عمارت آصف که با نام «خانه کرد» در سنندج معروف است، به عنوان نمادی از هویت فرهنگی کردها و گنجینه مردم‌شناسی مردم کرد از با ارزشترین آثار فرهنگی و تاریخی کردستان است. عمارت آصف که امروز در برگیرنده بخشی از پروژه فرهنگی خانه کرد، شامل فضاها و غرفه‌های نمایشی موزه است، یکی از قدیمی‌ترین بناهای سنندج محسوب می‌شود و نزدیک مسجد دارالاحسان قرار دارد. این عمارت به همت «آصف اعظم» (میرزا علینقی خان لشکرنویس) در دوره صفویه احداث شد.
.jpg)
عمارت آصف که با نام «خانه کرد» در سنندج معروف است، به عنوان نمادی از هویت فرهنگی کردها و گنجینه مردم‌شناسی مردم کرد از با ارزشترین آثار فرهنگی و تاریخی کردستان است. عمارت آصف که امروز در برگیرنده بخشی از پروژه فرهنگی خانه کرد، شامل فضاها و غرفه‌های نمایشی موزه است، یکی از قدیمی‌ترین بناهای سنندج محسوب می‌شود و نزدیک مسجد دارالاحسان قرار دارد. این عمارت به همت «آصف اعظم» (میرزا علینقی خان لشکرنویس) در دوره صفویه احداث شد.
شکل‌گیری عمارت آصف به چهار دوره تقسیم می‌شود که دوره اول آن مربوط به بخش شمالی شامل تالار تشریفات، اتاقها و راهروهای طرفین و قسمتی از فضاهای بخش شرقی مربوط به دوره صفویه است. دوره دوم شکل‌گیری عمارت مربوط به نیمه نخست دوره قاجار است. در این دوره ضلع‌های شرقی و غربی حیاط بیرونی و حمام عمارت ساخته شد. دوره سوم که شامل احداث فضاهای اندرونی، سردر ورودی نیم هشتی و بازسازی بخش غربی تالار تشریفات می‌شود مربوط به سالهای ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ش است. دوره چهارم مربوط به سالهای ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲ است که شامل مرمت همه قسمت‌های عمارت، تعویض سنگفرش حیاط، ساخت دوباره حیاط مستخدمان به شکل امروزی است.
خانه کرد
«موزه مردم‌شناسی مناطق کردنشین» یا «خانه کرد»، بزرگترین موزه مردم‌شناسی مربوط به یک قوم در ایران است. مرحله نخست پروژه خانه کرد که عمارت آصف را به خود اختصاص داده شامل، نگارخانه و حیات ورودی، حمام، غرفه‌های زندگی شهری، مکتب‌خانه، قلاب‌بافی، زیورآلات، بخش کشاورزی، مشاغل و فنون، بخش اسناد و عکسهای تاریخی، اتاق خان، بخش پوشاک، غرفه شکار، غرفه صنایع دستی، غرفه بخش مطبخ زندگی روستایی، کتابخانه و مرکز اسناد است. مجموعه عمارت آصف که حدود چهارهزار متر مربع عرصه و اعیانی دارد و در زمره خانه‌های اعیانی مسکونی مورد توجه در معماری مسکن است، در سال ۱۳۷۵ به شماره ۱۸۲۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است.
معماری
این بنا علاوه بر سردر نیم‌هشتی، دالان ورودی و اتاق تقسیم آب، دارای چهار حیاط بیرونی، اندرونی، مستخدمین و مطبخ است. حیاط بیرونی که حیاط اصلی هم هست دارای پلانی مستطیل شکل و دو ایوان و آب‌نما و باغچه با طرح چهارباغ است و در ضلع شمالی آن تالار اصلی با تزیینات منحصربه‌فرد شامل گچبری، مقرنس‌کاری و اُرسی زیبا و پرکاری با نقوش هندسی قرار دارد.
در ضلع شرقی حیاط بیرونی فضاهایی شامل راهروهای ارتباطی و دو سه در و یک چهاردری و دو اتاق وجود دارد و در ضلع غربی آن ایوانی سراسری با ستونهای آجری واقع شده و در پشت این ایوان یک تالار با اُرسی بسیار زیبا که دارای طرح اسلیمی است و دو اتاق در طرفینش قرار دارد. از قسمت‌های مهم حیاط بیرونی، حمام عمارت است که زیباترین حمام تاریخی سنندج است و دارای ستونهای سنگی حجاری شده و تزیینات آهک‌بری و کاشیکاری است.
حیاط اندرونی در ضلع شمالی عمارت واقع شده و در اوایل دوره پهلوی و بر اساس معماری بومی ساخته شده است. فضاهای حیاط اندرونی به صورت دو اشکوبه، با یک طبقه زیرزمین و ایوانی با شش ستون چوبی و تزیینات گچبری ساخته شده و دارای آب‌نمایی لوزی شکل با باغچه‌هایی در اطراف است.
حیاط مستخدمین در ضلع جنوبی مجموعه و در کنار دالان ورودی واقع شده است. فضاهای معماری این بخش در سالهای گذشته به طور کلی تخریب شده بود و آثاری که نمایانگر شیوه ساخت و ساز آن باشد، باقی نمانده بود و به همین دلیل بازسازی حیاط مستخدمین بر اساس طرحی جدید منطبق با اصول معماری سنتی بوده که شامل حیاطی مرکزی با رواقهای پیرامون، نگارخانه، دستشویی و فضاهای تاسیساتی است.
درگوشه ضلع جنوبی عمارت، حیاط کوچکی قرار دارد که به حیاط مطبخ معروف است و دارای آب‌نمایی سنگی است و درِ مطبخ که فضایی است مسقف، با طاق و تویزه به این حیاط باز می‌شود.
آب مورد نیاز مجموعه عمارت آصف از یک رشته قنات که از غرب سنندج در تنبوشه‌های سفالی و لوله‌های فلزی جدید جاری است، تأمین می‌شود. برای تنظیم و تقسیم مناسب آب، فضایی در کنار دالان ورودی ساخته شده که به «اتاق تقسیم آب» معروف است و اکنون آب، آب‌نمای مقابل تالار، حوض حیاطهای مستخدمین، مطبخ و اندرونی از آن تامین می‌شود.
ویژگیهای دیگر این بنا در قسمت شاه‌نشین، وجود یک ایوان دوستونه و دو ردیف پله در طرفین و استفاده از همین راه‌پله به عنوان ورودی مشترک بین شاه‌نشین و فضای مسکونی واقع در طرفین آن می‌باشد.
لازم به توضیح است که این گونه الگوی معماری مسکونی در خانه‌های اصفهان و تهران و خصوصاً در ابنیه مسکونی دوره قاجار کاملاً به چشم می‌خورد.
سبک ساختمان و اقلیم
از آنجایی که سنندج در ناحیه سرد و کوهستانی واقع است، برای دفع سرما، ساختمانهای فرم‌های باز با فرم‌هایی که ضلع‌های شمالی، جنوبی آنها بلندتر از ضلع‌های شرقی، غربی آنهاست مناسب نیست و بهتر است فرم ساختمان فشرده و پلان آن مربع باشد.
ساختمانهای دوطبقه‌ای که فرم آنها شبیه به مکعب است، بهترین نوع ساختمان از نظر تنظیم گرمای داخلی در زمستان است. بخش اصلی خانه برای استفاده بیشتر از تابش خورشید در شمال حیاط و رو به قبله ساخته شده است. برای کاهش سرما در زمستان نیز از جرزهای قطور و سقفهای دوجداره استفاده شده است.
روزنامه اطلاعات