درگذشت محمود طلوعی نویسنده و تاریخ نگار

 

 

 

محمود فاضلی: محمود طلوعی، نویسنده و تاریخ‌نگار روز 29 مرداد ماه 1394 هنگام عبور از خیابان آفریقا در تهران در اثر برخورد با یک موتورسیکلت مجروح شد و پس از انتقال به بیمارستان درگذشت. وی از دهه 20 فعالیت روزنامه‌نگاری داشت و در روزنامه «فرمان» مقاله می‌نوشت. در دوره بیست و سوم فانونگذاری در سال 1350 از طرف حزب ایران نوین کاندیدای شهر میانه شد و به مجلس شورای ملی راه یافت. بعد از خاتمه دوره مجلس، به وزارت دارایی بازگشت و مجدداً عنوان مشاور وزیر را گرفت و بعد مدیرکل روابط عمومی این وزارتخانه شد.

طلوعی (1) پیش از انقلاب اسلامی مدتی سردبیر مجله خواندنی‌ها بود که از قدیمی‌ترین و پرخواننده‌ترین نشریه‌های دوران سلطنت پهلوی به شمار می‌رود. مجله خواندنی‌ها یکی از قدیمی‌ترین مجلات ایرانی بود که اولین شماره آن به شکل یک جزوه ساده در سال 1319 منتشر شد و انتشار آن تا یک سال پس از انقلاب 1357 نیز ادامه داشت. از سال 1327 تا سال 1335 زیر نظر علی اصغر امیرانی با سردبیری محمود طلوعی منتشر شد. او پس از یک دوره ترک موقت، دوباره همکاری‌اش را با این مجله از سر کار گرفت و تا آذر 1346 به فعالیت خود ادامه داد. او از سردبیری‌اش در خواندنی‌ها به عنوان پربارترین دوره کار مطبوعاتی‌اش یاد می‌کرد. طلوعی در رادیو و تلویزیون هم برنامه سیاسی اجرا می‌کرد. از سال 1350 شخصاً مبادرت به انتشار مجله ماهانه‌ای با عنوان «مسائل جهان» کرد و چندین سال آن را مرتباً انتشار ‌داد. او اکثر مطالب مجله را شخصاً تهیه می‌کرد و به نام‌های مستعار انتشار می‌داد.

مجله خواندنی‌ها آخرین بار در مرداد 1358 چاپ و پس از آن انتشارش به درخواست آقای امیرانی متوقف شد. طلوعی نه تنها به مسائل ایران، بلکه به مسائل منطقه خاورمیانه و بحران‌های سیاسی و اقتصادی آن آشنایی کاملی داشت. وی هر چند سال یکبار که به آمریکا سفر می‌کرد پس از بازگشت اطلاعات خوبی از این کشور ارائه می‌کرد. طلوعی فردی بود که رویدادهای داخلی و تحولات بین‌المللی را نیز دنبال می‌کرد.

وی علاوه بر نگارش دهها کتاب‌، چندین کتاب را نیز ترجمه کرده است و یا نگارش مقدمه تعدادی از کتاب‌های تاریخی را برعهده داشته است. کتاب‌های حوزه تاریخ وی عمدتا از سوی انتشارات «علم» انتشار یافته است. مهم‌ترین کتاب‌های وی عبارت است از«آئينه تاريخ، از لنين تا پوتين، بازنگری تاريخ ايران از عهد باستان تا امروز، پدر و پسر: ناگفته‌ها از زندگی و روزگار پهلوی‌ها، تئوری شطرنج، تاريخ‌سازان: چهره‌های تاثيرگذار تاريخ ايران و جهان از عهد باستان تا امروز، تمدن درخشان ايرانيان، تهران در آيينه زمان، چهره واقعی علم، دفاع سيسيلی "كتاب كامل، دفاع هندی‌شاه، راز بزرگ: فراماسونها و سلطنت پهلوی، زنان در ايران باستان، زنان نامدار: نقش زنان در تاريخ ايران و جهان از عهد باستان تا امروز، زيبای تنها: سرگذشت و سرنوشت غم‌انگيز ثريا اولين و آخرين عشق شاه، سرنوشت ديكتاتورها، فرهنگ جامع سياسی، كابوس اتمی: يادداشت‌های سفر، كاترين كبير زويا اولدنبورگ، معماهای تاريخی: رازهای ناگشوده در تاريخ معاصر ايران، معماهای تاريخی: ناگفته‌ها از روزگار پهلوی‌ها: خاطرات عبدالرضا انصاری، نوستر آداموس و پيشگويی‌های شگفت‌انگيز او يان ويلسون؛ يك زن و هزار سودا باربارا والترز، بازيگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، خاطرات دکتر مظفر بقایی کرمانی، صد سال، صد چهره: تاريخ مصور قرن بيستم، ترس از انگليس، از لنين تا گورباچف، بهشت خيالی ايرانی در غربت، بازی قدرت و جنگ نفت در خاورميانه، تاريخ و تصوير، خواندنی‌های تاريخی، مصدق در پيشگاه تاريخ، داستان انقلاب، حديث نيك و بد: تاريخ پرماجرای روابط ايران و آمريكا، آفت جهانی». بسیاری از کتاب‌های فوق بارها تجدید چاپ شده است.

مرتضی رسولی‌پور مدیربخش تاریخ شفاهی مرکز مطالعات تاریخ معاصرایران درباره محمود طلوعی معتقد است «بعضی افراد وی را به پرنویسی متهم می‌کردند و معتقد بودند وی زیادی قلمش را می‌چرخاند و مطالب بسیاری را می‌نویسد. اگر در آثار برجای مانده از او دقت کنید، میزان تنوع در قلم‌فرسایی وی را مشاهده خواهید کرد. این پژوهشگر تاریخ با نوشتن کسب روزی می‌کرد. به نظر بنده این ایراد به جا نبود، زیرا در زمانه ما برخی با نوشتن از محدوده‌ای که از آن اطلاع ندارند، امرار معاش می‌کنند. اما طلوعی فردی بود که به دلیل آگاهی و احاطه‌ای که از عصر پهلوی به واسطه سال‌ها حضور در مجلس شورای ملی و مطبوعات این عصر داشت، به تالیف آثار می‌پرداخت. به گفته ایشان کتاب «پدر و پسر» طلوعی که یک تاریخ‌نگاری ساده از عهد پهلوی است اطلاعات بسیاری را به خواننده منتقل می‌کند. همچنین مطالعه کتاب «زیبای تنها...» حاکی از اطلاعات پیرامونی نویسنده است. کسانی که وی را از نزدیک می‌شناختند می‌دانند جامعیتی که در بیان داشت، کمتر در آثارش منعکس شده است. کافی بود از وی پرسشی مطرح شود، طلوعی در پاسخ، ابعاد و پیرامون آن پرسش را به خوبی منعکس می‌کرد». (2)

گروهی دیگر معتقدند تعدادی از کتاب‌های او با آنچه از یک کار سنگین و زمان بر تحقیقی انتظار می‌رود، فاصله داشت و به جمع آوری نوشته‌های او در مطبوعات شباهت داشت. اما گروهی دیگر کتاب‌های او را منبع قابل اعتنایی برای روزنامه نگاران می‌دانند. برخی دیگر کتاب‌های طلوعی را غیر علمی می‌دانند. اما گروهی دیگر اگرچه وی را به معنای کامل کلمه مورخ فنی نمی‌دانند اما معتقدند وی نویسنده و تاریخ پژوه و البته روزنامه نگار بود و به عنوان یک روزنامه‌نگار درگذشت.

پانوشت:

1- محمود طلوعی، نويسنده و محقق تاريخ معاصر ايران متولد اول آبان سال 1309 در شهر ميانه آذربايجان شرقی است. وی تحصيلات ابتدايی را در زادگاهش و دوران دبيرستان را در مدرسه دارالفنون تهران سپری كرد. وی مدرك كارشناسی خود را در رشته ادبيات فرانسه از دانشگاه تهران دريافت کرد و همزمان با تحصيل، در مطبوعات آن دوره كار می‌كرد. طلوعی در جوانی وارد وزارت فرهنگ شد. مدتی دبیر بیرستان‌ها بود، بعد شغل اداری گرفت و به وزارت دارایی انتقال یافت. اولین شغل او در وزارت دارایی، مشاور وزیر بود،. طلوعی در 35 سالگی نخستین کتاب خود را پس از سفر به آمریکا با عنوان «چهره واقعی آمريكا» منتشر کرد كه در آن به معرفی و بيان نقاط مثبت و منفی آمريكا پرداخته بود اما مورد دلخوری سفیر وقت آمریکا در تهران شده بود. وی به مدت 10 سال، سردبيری نشريه «خواندنی‌ها» را بر عهده داشت. در سال‌های اخیر بیشتر در آمریکا به سر می‌برد و حضور کم رنگی در مطبوعات ایران داشت و بیشتر مشغول تالیف و ترجمه بود. وی به زبان‌های فرانسه و انگلیسی تسلط داشت و به زبان‌های عربی و ترکی استانبولی آشنا بود. طلوعی در سه دهه گذشته کمتر به کار روزنامه‌نویسی می‌پرداخت و وقت خود را صرف تاریخ‌نگاری و خاطره‌نویسی می‌کرد. طلوعی در سال های اخیر با فصل‌نامه «بخارا» همکاری داشت و بخش «در آیینه زمان» در آن به قلم او تحریر می‌شد.

2- جامع‌الاطراف بودن «طلوعی» در آثارش کمتر مجال بروز یافت، خبرگزاری کتاب ایران، يکشنبه 1 شهريور 1394.