پژوهشی نو دربارۀ شاهنامۀ فردوسی

1404/6/17 ۰۹:۴۴

به تازگی و به کوشش یکی از دل‌بستگان به شعر و ادب فارسی و منظومۀ جاودانی شاهنامه، کتابی با نام: «بازتاب های ادبی، آیینی و فرهنگی مزدیسنایی بر شاهنامۀ فردوسی» بر پیشخوان و پیش خان کتابفروشی های ایران و در دسترس دوستداران شاهنامه جای گرفته که کوشش کرده سخنی نو بیاورد که سخن نو را شیرینی دگری است.

بازتاب‌ های ادبی، آیینی و فرهنگی مزدیسنایی بر شاهنامۀ فردوسی، پژوهش و نگارش: کوروش زرفتن، زیر نگر: بهنام مبارکه، تهران: هیرمبا (گنجینۀ کتاب‌ های وهبیز،۱۱)، ۱۴۰۳، رقعی، ۴۶۴ ص.

حسین مسرّت: در سال ۱۳۹۰خ زنده‌ یاد استاد ایرج افشار، چهارمین ویرایش کتابشناسی فردوسی و شاهنامه را به دست چاپ سپرد۱  که یکی از انبوه ‌ترین و بزرگ ‌ترین کتابشناسی‌های پدیدآور بود که در ایران چاپ می‌ شد، با در برداشتن انبوهی از کتاب‌ ها و گفتارهای به زبان فارسی و بیگانه که تا سال ۱۳۸۵خ را در بر می‌گرفت و با دانستن این نکته که نام و نشان ده‌ ها گفتاری که در نشریات عادّی و غیر تخصّصی و حتی روزنامه و هفته‌ نامه‌های تهران و شهرستان‌ها چاپ‌شده، راهی به این کتاب نیافته است. اکنون اگر این کتاب روزآمد شود و به ویرایش نوین برسد، افزون بر هزار صفحه خواهد داشت.

کمتر هفته یا ماهی است که کتابی دربارۀ این اثر سترگ و شاهکار فردوسی توسی از سوی ادیبان، نویسندگان، دانش‌پژوهان و دوستداران شاهنامه در ایران چاپ نشود.۲ بر همین سان است چاپ گفتارها در نشریات و مجموعه‌ ها و برآیند آن ما را بدین تک‌ بیت زیبا از صائب تبریزی (اصفهانی)، سخنور نامدار ایرانی می ‌رساند:

یک‌ عمر می‌ توان سخن از زلف یار گفت

در بند آن مباش که مضمون نمانده است‌

به تازگی و به کوشش یکی از دل‌بستگان به شعر و ادب فارسی و منظومۀ جاودانی شاهنامه، کتابی با نام: «بازتاب های ادبی، آیینی و فرهنگی مزدیسنایی بر شاهنامۀ فردوسی» بر پیشخوان و پیش خان کتابفروشی‌های ایران و در دسترس دوستداران شاهنامه جای گرفته که کوشش کرده سخنی نو بیاورد که سخن نو را شیرینی دگری است.

کتاب نامبرده که کوشش نموده به بازتاب خرد، دانش، اندیشه، افسانه ها و اسطوره های ایرانی پیش از اسلام و حتی پیش از ساسانیان در چرخۀ آفرینش شاهنامه بپردازد؛ در این راه نویسنده ناچار شده بیشترینۀ نوشتارهای کهن اوستایی و پهلوی مانند گاتاها، یشت ها، ماتیکان مینوی خرد، گزیده های زادسپرم، روایت پهلوی، دینکرد، بُندَهِش، زندوهومن یسن، یادگار بزرگمهر، کارنامۀ اردشیر پاپکان و یادگار زریران را بکاود و بپاید تا از این راه به گوهر آرزو و آرمان خود دست یابد.

کتاب را چهار بخش در برگرفته که پس از بخش «گونه های ادبیّات و زبان های ایرانی»، به بررسی نمادها و نمودهای این بازتاب ها پرداخته است. نویسنده به زیبایی در پیش گفتار کتاب آورده است: «شاهنامۀ فردوسی، حماسه و رزم نامه ای سترگ و ورجاوند است که می توان بخش بزرگی از ادبیّات کهن، آیین، فرهنگ، تاریخ و باورهای اساطیری ایران زمین را در آینۀ آن دید که به گوهر خرد، نیکی و راستی آراسته شده است.... و نمودگاه اندیشه های دینی، فرهنگی و آیینی مزدیسنایی در روزگار پیشازرتشت و ساسانیان است.... شاهنامه برجسته ترین و شایان ترین بن آگاهی فرهنگی ما ایرانیان به شمار می رود و نمی تواند تنها برآمده از پندار فردوسی و سرودگویی باشد. » (ص ۱۱ و ۱۴-۱۵ و ۱۹)

وی برای گواهان نوشتار خود به سراغ یکی از بهترین چاپ های شاهنامۀ فردوسی به کوشش جلال خالقی مطلق رفته است که روشمند و ساختارمند است.

 کاربرد نثری زیبا، سخته و دلنشین؛ نگارش متن استوار و سامان مند و بهره وری از انبوه کتاب های فارسی و بیگانه (۱۷۰ کتاب) و گفتارها (۲۳ گفتار) و پایان نامه های بایسته و نیز گزینش قلم زیبا در پردازش کتاب، از ویژگی های کتاب بازتاب های ادبی، آیینی .... است.

۱- کتابشناسی فردوسی و شاهنامه (از آغاز نوشته‌های پژوهشی تا سال ۱۳۸۵): ایرج افشار، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب‏‫، ۱۳۹۰، ۵۶۴ ص.

۲- جنانکه گفته می شود. شاهنامه به همراه مثنوی مولوی در صدر کتاب های چاپی فارسی بیرون از ایران هم است.

منبع: روزنامه اطلاعات - پیوست فرهنگی