گریز‌ «ماندلا» از زندان نفس / محمد علی زم

1392/9/20 ۰۹:۳۷

حجت‌الانسان؛ دریغم آمد این تعبیر زیبای استادم در حق زنده‌یاد فقید نلسون‌ ماندلا را به کار نگیرم! خداوند هماره برای اتمام‌حجت‌های خود با بندگان، وجود نظایری از آنها را در گوشه‌وکنار هستی‌اش به‌عنوان نشانه‌هایی از کرامت و شرافت انسانی، در بدو سخت‌ترین شرایط و بزنگاه‌ترین وقت‌ نیاز بندگانش به نمایش می‌گذارد.

حجت‌الانسان؛ دریغم آمد این تعبیر زیبای استادم در حق زنده‌یاد فقید نلسون‌ ماندلا را به کار نگیرم! خداوند هماره برای اتمام‌حجت‌های خود با بندگان، وجود نظایری از آنها را در گوشه‌وکنار هستی‌اش به‌عنوان نشانه‌هایی از کرامت و شرافت انسانی، در بدو سخت‌ترین شرایط و بزنگاه‌ترین وقت‌ نیاز بندگانش به نمایش می‌گذارد. «ماندلا» در تبعیت از عقلانیت و مهار نفسانیت خویش به قله‌ای از ارزش‌های والامدارانه رسید و برای نفی بی‌عدالتی پوستی! و اثبات عدالت الهی و دستیابی به کرامت انسانی در پرتو خویشتنداری از ارتکاب ظلم و زشتی تن به نبرد جانانه با سفیدپوستان پوست‌پرست و نژادپرست داد و آن‌گاه که تنها ماند، مظلومانه‌ تن به تحمل زندان 27ساله سپرد و محروم‌ماندن از همه حقوق مادی و اجتماعی را به جان خرید تا جان‌های مردمان به‌بندکشیده و محروم نگه‌داشته‌شده از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی را از بندهای ظالمانه سفیدپوستان عصر خود بگسلد و تنشان را از قیود زنجیرها و زنگ‌ها رها و آزاد سازد و به مردم عصر صنعت و تکنولوژی بگوید که اگر نمی‌توانید دیندار باشید لااقل آزاده باشید و برای آزادی خود از یوغ اسارت و بار نکبت تحمیل‌ها و تخمیق‌ها بپاخیزید. مقاومت در راه احقاق حق الهی آزادی مردم و کرامت انسانی آنها، نخستین مشخصه این مبارز سیاهپوست بود. آنچنان‌که عفو و گذشت در قله قدرت که نماد آن را در بخشیدن زندانبان 27ساله خود آشکار ساخت، ارزشمداری و پایبندی اخلاقی دیگری را از او در ذهنیت انسانی جهان معاصرش به یادگار گذاشت. او که می‌توانست در هنگامه قدرت، عقده‌ها و غده‌های فروخورده خویش را بیرون بریزد و همت و عزم هموطنان سیاهپوشش را معطوف مبارزه و نابودی سفیدپوستان سازد، آنها را به انسانیت و عطوفت برآمده از ایمان الهی و به وحدت و یکپارچگی ملی برای سازندگی و اعتلای فرهنگ انسانی و اقتدار ملی کشور خویش دعوت کرد و مانع از فرار، هجرت و خروج ثروت‌ها و مغزهای ملی سفیدپوستان از سرزمینش شد. به آنها گفت ما کرده‌های شما علیه خود را می‌بخشاییم و شما نیز از خیال تیره‌بخت‌کردن مجدد سیاهان و نادیده‌انگاشتن حقوق وجود الهی و کرامت انسانی آنها دست بشویید و همه دست‌دردست هم دهیم به مهر میهن خویش را کنیم آباد (آزاد)! و اما برجسته‌ترین نقطه ارزشمداری «ماندلا» آنگاه ظهور کرد و او را به انسانی کمال‌یافته مشهور ساخت که آوازه فروکوفتن شهوت قدرت و ستیز با حرص خلودش را با چیره‌شدن بر نفس طماع و غدار به اثبات رساند و به منظر اهل جهان خودی دیگر را نمایاند. او که واجد همه زمینه‌ها و هرگونه توانایی برای ماندن در سریر قدرت بود و می‌توانست تا زمان مرگ 95سالگی‌اش همچون پادشاه عربستان و نخست‌وزیر رژیم غاصب و غارتگر اسراییل در حال کما و در دستگاه‌های نگهدارنده مردار، همچنان بر اریکه قدرت باقی بماند، پس از یک دوره ریاست و در اوج سلامتی و شادابی از قدرت کناره گرفت و ماندگاری معنوی و اثربخشی خود را بر سلطنت دنیایی و سلطه مادی زودگذر خود ترجیح داد تا به اربابان ماندگاراندیش جهان بگوید که سیاست هدف یا وسیله و بهانه‌ای برای بهره‌مندی از اریکه قدرت نیست بلکه فرصتی است برای فرصت‌سازی دیگران! او به جهان سیاستمداری گفت‌که خودسالارپنداری، جز زمینه‌ای برای استعدادکشی نسلی که قابلیت رشد دارد، نیست و حلاوت این سخن مولای ما که در قدرت‌ماندن به اندازه لنگه‌کفش چندوصله یا آب دماغ بز یا... برای او ارزشی ندارد.

 مگر آنکه در پناه قدرت توانسته باشد حقی را برپا ساخته و جانی دوباره بخشد. به قول حضرت مولانا، «ماندلا» خود را از «آخور» خود دور ساخت تا توانسته باشد به «آخر» خویش نزدیک شود، او از زندان نفس برون آمد تا بتواند زندان تن خود را به زیارتگاهی برای عبودیت و رهایی همه سفیدوسیاهپوستان تاریخ بدل سازد و مراسم تشییع پیکر خود به‌عنوان یک سیاهپوست و نه رییس کشور را به کم‌نظیرترین مراسم تاریخی و مقبره خویش را در شمار برجسته‌ترین نشان‌های معنوی جهان معاصر در خاطره‌ها به ثبت رساند. امید که راه کرامت‌جو و آزادیخواهش، پررهرو بماند.