به انگیزه چاپ کتاب الخمول الإختیاری فی شخصیة العلّامة البختیاری/دکتر کیانوش کیانی هفت‌لنگ

 

در میان عالمان شیعی سدۀ 11-12 هجری قمری، عالم و فقیه بزرگی در دامنۀ زاگرس و در میان بختیاریها رشد کرد و بالید، برای کسب علم و فقه و معرفت در شیراز و شوشتر در محضر درس عالمان بزرگ روزگار خود حاضر شد، سپس در هویزه مسکن گزید. آثار متعددی در فقه و ادب عربی پدید آورد. شیخ ابراهیم بن یعقوب بختیاری (متوفی در نیمۀ سدۀ 12 قمری)، اگر چه در حال حاضر، اطلاعات و آگاهیهای چندانی دربارۀ زندگی او در دست نیست، اما خوشبختانه غالب آثار او در دسترس می‌باشد و با توجه به همان آثار، در فقه و تفسیر و ادب، می‌توان به مقام رفیع او در این علوم پی برد؛ گواینکه بنابر شواهد، او خود زاویۀ خمول و فراموشی را بیشتر می‌پسندید و در خلوت عالمانۀ خود به کار تصنیف و تألیف اشتغال داشت. با انتشار اثر تفسیری او، صوافی الصافی در 4 مجلد، به همت مؤسسۀ ذخائر اسلامی (قم، 1393 شمسی)، گوشه‌ای از پردۀ فراموشی از سیمای این عالم بختیاری کنار رفت و راه برای شناسایی بیشتر او گشوده شد. اکنون مایۀ بسی خشنودی و سرفرازیست که یکی از پژوهشگران و محققان جوان و ارجمند حوزۀ علمیۀ قم، جناب حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر رضا حیدری، تحقیق و پژوهشی دربارۀ این علامۀ بختیاری را موضوع کتابی خاص قرار داده و کوشیده است با بررسی مآخذ و منابع گوناگون، پرتوی بر زندگی و آثار این فقیه و عالم بزرگ بختیاری بتاباند. خوشبختانه بیشتر آثار این عالم به خط شریف خود او در کتابخانۀ نفیس عالم برجسته، شیخ محمدرضا معزّی دزفولی محفوظ مانده بود و پس از اهداء آن کتابخانۀ ارزشمند به کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی در سال 1372، نگاهداری از آثار علامۀ بختیاری نیز با دیگر نفایس آن کتابخانه به کتابخانۀ مجلس سپرده شد و اینک اهل تحقیق برای شناسایی زندگی و آراء آن فقیه بزرگوار، به آثار دستنویس او دسترسی خواهند داشت؛ به‌ویژه علاقمندانی که با راهنمایی کتاب ارزشمند حجت‌الاسلام حیدری، الخمول الإختیاری فی شخصیة العلّامة البختیاری (تهران، 1394) فهرستی کامل از آن آثار را با توضیحاتی کافی و ذکر منابع و مآخذ در اختیار دارند و هم در این کتاب با جزئیات زندگی عالم بختیاری آشنایی حاصل خواهند کرد، همچنین به گواهی شاگرد این عالم بختیاری، سید عبدالله جزائری، وی در فقه و در مقام قضاء و افتاء، آراء و نظرات خاص داشت و بسیار محتمل است که نه فقط در مورد آراء و اندیشه‌های او، بلکه در باب زندگی وی نیز، در آثار برجای مانده از وی، جزئیات بیشتری از زندگی و فعالیتهای او بدست آید. در هر صورت خدمت شیخ رضا حیدری در شناساندن بیشتر این چهره علم و فقه و ادب از سرزمین بختیاری، شایسته تقدیر و تکریم است و ترجمه و احیاناً تفصیل آن به زبان فارسی، خوانندگان بیشتری را از لطف آن برخوردار خواهد کرد. این کتاب با جلد شومیز و در قطع وزیری، در 122 صفحه و توسط نشر تمتی در تهران منتشر شده و هم‌اکنون در اختیار علاقمندان قرار دارد.

• دکتر کیانوش کیانی هفت لنگ، مشاور عالی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و رئیس پژوهشکده ابوریحان بیرونی وابسته به مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی