوزی، از صنایع دستی سنتی، که مواد اولیۀ آن چرمِ دباغی‌شده، و تولیدات آن وسایل چر‌می‌ گوناگون به‌جز کفش است.
سراج القلوب | حسن ذوالفقاری اثر ابومنصور سعید بن محمد قطان غزنوی، از متون اواخر سدۀ 6 و اوایل سدۀ 7 ق / 12-13 م.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام