مصطفی‌محقق‌داماد: ماندگاری صاحبان قلم در سايه بقاي ايران است

1392/4/15 ۱۵:۱۰

گرامیداشت یکصدمین سال تولد منوچهر ستوده ایرانشناس و جغرافیدان برجسته و چهره ماندگار کشور و عضو شورای عالی علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی عصر روز چهارشنبه 12 تیرماه با همکاری این مرکز و به همت بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی برگزار شد.

گرامیداشت یکصدمین سال تولد منوچهر ستوده ایرانشناس و جغرافیدان برجسته و چهره ماندگار کشور و عضو شورای عالی علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی عصر روز چهارشنبه 12 تیرماه با همکاری این مرکز و به همت بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی برگزار شد.

به گزارش دبا از این جلسه، در ابتدای این برنامه که اجرای آن را سیدمحمدصادق سجادی معاون علمی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی بر عهده داشت، آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد رئیس شورای تولیت بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار به بیان سخنانی در وصف جایگاه علمی و اخلاقی منوچهر ستوده و اهمیت وموقوفات دکتر محمود افشار برداخت.
محقق داماد در ابتدا با اشاره به شعری از شاعر عرب به این امر که بعد از ما به آثار ما نگاه کنید. بهترین دلیل برای وجود ما آثار ماست.

وی در ادامه با شاره به شخصیت ستوده گفت: این جلسه درباره مردی بزرگ است و اميدوارم كه فرزندان اين مرز و بوم از اوراق زرين زندگي‌نامه اين بزرگوار سرمشق بگيرند كه براي نسل آينده ما هر ورقش دفتري است و نيز اميدوارم ان‌شاء‌الله ما در اين سرزمين كه تربت مقدسش محل زندگي بزرگان بسياري بوده است، مأيوس نباشيم و بيشتر از اين اميد داشته و شاهد آينده بهتر باشيم.

وي گفت: بنيادهاي وقف و خيريه در كشور ما بسيارند اما بنیادی با این همه فعالیت و این همه ثمرات علمی و فرهنگی (بنیاد موقوفات افشار) کم است و امیدوارم و انتظار دارم این بنیاد الگویی بشود برای کسانی که مایل‌اند قدم در راه وقف بردارند و به معنای واقعی ماندگار شوند و من انتظار دارم بزرگان قلم به همت تراوش خامه خود براي ماندگاري به معناي واقعي اين بنياد تلاش كنند كه بقاي ما، در سايه بقاي ايران است و تا ایران نباشد ماندگاری معنایی نخواهد داشت. همانگونه كه براي تاريخ و ادبيات و جغرافياي اين ديار، زنده‌ياد حاج محمود افشار آنچه داشت گذاشت و قصد داشت هر روز اين بنياد پرفروغ‌تر شود. برای کسانی هم که پیش ما نیستند و سر بر تراب نهاده اند طلب مغفرت می کنم .

وي همچنين در بخشي از يادداشتش كه توسط سیدمحمدصادق سجادی قرائت شد گفت: برای مقوفات دکتر محمود افشار یزدی مایه سرافرازی و شادی است که یکصدمین سالگرد تولد دانشمند نامور، دکتر منوچهر ستوده را که عمر پربار خود را یکسره صرف تدریس، پژوهش، نگارش و تصحیح متون فارسی خصوصا در حوزه جغرافیای تاریخی ایران و جهان اسلام و نیز تواریخ محلی ایران کرده و از این رهگذر خدمات ارزشمندی به فرهنگ و ادب ایران اسلامی نموده است. در ساختمان کانون زبان فارسی که یکی از انگیزه های آن تجلی و تکریم مقام علم و عالم است برگزار می کند.
نگاهي به كثرت آثار ارزشمند استاد منوچهر ستوده از كتاب و مقاله كه فهرستي از آن تهيه شده است، نشان مي‌دهد كه اين عاشق صادق، در جهت نيل به آرزوهاي خود كه همانا خدمت به فرهنگ است، چه ايثارها كرده و  چه شب ها سر راحت به بالين نگذاشته است. گذشته از آن، باغ‌ده هكتاري خود را در كلارآباد مازندران كه با تلاش بسيار و طي ساليان دراز احداث و آباد كرده، با اعتقاد به اينكه ثمرات و بركات وقف پايدار و ماندگار است، براي پيشرفت فرهنگ ايران وقف مؤيد شرعي نموده و توليت آن را به اين بنياد سپرده است.

احمد اقتداری:در طول 65 سال مصاحبت و ملازمت ستوده بسیار چیزها از او آموختم
احمد اقتداری پژوهشگر تاریخ و جغرافیای ایران به ویژه حوزه جنوب ایران و خلیج فارس در سخنانی با عنوان «ستوده اهل قلم و عمل» به سابقه 65 ساله آشنایی خود با این ایرانشناس پیشکسوت پرداخت و گفت: خدا را شکر می کنم که دکتر منوچهر ستوده 100 ساله شده است و به مرحله کمال و جلال فکری رسیده است و در کنج خلوت و عزلت خود تامل عارفانه می کند و می اندیشد و می نویسد و لبخند شکر می زند. امید که ستوده 100 ساله، عمر نوح یابد و همچنان سلامت و استوار و شاکر، بخواند و بنویسد.

سپس استاد احمد اقتداري متنی را که برای دکتر ستوده آماده کرده بود خواند: ستوده مرد عمل و اهل قلم است و هم باغبان و كشتكار و آبادگر زمین است و هم پرورش دهنده زنبور عسل و گردشگر و كوهنورد و كتابخوان و محقق و نويسنده و هم ژرف‌نگر و تازه‌ياب و بسيارياب از فرهنگ و ادب و تاريخ و هم مورخ و هم ادیب است. او 80 سال پیش و زمانی که هیچکس بجز مرحوم پورداوود استاد فقید دانشگاه تهران به فکر لغات لهجه‌های ایران نبود، لغات لهجه‌های دریای مازندران را جمع‌اوری کرد و در کتابی به نام «فرهنگ گیلکی» چاپ کرد. ستوده لهجه‌هاي ساحل گيلان و گرگان و مازندران را به چاپ رساند و اهل تحقيق را از اهميت زبان شناسي آگاه ساخت.

*منوچهر ستوده، احمد اقتداری و ایرج افشار سه تفنگدار گورنگار
اقتداری در بخشی از سخنانش لطیفه‌ای از زنده‌یاد جلال آل‌احمد درباره خودش، زنده‌یاد ایرج افشار و منوچهر ستوده را بازگفت. به گفته دکتر منوچهر اقتداری «سه تفنگدار گورنگار»؛ لقبی بود که زنده‌یاد جلال آل‌احمد در مقاله‌ای که در پاسخ به نقدی بر کتاب «غربزدگی» خود نوشته بود به منوچهر ستوده، احمد اقتداری و ایرج افشار داده بود.
دکتر اقتداری در رابطه با این لقب توضیح داد: ایرج افشار بعدها به ما گفت: شاید او (آل‌احمد) درست گفته، ما گفتیم: چطور؟! او خاطره‌ای از زنده‌یاد دانش‌پژوه را بازگفت، از این قرار:یک بار دانش‌پژوه به دعوت یک کنگره علمی به سمرقند و بخارا رفته بود. خودش بازگو می‌کرد که «راهنمای من در سفر به این خطه، جوانکی امروزی بوده که آمد و به من گفت در سفر چند روزه، شرکت در کنسرت‌ها و شام‌های رسمی هم در برنامه شما هست و از این بابت نگران نباشید. من (دانش‌پژوه) به او گفتم که اینجاها نمی‌روم، من را به گورستان‌های‌تان ببر تا ببینم نیاکان تو هم، عالمان و دانشمندان و شعرای ایرانی بوده‌اند یا مثل تو آدم‌های بیکاره؟!

وی با یادآوری راهنمایی ستوده در نگارش کتاب «فرهنگ لارستانی» توسط او (اقتداری) که به پیشنهاد ستوده در مجله ایران زمین چاپ شد، تاکید کرد: در طول بیش از 60 سال مصاحبت و ملازمت او بسیار چیزها از او آموختم. ستوده نخستین دانشمندی است که برای نخستین بار اهمیت کتاب «مهمان نامه بخارا» تالیف فضل‌الله روزبهان خنجی را دریافت و آن را چاپ کرد و دریچه‌هایی از اوضاع و احوال روزگار اوایل عهد صفوی را با کمال صداقت و امانت بازنمود و امروزه هر کس بخواهد از وضع اجتماعی و فلسفی آن روز ایران زمین آگاهی پیدا کند، باید این اثر را بخواند.

همچنین به گفته دکتر اقتداری كتاب «حدود العالم من المشرق الي المغرب» را كه اثر بسيار مهم جغرافياي ايران زمين است و مرحوم پرفسور مينورسكي آن را كشف كرده است در تهران به چاپ رساند كه به راستي اساس تحقيقات درباره ايران زمين است.

اقتداری سپس با برشمردن چندین اثر پژوهشی و تالیفی منوچهر ستوده، گفت: ستوده در سال‌های اخیر به درخواست وزارت امور خارجه سفری به آسیای میانه کرد و در این سفر، الواح  کتیبه‌های آنجا را خواند، با معلمان و دانشگاهی‌های آنجا ملاقات کرد و از آثار و بقایای بازمانده از فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی عکس گرفت و آنها را بار دانش خود کرد و به ایران آورد. من از دیدن این عکس‌ها و خواندن آن مطالب شگفت‌زده شدم و از معاونت فرهنگی وزارت امور خارجه خواستم آن را در قالب کتابی چاپ کند.