مردی علامه‌خو

1402/1/27 ۱۳:۳۶

زاگرس زند می‌گوید: پرویز اذکایی به لحاظ شخصیت علمی مانند نسل قدیم و کسانی چون مالک‌الشعرای بهار و تقی‌زاده شخصیت علامه‌خویی داشت و از جهات مختلف به هویت ایرانی می‌پرداخت و محدود به یک شاخه نبود.

این استاد تاریخ و شاهنامه‌پژوه در پی درگذشت پرویز اذکایی، مورخ و پژوهشگر، اظهار کرد: دکتر اذکایی هم در رشته تاریخ پژوهش‌های ارزنده‌ای داشت و هم در حوزه‌های دیگر. به خاطر تألیفات و کتاب‌هایی که دارد می‌توانیم او را ایران‌شناس و همدان‌شناس اطلاق کنیم. در کنار همدان‌شناسی و ایران‌شناسی، پژوهش‌هایی درباره ایران باستان هم داشت. او هم در حوزه نسخه‌شناسی و کتاب‌شناسی کار کرد و هم به تصحیح متون پرداخت و متونی را که ترجمه نداشت و یا ترجمه خوبی نداشت، ترجمه کرد. در حوزه‌های جغرافیایی، تاریخی، فلسفه، ادبیات، عرفان و... نیز آثار بسیاری تألیف کرده بود.

او افزود: پرویز اذکایی به لحاظ شخصیت علمی مانند نسل قدیمی و کسانی چون ملک‌الشعرای بهار و تقی‌زاده بود و شخصیت علامه‌خویی داشت و از جهات مختلف به هویت ایرانی  و تاریخ ایرانی می‌پرداخت. او محدود به یک شاخه نبود البته خیلی هم عمیق کار می‌کرد و آثارش سطحی نبود.

زند با اشاره به تحصیلات اذکایی، ادامه داد: استاد اذکایی از این جهت که در همدان، در مدرسه آلیانس تحصیل کرده بود، از همان آغاز با زبان فرانسه آشنا شده بود. بعد در حوزه تحصیل کرده و با زبان عربی، زبان فارسی و علوم قدیم آشنا می‌شود. سپس به کار روزنامه‌نگاری می‌پردازد. با چندین مجله همکاری کرده و مقاله می‌نویسد. در سال ۱۳۴۸ برای تحصیل در رشته تاریخ و ادبیات از همدان خارج شده و به تهران می‌رود. پیش از آن‌که برای ادامه تحصیل به انگلستان برود، با بزرگان ایران‌شناسی و دانشگاه تهران آشنا شده و مبدا تشکیل و برگزارکننده چندین کنگره‌ ایران‌شناسی بود. او همچنین نماینده کنگره جهانی ابوریحان بیرونی، جشنواره جهان اسلام بود.

این استاد دانشگاه سپس گفت: اذکایی در سال ۱۳۵۴ در بخش مطالعات شرق‌شناسی و ایران‌شناسی دانشگاه منچستر  زیر نظر پروفسور بویل به صورت اختصاصی درباره جغرافیای تاریخی و بیشتر غرب ایران مطالعاتی انجام داد. زمانی که به ایران برگشت، در دانشگاه بوعلی همدان تا زمان انقلاب تدریس می‌کرد و پژوهش‌هایی را انجام می‌داد. بعد از انقلاب مانند بسیاری از استادان وقفه‌ای در کارشان ایجاد شد و بعد بیشتر با دایره‌المعارف‌ها و دانش‌نامه‌ها همکاری‌ می‌کرد. البته گاه تدریس هم می‌کرد. اما توفیق اجباری برایش بود که خانه‌نشین و کتابخانه‌نشین شده و تألیفات بسیاری انجام داد و چندین کتاب و مقالات بلند و کوتاه و مدخل‌های مختلفی در حوزه‌ تاریخ، فرهنگ، ایران‌شناسی، کتاب‌شناسی، خاندان‌شناسی، فلسفه و... نوشت.  آثار مهمی درباره همدان‌ و فرهنگ همدان، اشخاص و بزرگان ایران، باباطاهر همدانی، زکریای رازی، ابوریحان بیرونی (هم درباره آثارشان تألیف و ترجم داشت و هم شخصیت و اندیشه‌شان) منتشر کرد. چند سال پیش مجموعه‌ای از مقالاتش را تدوین کرده و در پنج رسته و پنج جلد، در موقوفات افشار منتشر کرد که هر کدام ۴۰ یا ۵۰ مقاله دارند. علاقه‌مندان در حوزه‌های مشخص می‌توانند سراغ این کتاب‌ها بروند.

او تأکید کرد: اذکایی با عشق به ایران و پشتکار علمی زیاد و کوشش‌های بسیار با همه ناهمواری‌هایی که داشت، کارنامه درخشانی از خود به جا گذاشت و الگویی برای نسل آینده است. او کتابخانه خود را با ۱۵ هزار جلد کتاب و نشریات به کتابخانه‌های عمومی اهدا کرد. خانه‌ پدری‌اش را وقف کارهای فرهنگی کرده و بنیاد فرهنگی ایجاد کرد. همچنین جایزه سالانه یا دوسالانه برای پژوهشگران ایران‌شناسی و تاریخ و همدان‌شناسی ایجاد کرد. او عمر خود و داشته‌های گذشته و آینده‌اش را وقف کارهای علمی و فرهنگی کرد. 

زاگرس زند درباره توجه ویژه اذکایی به همدان و ماندن در زادگاهش با بیان این‌که دکتر اذکایی شخصیت خاص و ویژه خود را داشت، گفت:  سوای عشق و علاقه به زادگاه، اگر نگاه دکتر اذکایی به همدان معطوف بود به این دلیل بود که همدان منطقه‌ای مهم و تکه‌ای از پازل بزرگ ایران است و معتقد بود برای شناخت کل ایران، باید مناطق مختلف از گیلان و کاشان تا مناطق دیگر به صورت عمیق شناخته شوند. او فقط دید محدود به منطقه و زادگاه خود نداشت. البته ما پژوهشگران بومی را داریم که به منطقه خود توجه دارند اما به صورت علمی و عمیق کار نمی‌کنند. توجه اذکایی به زادگاه خود، با نگاه کلان ایران‌شناسی بود وگرنه او سراغ بزرگان ایرانی چون ابوریحان بیرون رفته که لزوما برای همدان نبوده و از مفاخر و بزرگان ایران و جهان هستند. 

منبع: ایسنا