بهشتی مدرسه دین و دانش را چگونه اداره می کرد

 

محسن غلامی: همزمان با هشتاد و پنجمین سالروز تولد شهید آیت الله دکتر بهشتی، کانون دانش آموختگان دبیرستان دین و دانش قم در تهران اعلام موجودیت کرد. مدارس و مكتبخانه‌ها همواره در رشد و توسعه جوامع بشري مؤثر بوده‌اند، اما در اين ميان بعضي از مدارس هستند كه در روند تاريخي و تحولات سياسي و اجتماعي نقش ويژه‌اي را بازي كرده‌اند. به طوري كه نام و نشان آن‌ها نه‌تنها به صرف نقش و جايگاه يك مدرسه بلكه به عنوان كانون تحولات مطرح است. مدرسه «دين و دانش قم» كه حدود 60 سال از تأسيس آن مي‌گذرد از جمله مدارسي است كه دانش‌آموختگان آن در جريان انقلاب اسلامي و سال‌هاي پس از آن در جايگاه‌هاي مديريتي كشور نقش داشته‌اند.

مجوز تأسيس دبيرستان دين و دانش قم در چهارم تيرماه سال 1334 به امضاي دكتر محمود مهران، وزير فرهنگ وقت به آقاي مهدي حائري ارائه شد. بعد از دو ماه نيز مهدي حائري به دليل كسالت، آقاي سيدمحمد بهشتي را به عنوان مسئول اين مدرسه معرفي كرد.

حال پس از حدود 60 سال از تأسيس اين مدرسه همزمان با هشتاد و پنجمين سالروز تولد شهيد آيت‌الله دكتر بهشتي ، كانون دانش‌آموختگان دبيرستان دين و دانش قم در تهران اعلام موجوديت كرد.

دكتر سيد محمدصادق طباطبايي به عنوان نخستين دانش‌آموخته دبيرستان دين و دانش مي‌گويد: اين مدرسه با يك كلاس با ظرفيت حدود 28 دانش‌آموز در سال 1334 راه‌اندازي شد. در اين مدرسه همزمان با تعليم دروس حوزوي، علوم جديد مانند تاريخ اسلام، فلسفه، رياضيات، جغرافياي اسلام، زبان خارجي و غيره تدريس مي‌شد.

به گفته وي، آيت‌الله شبيري زنجاني، آيت‌الله سبحاني، آيت‌الله دكتر شهيد مفتح و آيت‌الله مصباح يزدي از شاگردان اين مدرسه بوده‌اند. همچنين شهيد بهشتي زبان انگليسي، شهيد دكتر مفتح شرعيات، آيت‌الله مكارم شيرازي عربي و علي‌اصغر فقيهي ادبيات را تعليم مي‌دادند.

ازجمله خصوصيات اخلاقي شهيد بهشتي اين بودكه در آن زمان چون امكانات تكثير نامه‌ها محدود بود، ايشان تمامي مكاتبات و پاسخ‌هاي خود را آرشيو مي‌كردند تا در زمان لازم استفاده شود. وي عنوان مي‌كند ايده مدرسه دين و دانش اين بود كه اصول دين و دانش با يكديگر مغايرت ندارند. وي با بيان خاطره‌اي مي‌گويد روزي شهيد بهشتي در سخنراني كه در مدرسه حقاني برگزار شد، نسبت به انتقادات تند برخي طلاب مانند مصباح يزدي به دكتر شريعتي، خطاب به طلاب گفت: اگر اين وضع آزاردهنده ادامه پيدا كند ديگر در اينجا سخنراني نمي‌كنم. اين دانش‌آموخته مدرسه دين و دانش همچنين به نحوه اعزام شهيد بهشتي به آلمان و پذيرش مسئوليت مركز اسلامي هامبورگ مي‌پردازد. دو سال پس از رحلت آيت‌الله‌العظمي بروجردي، به تصميم حضرات آيات ميلاني و خوانساري، شهيد بهشتي را در سال 1346 براي مسئوليت سرپرستي مركز اسلامي هامبورگ به آلمان اعزام كردند و در آن زمان، انجمن‌هاي اسلامي در هامبورگ و چند شهر ديگر آلمان شكل گرفت. شهيد بهشتي دركنگره انجمن‌هاي اسلامي در آلمان همواره بر مستقل بودن فعاليت اين انجمن‌ها تأكيد مي‌كرد و يكي از توصيه‌هاي ايشان اين بود كه اين انجمن‌ها بايد به شكل صنفي فعاليت و بر اساس اهداف اسلامي با فقر و بي‌عدالتي مبارزه كنند.

طباطبايي تصريح مي‌كند شيوه اداره دبيرستان دين و دانش از سوي شهيد بهشتي به اين صورت بود كه دائماً براي اولياي دانش‌آموزان پرسشنامه‌هايي را ارسال مي‌كرد و از آنان مي‌خواست پاسخ بدهند و وقتي پرسش اوليا مي‌رسيد ايشان همه سؤال‌ها و پاسخ‌ها را با حضور اوليا و دانش‌آموزان به بحث مي‌گذاشت.

اين عضو كانون دانش‌آموختگان مدرسه دين و دانش با اشاره به شباهت‌هاي بسيار خصوصيات اخلاقي شهيد بهشتي و امام موسي صدر گفت: در سال 1344، محمدباقر صدر كه پسرعموي امام موسي صدر بود از آيت‌الله‌العظمي خويي نقل مي‌كرد كه وقتي امام موسي صدر قصد عزيمت از نجف را داشتند ، به ايشان گفته شد كه نرود، چون اگر 2 تا 3 سال ديگر در حوزه بماند، جزو برجسته‌ترين فقهاي روز خواهد شد كه در جواب، امام موسي صدر مي‌گويد محل حوزه‌ها براي من تنگ است و ما بايد وارد اجتماع شويم و كار ناتمام سيدجمال‌الدين اسدآبادي را به پايان برسانيم؛ با اين تفاوت كه خطاي او را مرتكب نشويم. چون سيدجمال‌الدين اسدآبادي قصد داشت اصلاحات را از رأس شروع كند و البته به جايي نرسيد.

امام موسي صدر معتقد بود كه بايد وارد اجتماع شود و دست قشرهاي ضعيف و مردمي جامعه را بگيرد تا وقتي كه وارد جامعه مي‌شوند، بتوانند حق خود را بگيرند. اين خصوصيات اخلاقي امام موسي صدر مانند شهيد بهشتي است.

نصرت‌الله شادنوش يكي ديگر از دانش‌آموختگان دبيرستان دين و دانش هم مي‌گويد: شهيد بهشتي در دوراني كه هيچ تعاملي بين حوزه و مدرسه وجود نداشت، با يك تفكر عميق اين تعامل را ايجاد كرد؛ به گونه‌اي كه بسياري از مسئولان امروز كشور در آن زمان به عنوان دانش‌آموز خارج از وقت مدرسه، آموزش علوم جديد را فرا گرفتند. وي مي‌افزايد: آنچه بعد از پيروزي انقلاب مشخص شد، اين بود كه عمده دانش‌آموزان دبيرستان دين و دانش از خدمتگزاران، كارآفرينان و كارگزاران امروز نظام هستند. به گفته وي شهيد بهشتي هيچ ادعايي نداشت در حالي كه بالاترين و ارزنده‌ترين خدمت در راه آموزش طلاب را ايفا كرد. عمده افراد روحاني كه وارد كارهاي سياسي شدند، طلاب مدرسه حقاني بودند. بنابراين به جرأت مي‌توان گفت كه الگو و سمبل ما براي تربيت و ساختن جوانان شهيد بهشتي بود.

شادنوش تصريح مي‌كند: كوچكترين مسائل آموزشي و تربيتي در دبيرستان دين و دانش مورد غفلت قرار نمي‌گرفت و شهيد بهشتي بر همه برنامه‌ها اشراف كامل داشت و سعي مي‌كرد تمامي پست‌هاي مسئوليتي را به شاگرداني كه خود تربيت كرده بود، واگذار کند.

وي به بيان خاطره‌اي از رعايت قانون و نظم و انضباط در اداره دبيرستان توسط شهيد بهشتي پرداخت و گفت: روزي در زمان فعاليت دبيرستان، به ما اطلاع دادند كه امام خميني (ره) سخنراني دارند، بنده به اتفاق يكي از دوستان پاي صحبت امام نشستيم و از كلاس درس غافل شديم و وقتي به مدرسه رسيديم، شهيد بهشتي علت تأخير را از ما پرسيد و گفتيم كه پاي صحبت امام خميني بوديم و حاضريم تمام صحبت‌هاي ايشان را براي صحت حرف‌مان براي شما بنويسيم. شهيد بهشتي گفتند، اين صحبت‌ها را بنويسيد، اما غيبت شما جاي خودش محفوظ است و در كارنامه قيد مي‌شود.

همچنين محمدحسن اصغرنيا، يكي ديگر از دانش‌آموختگان دبيرستان دين و دانش، با اشاره به اين كه شهيد بهشتي معتقد بود اگر نهالي كاشته مي‌شود بايد منتظر محصول آن ماند، گفت: انگيزه شهيد بهشتي اين بود كه افرادي را تربيت كند كه به عنوان سرمايه‌هاي اجتماعي، اداره كننده آينده كشور باشند.

اصغرنيا مي‌افزايد: از ديگر خصوصيات شهيدبهشتي به عنوان مسئول دبيرستان اين بود كه مستقيماً بركار دانش‌آموزان نظارت و كارنامه آنان را شخصاً امضا مي‌كرد. شهيدبهشتي از ساعت 3 بعدازظهر كه مدرسه دين و دانش تعطيل مي‌شد، اقدام به تشكيل كلاس‌هاي تربيتي علوم جديد مي‌كرد و دانش‌آموزان را با دروس جديد آشنا مي‌ساخت ضمن آن كه مسائل آموزشي را در اولويت قرار مي‌داد و پاي صحبت افراد مي‌نشست.

همچنين از كارهاي ماندگار شهيد بهشتي اين بود كه هيچ زمان متكي به دولت نبود. در مركز اسلامي هامبورگ هم تجار ايراني آن شهر را دور هم جمع و تأكيد مي‌كرد همه امور ايراني‌ها بايد مردمي اداره شود. به گفته وي شهيد بهشتي زماني كه از آلمان بازگشتند به لحاظ نيازي كه به وجود ايشان بود، اجازه داده نشد كه ديگر به آلمان بازگردند. وي با اشاره به اين كه ساده زيستي از خصوصيات شهيد بهشتي بود تأكيد مي‌كند كه در لباس پوشيدن و مرتب بودن ايشان زبانزد روحانيون بوده است. در حالي به شصتمين سالگرد تأسيس دبيرستان دين و دانش قم نزديك مي‌شويم كه اين مدرسه از حالت كانوني خود خارج شده و اكنون زيرنظر وزارت آموزش و پرورش اداره مي‌شود و نقش و جايگاه گذشته خود را از دست داده است.از اين رو جمعي از دانش‌آموختگان و فارغ‌التحصيلان دبيرستان دين و دانش همزمان با هشتاد و پنجمين سالروز تولد شهيد دكتر بهشتي بنيانگذار اين مدرسه در روز پنجشنبه، مصادف با عيد سعيد غدير در محل اين دبيرستان در قم ضمن اعلام موجوديت كانون دانش‌آموختگان دبيرستان دين و دانش به تبيين مباني معرفتي اين اقدام فرهنگي پرداخته و ياد و خاطره آيت‌الله شهید بهشتي را گرامي مي‌دارند.