زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار در دهه‌های آخر عمرش

1401/9/22 ۱۲:۳۰

کتاب «زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار» روایت زوال دولت قاجار در دهه‌های آخر عمر آن و نبرد چندجانبه‌ای است که در این دوره بین دو قدرت بزرگ استعماری روسیه و انگلستان، اقشار فقیر و میانیِ شهر و روستا، رؤسای ایل‌های بزرگ، درباریان و علما درگرفت و زمینه‌های انقلاب مشروطه را فراهم کرد.

کتاب «زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار» نوشته رضا رئیس طوسی از سوی نشر نی روانه پیشخان کتابفروشی‌ها شد. 

لرد کرزن، نایب‌السلطنه‌ بریتانیا در هند، درباره‌ امتیازی که دولت ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۵۱ به بارون رویتر داد می‌گوید: «این کامل‌ترین و عجیب‌ترین واگذاری کل منابع صنعتی یک کشور به فردی خارجی است که کسی در تاریخ خواب آن را نتواند دید، چه رسد به آن که عملاً امضا شده باشد.» دولتی که چنین امتیازهایی به بیگانگان می‌داد دمار از «رعیت» خود هم درمی‌آورد، اما در عین حال قدرت هم نداشت!

این کتاب روایت زوال دولت قاجار در دهه‌های آخر عمر آن و نبرد چندجانبه‌ای است که در این دوره بین دو قدرت بزرگ استعماری روسیه و انگلستان، اقشار فقیر و میانیِ شهر و روستا، رؤسای ایل‌های بزرگ، درباریان و علما درگرفت و زمینه‌های انقلاب مشروطه را فراهم کرد؛ مشروطه‌ای که به علت استمرار دخالت‌های آن دو قدرتِ استعماری و ضعف نیروهای اجتماعی ناتمام ماند. امتیاز این کتاب استفاده‌ گسترده از منابع دست اول و اسنادِ آرشیوهای وزارت خارجه‌ بریتانیا و دقت مؤلف در روایت جزئیات داده‌های اقتصادی و اجتماعی ایران قبل از مشروطه است.

عناوین فصل‌های کتاب عبارتند از: «کشاورزان»، «وضع اقتصادی و سیاسی_ اجتماعی جامعه شهری»، «ایلات»، «سلطنت و دولت دوران ناصرالدین‌شاه»، «ارتش ایران»، «رقابت امپریالیستی دو قدرت روس و انگلیس» و «دهه‌های ناآرامی و خیزش انقلابی».  

لرد جرج ناتانیل کرزن از جمله سیاستمداران و مستشرقانی است که تا مقام وزارت امور خارجه انگلستان نیز ارتقاء یافت و لقب لرد نیز پیدا کرد. نگاه ویژه وی به شرق سبب نگارش کتبی در این حوزه نیز شد که شاید آنچه در این میان دارای اهمیت بیشتری باشد کتابی از وی با عنوان ایران و قضیه ایران باشد. کرزن به واسطه یک مساله دیگر نیز در میان ایرانیان شناخته شده و یا شاید بتوان عنوان کرد که منفور است. براساس اسناد تاریخی لرد کرزن نقش اساسی را در وزارت خارجه انگلستان در زمینه پافشاری بر انعقاد قرارداد ۱۹۱۹ میان ایران و انگلستان داشته و در این زمینه نامش در تاریخ ثبت شده است.

کتاب «زوال نظام اجتماعی و فروپاشی دولت قاجار» نوشته رضا رئیس طوسی در 507 صفحه به بهای دویست و هشتاد هزار تومان از سوی نشر نی روانه پیشخان کتابفروشی‌ها شد. 

منبع:ایبنا