داستان زندگی شاعرِ «هوپ‌هوپ‌نامه» منتشر شد

1401/6/28 ۱۲:۱۲

داستان زندگی میرزا علی‌اکبر صابر، خالق مجموعه شعرهای انتقادی و طنز هوپ‌هوپ‌نامه، منتشر شد.

علی‌اکبر طاهرزاده، متخلص به صابر، بنیان‌گذار شعر طنز و انتقادی ترکی در قفقاز جنوبی است که بخش بزرگی از شعرهایش را از آغاز ۱۹۰۶ تا پایان ۱۹۱۰ سروده است. هوپ‌هوپ یکی از نام‌های مستعار صابر بود و پس از درگذشتش، وقتی سروده‌های او را از جراید متعدد قفقاز جنوبی گردآورده و در قالب کتاب به چاپ رساندند، نام هوپ‌هوپ‌نامه بر روی کلیات شاعر گذاشته شد.

صابر ۱۸۶۲ در شماخی به دنیا آمد و ۱۹۱۱ در زادگاهش چشم از جهان فروبست. او از ۱۹۰۵ فعالیت خود را در زمینه سرودن شعرهای انتقادی آغاز کرد. صابر شعرهایش را به جراید ترکی‌زبان تفلیس و باکو می‌فرستاد و به‌واسطه این نشریه‌ها سروده‌هایش مخاطبان بسیاری یافت. شعرهای او درباره وقایع انقلاب مشروطه ایران نیز که در نشریه طنز ملانصرالدین به چاپ می‌رسید، بین انقلابیون ایرانی شهرت یافته بود. 

انتقاد از جهل و بی‌سوادی، توجه به آموزش‌وپرورش، نقد خرافه‌ها، نفی استبداد و توجه به حقوق زنان از مضمامین اصلی سروده‌های اوست. همچنین صابر توانست در شعرهایش از زبانی ساده و مردمی بهره گرفته، از مضمون‌های مألوف و کهن شعری فاصله بگیرد. زبان انتقادی او بسیاری را نیز علیه‌اش شوراند و شرایط دشواری را برای شاعر پدید آورد.

زندگی‌نامه‌ی صابر که بر اساس روش‌های دانشنامه‌ای و با اتکا به منابع دست اول و پژوهش‌های متقدم و متأخر نوشته شده، کودکی، شرایط خانوادگی، سفرها، مشاغل، ماجراهای زندگی، روند شاعری، معلمی و سرانجام بیماری و مرگ شاعر را مرحله‌به‌مرحله بررسی می‌کند و به‌فراخور، به تشریح شرایط اجتماعی و فرهنگی حاکم بر بخش‌هایی از قفقاز جنوبی نیز می‌پردازد. علاقه‌مندان به تاریخ تحولات قفقاز در پایان سده ۱۹ و آغاز قرن ۲۰، علاقه‌مندان به تاریخ شعر و تحولات معاصر ادبیات ترکی، نیز دوست‌داران تاریخ شعر طنز می‌توانند در رده مخاطبان این کتاب قرار بگیرند.

نویسنده در آغاز کتاب و در معرفی شاعر آورده است: «علی‌اکبر طاهرزاده  متخلص به صابر، معروف به میرزا علی‌اکبر صابر، بنیان‌گذار شعر طنز انتقادی و اجتماعیِ ترکی در قفقاز جنوبی را شاعر «مُجَدِّد»ی دانسته‌اند که توانست بین شعر قدیم و جدید سرزمینش شکافی به اندازه‌ی یک سده پدید آورد. صابر که از مضمون‌های کهن و ثابت شعر زادگاهش گذشته بود، به طریق «مضحکه و مزاح»، با زبانی شیرین و همه‌فهم، با نگاهی انتقادی، نقصان‌ها و عیب‌های اجتماعی را روی کاغذ آورده، دوستدارانش را نه‌فقط به خنده که گاه به قهقهه واداشته است. تأثیر واقع‌گرایی انتقادی او بر شعر بخشی از قفقاز جنوبی (بعدها: جمهـوری آذربایـجان)، ایـران ـ به‌ویژه بر روی تـرکی‌سرایان ایرانی‌ـ، آسیای میانه و بخش‌هایی از عثمانی (بعدها: ترکیه) چنان بود که در پیروی از وی دبستانی با نام «مکتب صابر» پدید آمد. در باکو او را از همان زمان چاپ نخست مجموعه‌ اشعارش «شاعر ملی» لقب دادند و اکنون نیز در جمهوری آذربایجان از وی با صفت «شاعر بزرگ ملی» یاد می‌شود. کلیات اشعار او با نام هوْپ‌هوْپ‌نامه ـ که یک سال پس از مرگ شاعر به‌ چاپ رسید ـ بیش از یک سده است که بارها تجدید چاپ و ده‌ها کتاب و صدها یادداشت و مقاله پیرامون آثار و زندگی‌اش منتشر شده است. در فاصله‌ ۱۹۰۵ تا ۱۹۱۱ که سال‌های شکوفایی ادبی صابر بود، تقریبا هیچ‌یک از وقایع و موضوعات مهم اجتماعی، فرهنگی، معیشتی و سیاسیِ پیرامونش از نگاه و قلم او دور نمانده است.»

کتاب «میرزا علی‌اکبر صابر؛ داستان زندگی‌» را آیدین فرنگی نوشته و نشر عنوان آن را در ۱۰۲ صفحه، به قیمت ۵۰هزار تومان منتشر کرده است.