کهنه یادداشت

شاهنامه یکی از بزرگ‌ترین آثار حماسی جهان است که در سده‌ی اخیر مورد توجه اندیشمندان جهان واقع شده است ولی متأسفانه در زمینه‌ی آن آن‌طور که باید و شاید توسط ادیبان و دانشمندان پارسی‌زبان کنجکاوی عمیق و علمی صورت نگرفته است در حالی‌که در این حماسه‌ی سترگ از مطالب دانشی و اجتماعی و ادبی و حواشی آن‌ها مفصلاَ سخن رفته است.

ایلامی‌ها (Elamites) نخستین قومی بودند که در خاک ایران باستان به تأسیس یک نظام حقوقی تمام‌عیار دست زدند و آن را در سراسر قلمرو خود که نه تنها خوزستان و سواحل خلیج ‌فارس بلکه لرستان و پشتکوه را نیز در بر می‌گرفت، رواج دادند. نظام حقوقی و اداری ایلامی‌ها در شوش که پایتخت آن حکومت بود، بیش‌تر رعایت می‌شد و متجاوز از 300 لوحه‌ی سنگی متعلق به 2300 تا 1700 پیش از میلاد که در شوش کشف شده است، نشان می‌دهد که اجرای قراردادها با سوگند به اسم خدای شوش، انشوشیناک (‌Inshushinak) تضمین می‌شد

پس از وقوع كودتاي سوم اسفند، اهميت سياسي تبريز و نقش آن به عنوان پايتخت دوم كشور تحت تأثير نگرش تمركزگراي حكومت پهلوي اول رنگ باخت و جايگاه اقتصادي اين شهر كه مدتها در جوار امپراتوريهاي روس و عثماني و دروازه اروپا از رونق نسبي برخوردار بود، رو به افول نهاد؛ يعني با فروپاشي دولت عثماني از يك سو و حاكميت نظام كمونيستي پس از انقلاب اكتبر در روسيه كه منجر به قطع روابط تجاري ايران با نواحي قفقاز و ماوراي قفقاز گرديد، بازار تبريز دچار ركود نسبي شد و تجار تبريزي متوجه بازارهاي اروپا شدند.

اغلب بخشهاي بازار كنوني تبريز مربوط به اواخر سده سيزدهم هجري است. در سال 1216ق، براساس فرمان معروف فتحعلي‌شاه قاجار كه به خط نستعليق بر قطع‌هايي از سنگ مرمر حكاكي، و بر سر در مدرسه طالبيه نصب گرديد، بازرگانان شهر از پرداخت عوارض صادرات و واردات معاف شدند و اين امر بر رونق بازار شهر افزود.

سیره معصومین سرشار از درس‌های بزرگی است که هرگاه به درستی تبیین شوند، راهگشای شرایط دشوار زندگی جمعی خواهند بود. صلح امام حسن(ع) یکی از بزنگاه‌های تاریخی است که مشحون از راهبردهای عملی با پشتوانه اعتقادی برای شرایط حساس و بحرانی جامعه مسلمین است.

ليبراليسم‌ سياسي‌ جان‌ رالز از دو بخش‌ تشكيل‌ مي‌شود. يكي‌ خود ليبراليسم‌ و ديگري‌ ليبراليسم‌ به‌ نحوي‌ كه‌ در فلسفه‌ سياسي‌ جان‌ رالز پرورانده‌ و تفسير شده‌ است‌.

البته آنچه مربوط به توليد مي‌شود به علت صنعتي و ماشيني شدن بسياري از ساخته‌ها به دو قسمت دست ساخت و ماشيني تقسيم شده است و تنها بخشي از توليدات دست‌ساخت در بازار باقي مانده است علاوه بر اين كه بسياري از توليدات دست‌ساخت اصولاً با تغيير الگوي مصرف تقريباً از گردونة توليد انبوه دستي خارج شده‌اند و يا مواد مولد آنها تغيير كرده‌اند. مثال بارز اين نوع توليد مسگري‌ است كه دست‌ساخت‌هاي مسي جاي خود را به دست‌ساخت‌ها يا توليدات ماشيني مسي يا آلومينيومي و يا مواد ديگر داده‌اند.

يره معصومين سرشار از درس‌هاي بزرگي است كه هرگاه به درستي تبيين شوند، راهگشاي شرايط دشوار زندگي جمعي خواهند بود. صلح امام حسن(ع) يكي از بزنگاه‌هاي تاريخي است كه مشحون از راهبردهاي عملي با پشتوانه اعتقادي براي شرايط حساس و بحراني جامعه مسلمين است.

ذكر اين چند نكته از آن جهت بود كه اولاً اهميت مطالعه روشن شود و ثانياً دانسته شود آنچه تحت عنوان بازار تهران و يا بازار يزد و بازار تبريز چاپ شده و يا چاپ خواهد شد تنها فصلي البته مفصل از مطالعه دربارة بازار است و بقية فصول بايد به عنوان جلد دوم (حداقل) در دستور كار باقي بماند.

مرحوم دکتر حبیبی در طول حیات پربارش، افزون بر فعالیتهای سیاسی و اجتماعی، به طور ویژه به عرصه فرهنگ توجه داشت و سالهای پایانی عمرش گرچه با بیماری توأمان بود، اما خوشبختانه به مقوله فرهنگ اختصاص یافت که محصولش کتابهای ارزشمند متعددی است که بنیاد ایران‌شناسی زیرنظر ایشان تهیه و تدوین می‌کرد و امیدواریم نهالی که به همت او کاشته شد و جان گرفت، پس از او نیز ببالد و به بار بنشیند.