منصور نریمان؛ پدر عود نوازی به شیوه ایرانی

 

 

منصور نریمان را می توان پدرعود نوازی به شیوه ایرانی برشمرد که نقش بسزایی در ماندگاری این ساز در موسیقی سنتی ایران داشت .

اسکندر ابراهیمی زنجانی که بعدها نام هنری منصور نریمان را برای خود برگزید، 19 اسفند سال 1314 در مشهد و در خانواده ای علاقه مند به هنر و موسیقی متولد شد. پدرش به دلیل تسلط بر نوازندگی سازهایی همچون سه تار به عنوان نخستین استاد موسیقی مراحل آموزش نوازندگی را به منصور آموخت.

علاقه این هنرمند ازهمان دوران کودکی نسبت به موسیقی و داشته های آن آغاز شد. نریمان با نواختن سه تار نزد پدر و تلاش و ممارست خود در زمینه یادگیری این ساز به سرعت پله های ترقی را یکی پس از دیگری طی کرد، به طوریکه توانست تنها زمانی که 14 سال داشت به عنوان نوازنده با رادیوی مشهد همکاری کند.

در این زمان وی بیشتر زمان خود را در موسیقی بر روی یادگیری و اجرای قابلیت های ساز مهجور عود متمرکز کرد، این ساز در موسیقی ایران سابقه کهنی داشت اما به دلیل نبود رپرتوآرها و شیوه آموزشی آکادمیک در حال فراموشی بود.

در آن دوره تعداد نوازندگان مطرح ساز عود از انگشتان یک دست تجاوز نمی کرد و اهالی موسیقی نیز به دلیل توانایی پایین اجرایی این ساز جایی را در ارکستر های موسیقی ایرانی برای آن در نظر نمی گرفتند.

این ساز در زمان های دور از طریق فرهنگ ایرانی به سرزمین های دور همچون آندلس و شمال آفریقا منتقل شده بود که بعدها ساز گیتار با تاثیر ازاین ساز و براساس ذائقه موسیقایی مردمان جنوب اروپا متولد شد .

شمال آفریقا و مناطق عرب نشین نیز این ساز را به عنوان مهمترین ساز رپرتوآر اجرایی خود پرورش دادند که در حدود دهه 1960 به عنوان ساز عربی در عرصه موسیقی خاورمیانه شناخته شد .

در این زمان منصور نریمان به شیراز مهاجرت می کند و به دلیل تمرکز ویژه بر روی ساز عود به عنوان نوازنده این ساز از سوی رادیو شیراز از وی برای همکاری دعوت به عمل می آید، همین امر سبب می شود که اهالی فن موسیقی با صدای ساز نریمان آشنا شده و از وی برای نوازندگی عود در کارهای خود استفاده کنند.

توانایی نریمان در این زمان به سطحی رسید که توانست در زمره نوازندگانی قرار بگیرد که ردیف دستگاهی موسیقی ایران را با عود نواخته اند ، نبود استاد برای یادگیری این ساز نیز نتوانست جلوی پیشرفت این هنرمند در حوزه نوازندگی عود بگیرد.

کم کم نام نریمان به عنوان نوازنده توانای ساز عود در میان هنرمندان موسیقی پیچید و به همین منظور مسئولان رادیو ملی تهران از وی دعوت به عمل آوردند که در کنار استادان بنام موسیقی آن زمان در برنامه های پرطرفداری همچون گلها ایفای نقش کند.

همکاری با استاد جلیل شهنار، محمودی خوانساری ، اکبرگلپایگانی ، حسین قوامی ، پرویز یاحقی، جواد معروفی و اسدالله ملک موجب شناساندن وی به عنوان یک تکنواز عود به علاقه مندان موسیقی شد.

وی در این زمان دست به ساخت نخستین آهنگ خود با نام لالایی زد ، این اثر هر روز از رادیو ملی تهران پخش می شد که با استقبال مخاطبان نیز همراه بود، سفرهای متعدد وی با دیگر هنرمندان سرشناس به منظور اجرای کنسرت های موسیقی ایرانی از دیگر وقایع مهم این دوره زندگی نریمان است.

یکی دیگر از شاخصه های این موسیقیدان و نوازنده بنام، تدریس شیوه نوازندگی ساز عود به هنرجویان بود ، نریمان در سال 1341 به عنوان مدرس ساز عود به هنرستان ملی موسیقی رفت و شاگردان متعددی را تربیت و راهنمایی کرد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی وی به عنوان مدرس کار خود را در مراکز آکادمیک موسیقی ادامه داد ، در همین راستا برای نخستین بار کتاب شیوه بربط نوازی را در سال 1372منتشر کرد، انتشار این کتاب باب تازه ای را برای هنرجویان علاقه مند به نوازندگی این ساز به گونه آکادمیک گشود.

بربط سازی است که در واقع بعدها به عود تغییر نام داد ، نام این ساز از حدود قرن چهارم هجری قمری در رساله های مختلف موسیقی ذکر شده است .

کتاب 42 قطعه برای عود و ردیف موسیقی ایرانی برای بربط از دیگر تالیفان این استاد پر تلاش در زمینه آموزش نوازندگی عود است.

برخی هنرمندان موسیقی از نریمان به عنوان پدرعود ایران یاد می کنند، چرا که بر این عقیده اند که وی عود یا همان بربط را در موسیقی ایران احیا کرد.

با توجه به تلاش فراوان عرب زبانان در برروی رپرتوآر و قابلیت های اجرایی ساز عود که حدود نیم قرن به طول انجامید استادانی همچون نریمان توانستند با تدوین و آثار و ممارست بر روی شیوه های اجرایی ، این ساز کهن ایرانی را دوباره در میان سازهای موسیقی سنتی ایران جا دهند.

امروز نوازندگان توانایی در عرصه عود نوازی ایران فعالیت می کنند که ادامه راه منصور نریمان را در جهت شناخت عود ایرانی می پیمایند ، شاید اگر منصور نریمان نبود امروز نیز قدرت و کیفیت نوازندگان ایرانی این ساز تا به این اندازه پیشرفت نداشت .

ایرنا