عدالت آموزشي احيا مي‌شود

1392/9/26 ۱۰:۱۷

محسن غلامي / بورسيه داخل و خارج و نحوه گزينش دانشجويان دكترا يكي از موضوعاتي بود كه در سالهاي گذشته به دليل ‌‌وجود ايراداتی در دستورالعمل اعطای بورس مورد سوء‌استفاده و رانت بعضي افراد خاص قرار گرفت و اعتراضات بسياري را نيز به همراه داشت. آغاز بحث «عدالت آموزشي و فرصت برابر» فرصتی شد براي مسئولان وقت وزارت علوم تا آزمون سراسري را براي ورود به مقطع دكتراي تخصصي اعمال كنند

محسن غلامي / بورسيه داخل و خارج و نحوه گزينش دانشجويان دكترا يكي از موضوعاتي بود كه در سالهاي گذشته به دليل ‌‌وجود ايراداتی در دستورالعمل اعطای بورس مورد سوء‌استفاده و رانت بعضي افراد خاص قرار گرفت و اعتراضات بسياري را نيز به همراه داشت. آغاز بحث «عدالت آموزشي و فرصت برابر» فرصتی شد براي مسئولان وقت وزارت علوم تا آزمون سراسري را براي ورود به مقطع دكتراي تخصصي اعمال كنند. پس از داير شدن آزمون سراسري ورود به دوره دكترا، برخي متقاضيان بخصوص افراد خاص با استفاده از نفوذ خود سهميه بورسيه خارج از كشور را دريافت مي‌كردند و به بهانه‌هايي مثل كمبود ارز، بورس خود را تبديل به داخل كرده و دانشجوي بهترين دانشگاه‌هاي كشور مي‌شدند.

دكتر جعفر توفيقي، در همان آغاز فعاليتش به عنوان سرپرست وزارت علوم قبولي پذيرفته شدگان بورس ۹۲ را تعليق كرد تا به نحوه بورسيه آن‌ها رسيدگي شود و در ادامه، اقدامات وزارت علوم دولت يازدهم منجر به تغييراتي در آزمون ورودي دكترا شد؛ ‌به اين صورت كه شرط پذيرش بورس خارج از كشور، شركت در آزمون ورودي دكتراي سال ۹۳ شده است.

به گفته رئيس سازمان امور دانشجويان، هم دانشجوياني كه متقاضي بورس دكتراي داخل هستند و هم دانشجوياني كه متقاضي بورس خارج هستند بايد در آزمون دكترا كه وزارت علوم برگزار مي‌كند، شركت كنند. همچنين تبديل بورس خارج به داخل نخواهيم داشت و هركسي در نوع بورسي كه مشخص كرده و پذيرفته شده اعزام

خواهد شد.

در دفترچه ‌نام‌نويسي آزمون دكتراي امسال هم يك تغيير به ظاهر ساده با افزودن يك بند (بند۱۹) صورت گرفته، با توضيحاتي همراه شده كه حكايت از تصويب تصميماتي در شوراي مركزي بورس وزارت علوم دارد؛ مصوبه‌اي كه تغييراتي در شيوه جذب متقاضيان دريافت بورسيه خارج از كشور وزارت علوم پديد خواهد آورد تا از اين پس شاهد افراد خاص با استفاده از رانت به عنوان دانشجوي بورسيه خارج در مقطع دكتراي دانشگاه‌هاي ممتاز كشور نباشيم.

دكتر مجتبي صديقي مي‌افزايد: در سال‌هاي اخير بورس داخل و خارج از طريق پنج مسير محقق مي‌شد، بخشي از مسير اين بود كه براساس فراخواني كه هر ساله اعلام مي‌شد، فارغ التحصيلان كارشناسي ارشد در اين فراخوان شركت مي‌كردند و براساس ضوابط گذشته كه حداقل معدل و سوابق پژوهشي، اجتماعي، فرهنگي لحاظ مي‌شد بعد از جمع بندي تعدادي از اين دانشجويان پذيرفته مي‌شدند. در اين نوع پذيرش آزموني وجود نداشت و در بورس دكتراي خارج، بخش قابل توجهي به دليل كمبود اعتبارات به بورس داخل تبديل مي‌شد. يك عده از دانشجويان از طريق فراخوان بورس خارج اعزام و عده‌اي هم بدون آزمون وارد دوره دكتراي داخل كشور مي‌شدند.

به گفته وي، مسير سوم اين بود كه مربيان دانشگاه‌ها بر اساس معرفي دانشگاه پس از گذراندن مصاحبه در بورس داخل پذيرفته مي‌شدند و عمده بورس اين افراد به بورس داخل تبديل مي‌شد و تعداد اندكي به خارج اعزام مي‌شدند، يك مسير ديگر هم اين بود كه اعزام بورس از طريق بخشنامه ادامه تحصيل ايثارگران وزارت علوم و دانشگاه‌ها صورت مي‌گرفت كه اين بخشنامه حدود دو سال است اجرا مي‌شود، ايثارگران وزارت علوم و دانشگاه‌ها با كسب حداقل معدلي كه مشخص شده به دوره دكتراي داخل كشور معرفي مي‌شوند.

صديقي اضافه مي‌كند: در گذشته در همه مسيرها براي بورسيه كردن دانشجويان آزموني پيش‌بيني نشده بود و اين امتياز بر اساس آيين‌نامه و ضوابط وزارت علوم به آن‌ها داده مي‌شد و بعد با مصاحبه علمي و عمومي، ارزيابي انجام شده و در شوراي مركزي بورس جمع‌بندي صورت مي‌گرفت. از اين رو براي اين‌كه فضاي رقابتي و فضايي عادلانه ايجاد كنيم تصميم گرفته شد هركس تمايل دارد در خارج از كشور با استفاده از بورس، ادامه تحصيل دهد، هم دانشجوياني كه متقاضي بورس دكتراي داخل هستند و هم دانشجوياني كه متقاضي بورس خارج بايد در آزمون دكترا كه وزارت علوم برگزار مي‌كند، شركت كنند. در دفترچه آزمون دكترا هم ستوني براي ادامه تحصيل در خارج از كشور مشخص شده و همچنين ديگر تبديل بورس خارج به داخل نخواهيم داشت و هركسي در بورسي كه مشخص كرده و پذيرفته شده اعزام خواهد شد.

وي ديگر سياست‌هاي سازمان امور دانشجويان را توسعه دوره‌هاي دكتراي كوتاه‌مدت داخل دانست و عنوان كرد: 413 نفر در حال حاضر بورسيه خارج از كشور هستند كه در 27 كشور مشغول تحصيلند. در سال‌جاري 491 نفر از دوره كوتاه‌مدت بورس خارج استفاده كرده‌اند و 3 هزار و 500 نفر از امكانات بورس داخل در حال استفاده هستند.

به گفته صديقي، 46 هزار دانشجو براي استفاده از تسهيلات ارزي به سامانه تسهيلات ارزي مراجعه و ثبت‌نام كرده‌اند كه 29 هزار نفر از آنها، پسر و 17 هزار نفر دختر هستند، 63 درصد متأهل، 37 درصد مجرد همچنين 40 درصد در مقطع دكترا و بيش از 43 درصد در مقطع كارشناسي ارشد تحصيل مي‌كنند.

دكتر سليمان احمدي، رئيس مركز خدمات آموزشي وزارت بهداشت نيز بر عدم بورسيه‌هاي طولاني مدت 4 تا 5 ساله و اجراي برنامه‌هاي مشترك علمي تأكيد مي‌كند و مي‌گويد: برنامه‌هاي مشترك اثربخش‌تر هستند چرا كه هم موجب ورود تكنولوژي روز به كشور شده و هم اولويت‌هاي پژوهشي با توجه به پروژه‌هاي ملي پيگيري مي‌شود، ضمن اين‌كه دانشجويان و استادان تعامل علمي بهتري خواهند داشت.

همچنين مدير كل بورس سازمان امور دانشجويان درباره بازنگري آيين‌نامه‌هاي بورس مي‌گويد: يكسري آيين نامه در بخش بورس سازمان امور دانشجويان شامل آيين نامه‌هاي بورس داخل و خارج و آيين‌نامه‌هاي ديگر وجود دارد كه مصوبات آن در وزارت علوم شكل گرفته كه در حال بازنگري هستند.

دكتر احمد غلامي مي‌افزايد: ديوان محاسبات اعلام كرده دانشجوياني كه با هزينه شخصي اعزام مي‌شوند براي استفاده از ارز تحصيلي بايد وثيقه به وزارت علوم بسپارند كه اين مسأله در حال بررسي است. از طرفي وثيقه فقط از دانشجوياني گرفته مي‌شود كه از طريق وزارت علوم اعزام مي‌شوند، اين مسأله در حال حاضر نارضايتي به وجود آورده است.

به گفته وي، نهادهاي نظارتي و ديوان محاسبات تأكيد دارند ارز تحصيلي به دانشجوياني تعلق بگيرد كه به وزارت علوم تعهد مي‌سپارند اما حرف ما اين است كه اين دانشجويان شامل اخذ وثيقه نمي‌شوند و وثيقه از افرادي دريافت مي‌شود كه براساس قانون از سوي وزارت علوم اعزام شده باشند.

غلامي تصريح مي‌كند: رأي نهادهاي نظارتي دراين زمينه كه آيا دانشجوياني كه با هزينه شخصي اعزام شده‌اند و از تسهيلات ارزي استفاده مي‌كنند نيز بايد وثيقه بسپارند يا نه هم بزودي اعلام خواهد شد.

آيا مي‌توان اميدوار بود با رويه‌اي كه وزارت علوم درخصوص بورسيه و جذب دانشجويان دكترا در پيش گرفته سوء‌استفاده‌ها و رانت‌ها از بين برود و آيا با تأكيد وزارت علوم در زمينه استقلال دانشگاه‌ها، این هدف نيز با اجرای روش جديد پذيرش دانشجويان دكترا محقق خواهد شد؟ آيا با ترك خوردن سازمان تحريم، تعامل ميان دانشگاه‌هاي داخل و خارج بيشتر خواهد شد و شاهد رشد علمي و ارتقاي جايگاه دانشگاه‌هاي كشور در ميان ساير دانشگاه‌هاي معتبر دنيا خواهيم بود؟ شواهد حاكي از آن است كه چنين اراده‌اي براي سامان دادن وضعيت دانشگاه‌ها وجود دارد.