کهنه یادداشت

بسیاری از اندرزها، کلمات قصار و لطیفه‌ها و قصه‌های اخلاقی که جنبه حکمت علمی و تجربی داشته‌اند، پس از اسلام مورد توجه دانشمندان ایرانی مسلمان قرار گرفته و در کتاب‌های ادب و اخلاق و تاریخ به عربی ترجمه شده و بعضی از آنها به فارسی نیز راه یافته‌اند. کمتر کتاب عربی تألیف شده در سده‌های نخستین دوران اسلامی را می‌یابیم که در آن از این‌گونه مطالب نقل نشده باشد.

محسن جعفری‌مذهب، تاریخ‌پژوه و عضو هیات علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی: سال 1367 در دوره کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد تهران پذیرفته شده بودم و دکتر نوایی استاد برخی دروس ما چون اسناد و کتیبه‌ها بود. تا آن‌زمان هرچند برخی از کتاب‌هایش را خوانده و خریده بودم، اما ایشان را ندیده بودم. دوره خوبی بود با استوانه‌های تاریخ و فرهنگ ایران: محمد محیط‌طباطبایی، محمداسماعیل رضوانی، اسماعیل دولتشاهی، عبدالحسین نوایی (که رفت) و استادانی دیگر (که خدا طول عمرشان دهد)

مقالۀ «قزوین و وجه تسمیۀ آن»در صدد تبیین یشه شناسی و معنای واژۀ قزوین است. از این رو، سیر تاریخی منابع از قرن سوم هجری تا کنون، جهت دستیابی به سوال مفروض مؤلف در باب ریشۀ واژۀ قزوین بررسی شده است. در پایان مقاله، پس از بررسی آراء منابع، نظر تازه ای بر مبنای پژوهشهای مؤلف ارائه شده است.

عارف و متفکر بزرگ شمس تبریزی که برافروزنده ی شعله ی وجود مولوی بود، کجا آرمیده است؟ آرامگاه مولوی در قونیه با عظمت و جلال و شکوهی که دارد، مایه ی آبرو و اعتبار کشور همسایه ی ماست و هر سال صدها هزار تن از زائران و صاحبدلان با شوق و نیاز به زیارت درگاهش می شتابند و با شنیدن نوای دلاویز نی که مدام در فضای آرامگاه طنین انداز است، غرق شور و لذت می شوند، و در آذر ماه هر سال در هفته ی مولانا در قونیه گروه های انبوه جهانگردان خارجی با حضور در برنامه های سماع مولویه وجد و حالی روحانی می یابند و به معنویت می پیوندند.

آنچه امروز از آثار مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی در دست داریم، محصول دوران سی سالۀ آخر عمر اوست. پیش از آن، این شاعر شوریده و عارف وارسته فقیهی جلیل القدر بود که در قونیه به جای پدر بر مسند ارشاد و وعظ می نشست و به بحث یجوز و لایجوز می پرداخت و طریق جدل می ساخت و لم و لانسلم در می انداخت.

سبائیه یا سبئیه نخستین فرقه از غلاة بودند که در اسلام پدید آمدند و آشکارا به لعن و دشنام ابوبکر و عمر و عثمان و بعضی از اصحاب پیغمبر پرداخته و به خدائی علی و جاودانی او و بازگشت وی بدین جهان قائل شدند پیشموای این دسته عبدالله سبا بود از این جهت آن فرقه را سبائیه گویند. همۀ علمای رجال و ملل و نحل و انساب عبدالله سبا را پسر سبا نوشته اند و ابن حزم اندلسی او را از مردم حمیر دانسته و عبدالله سبای حمیری می خواند.

استاد از شما متشکریم که علی رغم بیماریتان به ما اجازه و وقت گفت و گو دادید. می خواهیم از گذشته شروع کنیم، ما مشتاقان و علاقه مندان به فرهنگ مردم، می دانیم که شما سالهای جوانی عمرتان را صرف جمع آوری فرهنگ مردم کرده اید؛ خیلی ها مشتاقند که بدانند شما کار خود را با چه انگیزه هایی و چه طور شروع کردید و در ان زمان برای به سرانجام رساندن این کار مهم، یعنی جمع آوری، حفظ و اشاعه فرهنگ مردم، با چه گرفتاری هایی مواجه بودید؛ لطفاً در ابتدا در این باره توضیح دهید؛ ممنون می شویم.

از تمام افسانه های شیرین و شگفت انگیز کهن که دایه پیر در سالهای کودکی برای من گفته است، اکنون دیگر هیچ به خاطرم نیست. آنهمه دیو و اژدها و آنهمه گنجهای افسانه ای و قلعه های پریان که خوابهای کودکی مرا از راز و ابهام سرشار می کرد، اکنون همه محو و نابود شده است.

با مرحوم طالقانی آشنایی دیرینه داشتم و پدرم با پدرش رفیق و مأنوس بود. بنده علاوه بر اینکه شخصاً در جلسات و درسهای آیت‌الله طالقانی شرکت می‌کردم، در نشست‌های هیأت علمیه که در رابطه با نهضت مقاومت ملی شبهای دوشنبه تشکیل می‌شد، حضور می‌یافتم. دوستان نهضت آزادی و انجمن اسلامی مهندسین مقید به خواندن نماز عید فطر و عید قربان بودند.

بعدالعنوان، تا کنون ضمن اسفار عهد جدید رساله‌ای به این عنوان از پولس رسول دیده نشده بود و در ذیل اناجیل اربعه، فقط به ذکر سیزده رساله از این رسول ـ که حواری ممتاز امم و قبایل بود ـ اکتفا شده بود که این رسایل سیزده‌گانه به ترتیب خطاب به رومیان، قرنتیان (دو رساله)، غلاطیان، افسسیان، فلیپیان، کولوسیان، تسالونیکیان (دو رساله)، تیموتاووس (دو رساله)، تیطوس و فلیمون است.