از فرهنگِ ایران مائده‌ها خورده‌ام

1404/7/19 ۱۰:۵۵

«ایرج افشار» اگر بود، امروز یک‌صدسالگی‌اش را جشن می‌گرفتیم. ایران‌شناسی که زادۀ روز مهرگان بود و به مهر، تمام ایران را، تا دورترین شهرها و روستاها گشت و دید و شناخت. او که از بهار بیست‌سالگی پای در راه‌ سفر گذاشت و تا آخرین زمستان عمر در همین مسیر ماند.

دبا: «ایرج افشار» اگر بود، امروز یک‌صدسالگی‌اش را جشن می‌گرفتیم. ایران‌شناسی که زادۀ روز مهرگان بود و به مهر، تمام ایران را، تا دورترین شهرها و روستاها گشت و دید و شناخت. او که از بهار بیست‌سالگی پای در راه‌ سفر گذاشت و تا آخرین زمستان عمر در همین مسیر ماند.

به‌قول عبدالرحمن عمادی، افشار یک «ایران‌جو»ی تام و تمام بود و اصلاً با همین «گلگشت در وطن» و سفرنامه‌های دیگرش، این دیار را به ما شناساند زیرا با نگاه وطن‌خواهی خاص خود، سفرنامه‌هایش را می‌نوشت و از ابنیه و امکنه عکس می‌انداخت که خود در «این دفتر بی‌معنی» قلمی کرده است: «هرچه می‌نویسم به‌مناسبت آن است که از فرهنگ ایران مائده‌ها خورده‌ام.»

افشار زایدالوصف شیفتۀ ایران بود. بندبند وجودش برای ذره‌ذرۀ خاک وطن می‌تپید. از بیراهه می‌رفت و به دیدۀ کشف. در سفرنامه‌هایش تا توانست مسجد و مدرسه و گورستان و میل و برج و آب‌انبار و قنات و یخچال و بازار و خانه و آسیاب و سد و امام‌زاده و درهای قدیمی و محراب و منبر و آتشگاه و سنگ قبر و کتیبۀ مندرس و کهنه و دورافتاده معرفی کرد و از میان این‌همه، ناشناخته‌ها و کم‌ترشناخته‌شده‌ها را ‌می‌بررسید و می‌پژوهید و همین هم نوشته‌هایش را طرفه و تازه نگاه داشته است، حتی تا همین امروز و اکنون.

آن‌چه می‌بینید و ورق می‌زنید، قطره‌ای‌ست از دریا. شش‌قاب از صدها قطعه عکسی که او از مکان‌ها و آدم‌ها انداخته و برای ما میراث مانده است.

این تصاویر -که جملگی برای نخستین‌بار است که منتشر می‌شوند- و تمام ثبت‌کرده‌های او از ایران، محفوظ‌اند در گنجینۀ پژوهشی ایرج افشار سپرده به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

سایر تصاویر