موسیقی برای ادیب یک عشق واقعی و انگیزه زندگی بود. حساب سود و زیان را به هنرش راه نمی‌داد و این عشق صادقانه به هنر آواز، وی را وادار به مهاجرت از اصفهان کرد. شاید بتوان ادعا کرد اسماعیل ادیب خوانساری از نسلی بود که دیگر تکرار نمی‌شوند، چرا که هنرش را بی هیچ قید و شرطی در اختیار علاقه‌مندان می‌گذاشت؛ هنر ناب، فاخر و تأثیرگذارش را. ادیب از نسل هنرمندان «سبک ساز» موسیقی ایران بود و گویی شیوه نگرش این نسل به هنر و روزگار باعث شده بود قطعات‌شان بارها و بارها اجرا شود و رنگ کهنگی به خود نگیرد. شیرین ادیب، دختر این هنرمند مکتب آوازی اصفهان در گپ و گفتی با ایران، از پدر و روزگار وی می‌گوید.
فاطمه نوروند: موسیقی برای ادیب یک عشق واقعی و انگیزه زندگی بود. حساب سود و زیان را به هنرش راه نمی‌داد و این عشق صادقانه به هنر آواز، وی را وادار به مهاجرت از اصفهان کرد. شاید بتوان ادعا کرد اسماعیل ادیب خوانساری از نسلی بود که دیگر تکرار نمی‌شوند، چرا که هنرش را بی هیچ قید و شرطی در اختیار علاقه‌مندان می‌گذاشت؛ هنر ناب، فاخر و تأثیرگذارش را. ادیب از نسل هنرمندان «سبک ساز» موسیقی ایران بود و گویی شیوه نگرش این نسل به هنر و روزگار باعث شده بود قطعات‌شان بارها و بارها اجرا شود و رنگ کهنگی به خود نگیرد. شیرین ادیب، دختر این هنرمند مکتب آوازی اصفهان در گپ و گفتی با ایران، از پدر و روزگار وی می‌گوید.
***
استاد ادیب از جمله هنرمندانی بود که تعهد را سرمشق هنرش کرده بود و جز یک وقفه کوتاه، قبل و بعد از انقلاب از دنیای آواز فاصله نگرفت. در آن دوران توجه عامه مردم و رسانه‌ها به هنرمندان موسیقی اصیل ایرانی چگونه بوده است؟
پیش از انقلاب تنها برای مدت کوتاهی و از دهه 30 و بعد از افتتاح رادیو، به موسیقی جدی و فاخر توجه شد که برنامه «گل‌ها» با حضور آقای پیرنیا سهم عمده‌ای در دستاوردهای هنری این دوران داشت. از سال 45 به بعد نحوه نگرش به موسیقی تغییر کرد و موسیقی بازاری و کافه‌ای در مرکز توجه قرار گرفت و در نتیجه هنرمندان سابق کم‌کم دلگیر شده و کناره‌گیری کردند. خوشبختانه بعد از انقلاب موسیقی اصیل ایرانی جانی دوباره گرفت. این حرکت به گونه‌ای بوده که در سال‌های اخیر جوانان بسیاری به موسیقی ردیف دستگاهی متمایل شده‌اند.
پدرتان از هنرمندان تأثیرگذار موسیقی آوازی ایران هستند. در خانواده شما چه کسانی مسیر هنری پدر را دنبال کردند؟
پدرم به عنوان یک هنرمند مصائب بسیاری را متحمل شد. در آغاز به دلیل مخالفت پدرش مجبور به ترک دیار شد تا روزگار دستیابی به قله‌های بلند هنر آواز همچون دیگر هنرمندان با بی‌احترامی و بی‌اعتباری از سوی جامعه مواجه بود. به دلیل همین مشکلات بود که پدر دوست نداشت من و برادرم در مسیر موسیقی حرکت کنیم و ما را به تحصیل علم وا داشت. ما نیز به احترام خواسته پدر، از هنر صرفنظر کردیم و بعد از مرگ وی، من به دنبال علاقه قلبی‌ام به سه‌تار و پیانو روی آوردم و پیانو را تحت نظر خانم فخری ملک‌پور، شاگرد مرتضی خان محجوبی آموزش دیدم.
با توجه به اتفاقاتی که برای قطعات استاد ادیب در طول حیات‌شان رخ داد، اطلاعات کتابی که با عنوان «ادیب خوانساری آوای جاویدان در موسیقی ایران» منتشر کرده‌اید، چگونه به دست آوردید؟
صدای پدر روی صفحات سنگی و بسیار قدیمی ضبط شده و بسیاری از آنها از بین رفته بود. ضمن اینکه تعدادی هم در رادیو ضبط شده بود و در زمان حیات پدر، یکی از مدیران رادیو آثار وی را پاک کرد. البته یکی از عوامل سرخوردگی پدر و ادامه ندادن به کارش در رادیو نیز همین امر بود. با این حال با تلاش بسیار توانستم تعدادی از قطعات را به دست آورده و در قالب 6 لوح فشرده منتشر کنم. البته هنوز هم به جمع‌آوری و پالایش این آثار مشغول هستم. درخصوص کتاب هم محققان و پژوهشگران مطالب بسیاری را برایم ارسال کردند.
استقبال از آلبوم‌های استاد ادیب چگونه است؟
سبک استاد ادیب در موسیقی آوازی الگویی برای جوانان است و علاقه‌مندان به سبک و صدای پدر از آن استقبال خوبی کرده‌اند. آلبوم‌ها نیز منبع آموزش بسیاری از جوان‌ها و مرجع بسیاری از پژوهشگران شده است. اطلاع دارم جوانی نیز وبلاگی راه‌اندازی کرده و قطعات استاد را در آن بارگذاری کرده است. اینها همه یعنی توجه به هنرمندی که ماندگار می‌خواند و این مرا در ادامه راه دلگرم می‌سازد.
استاد چه مقدار از وقت خود را به آموزش شاگردانش اختصاص می‌داد؟
کلاس‌های پدرم مانند کلاس‌های استاد صبا فراگیر نبود اما مدتی در مدرسه عالی موسیقی مرحوم خالقی به تدریس آواز مشغول بود و می‌توان گفت مرحوم احمد ابراهیمی و هنگامه اخوان از جمله شاگردان وی محسوب می‌شوند. در سال‌های 50 و 51 نیز مدتی با همکاری ابتهاج کلاس تدریس آواز داشت ولی بعد از مدتی به طور کامل از این کار فاصله گرفت. البته مرکز حفظ و اشاعه موسیقی که داریوش صفوت آن را پایه‌گذاری کرد، با دعوت استادانی چون برومند شاگردانی چون لطفی، شجریان و علیزاده را پرورش داد.
توجه نهادهای هنری به استادانی چون ادیب و سایر همترازان وی چگونه است؟
نهادهای موسیقی، رادیو، تلویزیون و انجمن‌ها متأسفانه به بزرگان هنر و موسیقی ایران توجهی نشان نمی‌هند. درخصوص پدر نیز محمدرضا جعفری (فیلمساز) از جمله کسانی بود که به صورت خودجوش اقدام به ساخت مستندی درباره وی کرد که در 3 قسمت از شبکه 4 روی آنتن رفت.
روزنامه ایران