آيت‌الله دكتر احمد ايرواني كه علاوه بر درجه دكترا در فلسفه غرب، سال‌ها تحصيل حوزوي داشته و دروس عالي را (تا درجه اجتهاد) نزد فقهاي مشهوري همچون آيات عظام منتظري، لنكراني و صانعي گذرانده است، اواخر دهه هفتاد به امريكا آمد. او به عنوان استاد و مدرس در دانشگاه كاتوليك امريكا در شرق امريكا (واشنگتن‌دي‌سي) و هر تابستان نيز در غرب امريكا (در دانشگاه ايالتي كاليفرنيا، ديويس) به تدريس حقوق اسلامي، اسلام‌شناسي و تاريخ ايران مدرن اشتغال دارد.
داووس و افق‌گشايي دين براي اقتصاد جهان
سيد ابوالحسن مختاباد: آيت‌الله دكتر احمد ايرواني كه علاوه بر درجه دكترا در فلسفه غرب، سال‌ها تحصيل حوزوي داشته و دروس عالي را (تا درجه اجتهاد) نزد فقهاي مشهوري همچون آيات عظام منتظري، لنكراني و صانعي گذرانده است، اواخر دهه هفتاد به امريكا آمد. او به عنوان استاد و مدرس در دانشگاه كاتوليك امريكا در شرق امريكا (واشنگتن‌دي‌سي) و هر تابستان نيز در غرب امريكا (در دانشگاه ايالتي كاليفرنيا، ديويس) به تدريس حقوق اسلامي، اسلام‌شناسي و تاريخ ايران مدرن اشتغال دارد. علاوه بر اين رياست مركز مطالعات اسلام و خاورميانه را بر عهده دارد كه دفترش در واشنگتن‌دي‌سي است؛ نهادي كه فعاليت‌هاي ارزنده‌يي در جهت معرفي چهره‌يي رحماني از دين اسلام و تلاش‌هاي زيادي در جهت گفت‌وگوي بين‌الاديان داشته است. در بيش از يك دهه فعاليت اين موسسه او براي ارائه تصويري انساني‌تر از اسلام و معرفي فرهنگ غني ايران علاوه بر داخل امريكا به اقصي نقاط جهان مسافرت داشته و در كنفرانس‌ها و سمينارهاي بسياري شركت جسته است.
چندي قبل او از طرف «پروفسور شواب» موسس و رييس مجمع جهاني اقتصاد، به شهرداووس در سوييس دعوت شد. اين دعوت از آن جهت اهميت دارد كه او تنها روحاني حاضر در اين مراسم از طرف جهان اسلام بود. از قرار مديران و سياستگذاران كنفرانس مهمي چون داووس به اين جمع‌بندي رسيدند كه مشكلات اقتصادي را به صرف اتكا بر افراد و جريانات اقتصادي نمي‌توان حل كرد. آنها رهبران سياسي را به اين كنفرانس مهم دعوت مي‌كردند تا بتوانند بسترهاي كار خود را بيشتر‌آماده سازند، اما از يكي دو سال گذشته به اين جمع‌بندي رسيدند كه سياست هم نمي‌تواند تمامي مشكلات را حل كند و بايد از گروهي ديگر مدد گرفت كه نامي آشنا داشته و دارند اما تا چند سال قبل از سوي اهالي اقتصاد چندان جدي گرفته نمي‌شدند؛ متفكران ديني و انديشمندان مذهبي. رشد فرقه‌گرايي و نيز بروز و ظهور نگاه‌هاي افراطي در اديان مختلف كه سبب‌ساز برخي تهديدات جدي در اقصي نقاط جهان عليه امنيت و آرامش شهروندان (از جمله امنيت اقتصادي) شده‌اند، ضرورت اعتنا به دين ومذهب در زندگي روزمره آدميان را بيشتر براي دست‌اندركاران اصلي كنفرانس داووس روشن كرد. با دكتر ايرواني درباره حضور و برداشت و ارزيابي‌اش از اين كنفرانس گفت‌وگويي كرده‌ايم كه مي‌خوانيد.
آقاي دكتر! شما از جمله مدعوين به كنفرانس داووس (مجمع جهاني اقتصاد) بوديد. ابتدا تصويري از اين نشست ارائه كنيد كه اصولا چرا اين همه آدم در داووس جمع مي‌شوند و شرايط شركت آن چيست و مكانيزم دعوت يا حضور در اين نشست چگونه است؟
كنفرانس مجمع جهاني اقتصاد در داووس امسال تحت عنوان «شكل‌دهي مجدد به جهان؛ پيامدها براي جامعه سياست و اقتصاد» برگزار شد. متجاوز از 2500 نفر از تجار و سرمايه‌گذاران و صاحبان صنايع و رهبران سياست و جامعه مدني از بيش از 100 كشور در اين دوره كه چهل و چهارمين دوره برگزاري سالانه آن بود، شركت داشتند.
اين رهبران براي شور و مشورت پيرامون جهاني جديد گرد هم آمده بودند؛ جهاني بسيار پيچيده و دايم در تغيير، نه تنها در حوزه‌هاي سياسي و اقتصادي، بلكه در حوزه تكنولوژي كه سبب شده تا زندگي آدميان صورتبندي جديدي به خود بگيرد.
اين دوره بيش از 250 نشست (session) رسمي داشت كه زير چهار عنوان اصلي قرار مي‌گرفت:
1- دستيابي به رشدي جامع و شامل Achieving Inclusive Growth
2- پذيرش و استقبال از نو‌آوري‌هاي برهم زننده (مثل ماشين تايپ كه جاي قلم را گرفته يا تبلت كه جاي كتاب را مي‌گيرد.)
Embracing Disruptive Innovation
3- درك انتظارات نوين از جوامع Meeting Society’s New Expectations
4- حمايت و محافظت از جهاني با جمعيت 9 ميلياردي Sustaining a World of 9 Billion
اين چهار موضوع در ده‌ها جلسه اعم از پنل و شام و ناهار و ملاقاتهاي خصوصي و كنفرانس به بحث گذاشته شد.
با اينكه نام نشست اقتصادي است اما در عمل بحث و فحص‌هاي سياسي هم در آن انجام مي‌شود يا مي‌بينيم كه ازشما و برخي ديگر از متفكران و انديشمندان ديني و مذهبي هم دعوت به عمل آمده است. چرا؟
من گمان مي‌كنم دست‌اندركاران داووس تصميمي بجا گرفتند در دعوت از اهل فرهنگ و كارشناسان دين، چرا كه برابر ارزيابي‌ها، 80 درصد از جمعيت دنيا متدين به ديني به معناي اعم آن هستند و دين در زندگي آنها نقش مهمي دارد و بر همين اساس است كه سياستگذاران معتقدند دين مي‌تواند در دگرگوني تغييرات جامعه تاثير مهمي بگذارد. از همين زاويه است كه اهل سياست و اقتصاد و مسوولان به نقش و تاثيرگذاري دين بر دنياي كنوني وقوف پيدا كرده‌اند و با دعوت از رهبران ديني، متفكران مذهبي و اهل انديشه به دنبال شنيدن صداي آنان و بيان نظرات‌شان هستند به همين دليل است كه شما مي‌بينيد برخي از چهره‌هاي ديني از اديان مختلف دعوت شده‌اند و دعوت از من هم از همين زاويه قابل ارزيابي و تحليل است. از سوي ديگر اگر چه شهرت اين نشست به حوزه اقتصاد بازمي‌گردد و مهم‌ترين مديران اقتصادي از سراسر دنيا در آن حضور دارند و درباره اساسي‌ترين مسائل اقتصادي دنيا صحبت و رايزني مي‌كنند، اما در كنار آن برخي از متفكران يا دست‌اندركاران سازمان ملل همچون معاون دبيركل سازمان ملل در امور پناهندگان كه كمك به امور قحطي‌زدگان و بي‌پناهان را در دستور كار خود دارد يا كميسارياي عالي حقوق بشر نيز در اين كنفرانس حضور داشتند (با توجه به اين نكته كه مساله حقوق بشر با رشد انقلابي صنعت ديجيتالي دشمنان بيشتر و حالت پيچيده‌تري پيدا كرده است.)
يا مساله درمان و دارو كه از جمله مشكلات بزرگ دنياي كنوني است يا ناامني كه در برخي نقاط جهان خطرات زيادي را براي سرمايه‌گذاري ايجاد كرده است. تمامي اين مشكلات نشان داده است كه مشكلات دنيا تنها اقتصادي نيست و همه اين مسائل همانند زنجيري به اقتصاد بسته است و حل آنها مي‌تواند موتور اقتصاد هر كشوري را روان‌تر حركت دهد. اينجاست كه پاي ديگر متفكران و انديشمندان به قضيه باز مي‌شود. به همين دليل است كه در اين نشست علاوه بر متفكران و انديشمندان اقتصادي و اهل بازار و سرمايه و بازرگانان، از اهل انديشه و فرهنگ و مذهب دعوت كرده بودند تا از همفكري و بهره‌گيري از ايده‌هاي‌آنها به فهمي تازه‌تر و همه‌جانبه‌تر در تحليل اوضاع دنيا دست پيدا كنند. شايد حضور رهبران سياسي را هم از اين زاويه بتوان تفسير كرد. الان بايد بپذيريم كه دنياي كنوني هويتي چندگانه پيدا كرده است و براي حل مسائل آن هم بايد چند ايده و فكر در چند دانش و موضوع را كنار هم قرار داد تا به يك راه‌حل جامع‌تر رسيد.
يكي از مسائل مهم كه نشان از تغيير نگاه رهبران سياسي و اقتصادي و مديران اين نشست نسبت به اجلاس قبلي داشت، جايگاه دين در جنبه‌هاي مختلف جوامع انساني بود. افتتاح اين نشست با پيام پاپ‌فرانسيس كه توسط نماينده ايشان كاردينال توك سون قرائت شد، حركت نماديني بود در تاييد اين مساله. او در اين پيام گفت: «من از همه شما مي‌خواهم كه تضمين كنيد سرمايه در خدمت بشريت باشد و نه حاكم بر آن». او ضمن تقدير از تلاش‌هايي كه در جهت بهبود زندگي بشر به صورت كلي صورت گرفته، از وجود فقر و گرسنگي و مريضي و تبعيض و ظلم در جهان انتقاد كرد.
نگاه يك استاد و مدرس فلسفه كه با فقه وحقوق هم آشنايي كاملي دارد به چنين كنفرانسي چگونه است و چه نكات و ويژگي‌هايي در آن نظرش را جلب مي‌كند؟
براي من كه در اين نشست شركت كردم آموزنده بود كه به عنوان يك دوستدار و پيگير جدي مسائل حقوق و فلسفه و دين بتوانم از زاويه‌يي متفاوت با آنچه تا به امروز به اقتصاد و مسائل آن نگاه مي‌كردم در اين كنفرانس نظر كنم و البته در ميزگردها و ملاقاتهاي مختلفي كه با اهل اقتصاد و فرهنگ و دين داشتم با جنبه‌هاي گوناگون فعاليت آنها آشنا شوم. اكثر انسان‌هاي موفقي را كه در حوزه‌هاي اقتصادي افتخار آشنايي و هم كلامي با آنان را پيدا كردم افرادي داراي شخصيتي متواضع با نيت‌هاي انسان‌دوستانه يافتم. بيش از هر چيز نياز به گفت‌وگو و تبادل‌نظر را حس كردم.
حضور ايران در اين نشست و سخنان آقاي روحاني بازتاب‌هاي بسياري داشت و برخي ايشان و نخست‌وزير ژاپن را در زمره خبرسازترين شخصيت‌هاي حاضر در اين كنفرانس لقب دادند. ارزيابي شما از حضور آقاي روحاني چه بود و به عنوان يك ايراني فكر مي‌كنيد حضور ايشان چه اهميتي داشت؟
حضور آقاي روحاني به عنوان رييس‌جمهور ايران مثبت بود و بازتاب‌هاي خوبي هم داشت. به دلايل مختلف از جمله تغيير و تحولات جديد ميان رابطه ايران و غرب و به ويژه امريكا، حضور ايران پس از يك دهه غيبت، آن هم پس از انتخابات رياست‌جمهوري كه مردم در آن به نوعي تغيير در سياست گذشته راي داده بودند، همه و همه اهميت خاصي به حضور آقاي روحاني و هيات ايراني بخشيده بود.
حقيقتا پيام جناب رييس‌جمهور هم از جامعيت برخوردار بوده و تقريبا در فرصتي اندك شامل بسياري از موارد شد. از طرح مساله كرامت انساني و اصول اخلاقي مشترك در جوامع انساني گرفته تا دعوت از خارجي‌ها براي آمدن به ايران و استفاده از فرصت‌هاي ايجاد شده براي سرمايه‌گذاري و همچنين آشنايي با تمدن كهن ايران و روحيه ميهمان نوازي ايرانيان.
او از اميد خود براي اينكه ايران در ميان يكي از 10 اقتصاد برتر جهان در ساليان آينده قرار گيرد سخن گفت و مخالفتش را با خشونت و علاقه‌اش به نقش جدي داشتن در ايجاد صلح درمنطقه و جهان بيان كرد، اگرچه اين حرف‌ها سخنان زيبايي بود اما همه اينها در مرحله نظر است و به گمان من بايد تمام قواي كشور، اعم از مقننه و قضاييه و مجريه به يك وحدت فكري، عملي و همدلي برسند براي بيرون آوردن ايران از وضعيتي كه به آن دچار شده است. بايد به اين نكته بديهي توجه كنيم كه ديگر ملل نيز از هر تلاشي براي پيشي گرفتن بر رقيبان خود كوتاهي نمي‌كنند. حضور جدي‌تر در عرصه سياست و اقتصاد و فرهنگ جهاني نيازمند همراهي تمامي مردم بزرگ ايران از همه اقوام و آحاد در درجه نخست و سپس همكاري دست‌اندركاران تمامي قوا با عنايت ويژه مقام معظم رهبري در مرحله بعد است.
شما تنها روحاني حاضر در اين نشست بوديد (البته به جز آقاي رييس‌جمهور) برخوردها با شما چگونه بود و چه بازتابي از اين برخوردها گرفتيد؟
تا‌آنجايي كه من مطلع شدم متاسفانه جهان اسلام، اعم از شيعه وسني و علماي جهان اسلام حضوري كمرنگ داشتند كه از علت آن بي‌خبرم. اما به هر صورت اين فرصتي مغتنم براي من بود كه به لطف خداوند توانستم در حد توان اندك خويش به تبيين مواضع اسلام و به ويژه برداشت‌هاي متناسب با نيازهاي جهان جديد و متاثر از اسلام مترقي و پيشرو و برگرفته از مجامع علمي وحوزه‌هاي علميه بپردازم.
من در برخي از ميزگردها كه با حضور مسوولان رده بالاي سياست و اقتصاد كشورهاي بزرگ همراه بود، توانستم ديدگاه‌هاي مترقي اسلام را بر اساس فقه پويا مطرح كنم و توضيح دهم كه اسلام ديني است كه ظرفيت‌هاي فراواني دارد براي هماهنگ شدن دنياي جديد با خودش.
آيا شما در آنجا سخنراني خاصي داشتيد يا در ميزگرد ويژه‌يي شركت كرديد؟
علاوه بر شركت وحضور مستقيم در چند سخنراني مهم سران كشورها، از جمله سخنراني نخست‌وزير ژاپن آقاي آبه و نيز آقاي روحاني در تعدادي از جلسات مرتبط با اديان و مذاهب نيز شركت كردم و دريكي از اين ميزگردها هم سخنراني كردم با موضوع «نظر ايران درباره اسلام سياسي و تقسيم قدرت با توجه به تغييرات اخير جهان عرب و اسلام» و علاوه بر آن در چندين نشست شركت كردم كه از جمله آنها نشست مربوط به تحولات سوريه بود كه در سطح وزراي خارجه كشورهاي منطقه برگزار شد.
علاوه بر ديدگاه‌هايي كه در نشست درباره سوريه مطرح شد نظر خود شما در مورد آن چيست؟ با توجه به اينكه بخشي از اين نزاع به برداشت‌هاي مختلفي باز مي‌گردد كه گروه‌هاي مختلف تندروي حاضر در سوريه از اسلام دارند؟
اگر چه در ابتدا بشار اسد مي‌توانست با درايت بهتري امور را مديريت كند اما متاسفانه با تحريك عوامل و قدرت‌هاي خارجي، اين كشوربا ثبات، امن و نسبتا آباد به ويرانه‌يي براي مردم و مامني براي رشد گروه‌هاي تروريستي تبديل شده است. به گمان من راه‌حل اصلي سوريه و حتي ديگر مشكلات منطقه پيش از هر چيز تمكين به خواست مردم از طريق انتخاباتي آزاد و به احياي رابطه اخوت و دوستي ميان ايران و عربستان باز مي‌گردد.
شما با رهبران مذهبي هم ديدار و گفت‌وگو داشتيد؟
بله با چندين نفر از اساتيد مسلمان و همچنين با رهبراني بودايي و مسيحي به ويژه با كاردينال تركسون، نماينده اعزامي از سوي پاپ وكاردينال آنيوكان از نيجريه توفيق آشنايي پيدا كرده و تصميماتي جهت تداوم ارتباط و دوستي براي گسترش تعامل و همكاري بين‌الاديان گرفته شد.
منبع: جست و جو شماره 2900