این کابوس جهانی را متوقف کنید / یوکیو آمانو*

1392/4/11 ۱۱:۱۵

ترجمه: محمد حسین باقی : رهبران جهان در سال های اخیر توجه فراوانی به خطرِ افتادن سلاح های هسته ای یا سایر مواد رادیواکتیو به دست تروریست ها معطوف داشته اند. این خبری خوب است اما همه ما باید با سرعت بیشتری این نیات و اخبار خوب را به اقداماتی عینی و ملموس تبدیل کنیم.

ترجمه: محمد حسین باقی : رهبران جهان در سال های اخیر توجه فراوانی به خطرِ افتادن سلاح های هسته ای یا سایر مواد رادیواکتیو به دست تروریست ها معطوف داشته اند. این خبری خوب است اما همه ما باید با سرعت بیشتری این نیات و اخبار خوب را به اقداماتی عینی و ملموس تبدیل کنیم. خطر افتادن مواد هسته ای یا سایر مواد رادیواکتیو به دستان ناپاک خطری واقعی است. شکاف های امنیتیِ شرم آوری در مراکز هسته ای به چشم می خورد و مواد حساس اغلب به شکل مناسب و کاملی مورد حفاظت قرار نمی گیرند. در واقع، آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA ) هر ساله موارد بی شماری از دزدی و سایر فعالیت های غیر قانونیِ مربوط به مواد هسته ای یا سایر مواد رادیواکتیو را ثبت می کند. بسیاری از این حوادث نسبتا جزیی است اما برخی موارد بسیار جدی است. برخی مواد هم گم می شوند و هرگز پیدا نمی شوند.

دو سال پیش حادثه ای در مولدووا  رخ داد که به مساله ی اورانیوم بسیار غنی شده مربوط بود (که می توانست در سلاح هسته ای مورد استفاده قرار بگیرد) و این هم مقیاس تهدید و هم امکان اقدامات متقابل و موثر را نشان می دهد البته در صورتی که کشورها این قضیه را جدی بگیرند. پلیس بخشی از این مواد را از فردی که قصد فروش آن را داشت پس گرفت. قاچاقچیان سعی کرده بودند برای فرار از شناسایی یک کانتینرِ محافظت شده بسازند که نشان دهنده ی سطحی نگران کننده از مهارتِ آنها بود. خوشبختانه، مقام های مولدووا تلاش سختی کردند تا تجهیزات شناسایی شان را تقویت کنند. آنها همچنین اطلاعاتی را با همتایانشان در سایر کشورها در میان گذاشتند. این اورانیوم ها در «عملیات نیش» کشف شد. برخی دستگیر شدند و بسیاری هم زندان را در آغوش کشیدند.

بسیاری از قاچاق های نافرجامی که انجام می شود مواد هسته ای را در بر نمی گیرد بلکه مواد رادیواکتیو را در بر می گیرد، آن هم مواد رادیواکتیو از نوعی که در بیمارستان ها و کارخانجات و جاهایی از این دست در دنیا نگه داشته می شود. امنیت این مراکز به اندازه امنیت مراکز هسته ای نیست. حتا مقدار نسبتا اندکی از موادی مانند کوبالت 60 (که در رادیوتراپی مورد استفاده قرار می گیرد) می تواند آسیب های جدی وارد آورد در صورتی که با مواد منفجره معمولی در بمب های به اصطلاح کثیف ترکیب شود( یا سایر موادی که به عمد مورد استفاده قرار می گیرد تا مردم را در معرض تشعشعات خطرناک قرار دهد)
وزرای خارجه و انرژی فرصت خواهند داشت تا هنگام دیدار در «کنفرانس بین المللی امنیت هسته ای: افزایش تلاش های جهانی» که از 1 تا 5 جولای در وین برگزار می شود چارچوب امنیت هسته ای در سطح جهان را به بررسی گذاشته و تقویت کنند. این کنفرانس از جمله ی اولین رویدادهایی است که به روی همه کشورها باز است. در صدر دستور کاری آنها باید تصویب بهبودسازیِ ابزارهای حیاتی امنیت هسته ای «کنوانسیون حفاظت فیزیکی از مواد هسته ای» گنجانده شود. این اصلاحیه ی پیشنهادی به کشورها کمک خواهد کرد که هر گاه مواد هسته ای مورد استفاده قرار گرفته یا ذخیره می شوند از آنها حفاظت کنند نه اینکه فقط وقتی که به لحاظ بین المللی مورد حمل و نقل قرار می گیرند از آنها حفاظت کنند، چنانکه اکنون این گونه است.

 این اصلاحیه همچنین کشورها را وا خواهد داشت تا از مراکز هسته ای در برابر اقدامات خرابکارانه حفاظت کنند؛ اقداماتی که می تواند عواقبی شبیه به حادثه ی هسته ای که ذکر آن در بالا رفت داشته باشد. این اصلاحیه ی پیشنهادی در سال 2005 مورد موافقت قرار گرفت، اما هنوز به اجرا در نیامده و لازم الاجرا نشده به این دلیل که تعدادی کافی از کشورها آن را تصویب نکرده اند. اگر قرار است آسیب پذیری های عمده به شکلی موفقیت آمیز مورد حل و فصل قرار گیرند این وضعیت باید تغییر یابد. امنیت هسته ای موضوع نگرانی جهانی است و اقدامی جهانی هم می طلبد. تلاش از سوی تعدادی از بازیگران مهم برای ایمن کردن جهان کافی نخواهد بود. نمی توانیم به پیوندهای ضعیف در زنجیره ی دفاعی مان دل خوش کنیم. تمام کشورها باید سهم خود را ایفا کنند.

حتی کشورهایی که مواد رادیو اکتیو یا هسته ای ندارند هم باید دست به اقدام بزنند. شواهدی وجود دارد از اینکه گروه های تروریستی یا جنایتکار تلاش کرده اند تا این مواد را از طریق کشورهایی که در امنیت سهل انگاری به خرج می دهند بربایند و قاچاق کنند. مهم است که آنها نتوانند موفق شوند. یک اقدام ساده می تواند تفاوتی بزرگ را سبب می شود: تمام کشورها باید ترتیباتِ امنیت هسته ایِ خود را در معرض بررسی کارشناسان بین المللی قرار دهند. بررسی های دقیق نشان داده که این کار (مثلا در بهبود ایمنی در نیروگاه های هسته ای) موثر بوده است. همه از آن نفع می برند. اینکه کارشناسان در بحث های امنیت هسته ای با یکدیگر دیدار کرده و تجربیات خود در این زمینه را در اختیار هم قرار دهند کاری است آسان. کشورهای زیادی باید همین کار را انجام دهند.

همچون مثال مولدووا، همه کشورها باید اطمینان حاصل کنند که ماموران اجرای قانون کاملا برای پاسخ به تهدیدِ تروریسم هسته ای آموزش دیده هستند. کشورها باید در تجهیزات و زیرساخت ها سرمایه گذاری کنند و اطلاعات را در ورای مرزها با یکدیگر به اشتراک گذارند. این واقعیت که هیچ حمله ی بزرگِ تروریستیِ هسته ای وجود نداشته نباید ما را به سوی آرامش سوق دهد و یک حس امنیت دروغین در ما ایجاد کند. تهدید هنوز هست. باید از فرصت استفاده کنیم و اطمینان حاصل کنیم که بدترین کابوس های ما در بیداری به واقعیت تبدیل نشود.

منبع: پروجکت سیندیکیت
28 ژوئن 2013

 Moldova   -1   کشوری کوچک که میان رومانی و اوکراین قرار گرفته است.

* رئیس آژانس بین المللی اتمی