دکتر عبدالحسین نوایی (۱۶ مهر ۱۳۰۲ ـ ۱۸ مرداد ۱۳۸۳) تاریخ‌نگار معاصر و از «چهره‌های ماندگار»، با اینكه اصالتاً از نوای لاریجان بود، در تهران به دنیا آمد و در زمینه ادبیات و تاریخ تبحر و تسلط یافت و آثار تحقیقی تاریخی، به‌ویژه درباره دوره قاجار، از خود به یادگار نهاد. ضمن آنكه به تصحیح متون تاریخی نیز اشتغال داشت و در مواردی برنده كتاب سال شد. آثار آن استاد نامدار را می‌توان در چند مقوله زیر طبقه‌بندی كرد:
دکتر عبدالحسین نوایی (۱۶ مهر ۱۳۰۲ ـ ۱۸ مرداد ۱۳۸۳) تاریخ‌نگار معاصر و از «چهره‌های ماندگار»، با اینكه اصالتاً از نوای لاریجان بود، در تهران به دنیا آمد و در زمینه ادبیات و تاریخ تبحر و تسلط یافت و آثار تحقیقی تاریخی، به‌ویژه درباره دوره قاجار، از خود به یادگار نهاد. ضمن آنكه به تصحیح متون تاریخی نیز اشتغال داشت و در مواردی برنده كتاب سال شد. آثار آن استاد نامدار را می‌توان در چند مقوله زیر طبقه‌بندی كرد:
كتاب
ـ فتنه باب
ـ اسناد و مکاتبات تاریخی از تیمور تا شاه اسماعیل
ـ كریم خان زند
ـ شاه اسماعیل صفوی(اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی)
ـ شاه طهماسب (مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی)
ـ شاه عباس (مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی)
ـ فتح تهران(گوشه‌هایی از تاریخ مشروطیت ایران)
ـ دولتهای ایران از مشروطیت تا اولتیماتوم
ـ متون تاریخی به زبان فارسی (گردآوری)
ـ «نایبیان کاشان بر اساس اسناد» (گردآوری)
ـ شرح حال رجال حبیب السّیر
ـ اسناد و مکاتبات سیاسی ایران از ۱۰۳۸ تا ۱۰۵۲ق (برنده کتاب سال)
ـ اسناد و مکاتبات سیاسی ایران از ۱۰۵۲ تا ۱۱۳۵ق
ـ نادر و جانشینش همراه با نامه‌های سلطنتی و اسناد سیاسی و اداری
ـ تاریخ ایران و جهان
ـ فهرس التواریخ
ـ متون تاریخی به زبان فارسی
ـ روابط سیاسی و اقتصادی ایران در دوره صفویه
ـ اسناد میرزا عبدالوهاب خان آصف‌الدوله (گزیده اسناد خراسان و گیلان،گزیده اسناد آذربایجان)
ـ مجموعه اسناد نایبیان کاشان
ـ محتشم کاشانی
ـ مهدعلیا (همراه با اسناد مفصل)
تصحیح:
ـ احسن‌التواریخ (نوشته حسن بیگ روملو؛ برنده بهترین کتاب سال، ۱۳۴۹)
ـ خاطرات عباس میرزا مُلک‌آرا
ـ تاریخ آل مظفر
ـ تاریخ گزیده
ـ مطلع سعدین و مجمع بحرین
ـ تاریخ عضدی
ـ حدیقه‌الشعرا
ـ مرآت‌البلدان
ـ تکلمه‌الاخبار
ـ مرآت‌الوقایع مظفری و یادداشتهای ملک‌المورخین سپهر
مقالات:
از مرحوم استاد مقالات علمی فراوانی به جا مانده است كه جا دارد در چندین مجموعه مرتب شود. شماری از آنها بدون ترتیب الفبایی در زیر می‌آید:
حبسیه شاه شیخ ابواسحاق، یک سند مهم از تاریخ مشروطیت ایران، سید علی محمد باب، فرهنگ القاب، مرآت‌الوقایع مظفری، چگونه انجمن آثار ملی بنیاد گرفت؟، نقد و معرفی کتاب: کلیات محتشم کاشانی، بررسی کتاب تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، احوال بزرگان: حاجی محمد کریم خان کرمانی، ورقی از تاریخ مشروطه: حیدرخان عمواوغلی و رسول‌زاده، نظری به احوال و اشعار عراقی، نظری مختصر به حیات و شعر صوفیانه عراقی، ورقی از تاریخ مشروطه: قانون اساسی ایران چگونه تدوین شد؟، انقلاب گیلان چگونه آغاز شد؟، انوری و فتوحی شاعر، انوری و نسخه عیون الحکمه ابن سینا، شعرای گمنام: مکتبی شیرازی، مکاتیب تاریخی: یک نامه از محمد خان شیبانی و دو نامه از شاه اسماعیل صفوی، یادی از عظمت ایران (پناه آوردن همایون پادشاه هند به شاه طهماسب صفوی)، چند نکته راجع به احوال عبدالواسع جبلی، فرمان تدریس نظامیه نیشابور (به نام محیی‌الدین محمد بن یحیی نیشابوری)، خاتمه ترجمه تاریخی یمینی، گویندگان بعضی از شعرهای مشهور، مدرسه عباسقلی خان مشهد و نزاع بین وارثان آن و متولیان وقت، تفصیل مدرسه دارالفنون: عنوان نسخه ای خطی از سال 1314ق مجموعه بیوتات کاخ گلستان؛ نظامی، پایه‌گذار مکتب شعری غرامی و عشقی؛ شاهنامه میراث ملی و فرهنگی ایرانیان است، رازی در دل تاریخ (به یاد ذبیح الله بهروز)، نقد و معرفی یک رساله خطی، هیأت تفتیشی از دوره قاجار، اسنادی از خرید و فروش برده، یک وقف نامه تاریخی، سندی از دوره سلطنت محمدشاه و وزارت حاج میرزا آقاسی، اسنادی از داستان تریاک، روزگار است آن که گه عزت دهد، گه خوار دارد، ماجراهای منع تریاک، ساختار نهاد وقف در عصر صفوی، علل ظهور و افول دارالفنون، از مجله یادگار تا چهره‌های ماندگار، از مرارت روزگار تا مجله یادگار، مشروطیت از نگاه صاحب نظران (گفتگو)، دارالمعلمین عالی و پروگرام مدارس، نیم قرن تدریس و تحقیق (گفتگو)، تأسیس و تحولات روزنامه اختر، تاریخ روابط ایران با کشورهای مغرب زمین در دوران مغول، مظفرالدین شاه، تاریخ مظفری و نهضت مشروطیت.
متون تاریخی به زبان فارسی
یكی از كتابهای مهم استاد كه انتشارات سمت آن را به چاپ رسانده است، «متون تاریخی به زبان فارسی» نام دارد كه شامل معرفی ۶۴ کتاب تاریخی به زبان فارسی از سده چهارم تا سیزدهم هجری به همراه نمونه‌ای از هر یک از آن متنهاست.
این کتاب بخشهایی از ۶۴ متن مهم تاریخی را که پس از اسلام تا پایان پادشاهی قاجار به زبان فارسی تألیف شده، در خود گنجانده است. به این صورت كه ابتدا توضیح مختصری درباره کتاب مورد نظر آورده شده است و سپس بخشی از آن کتاب تاریخ (حدود ۳ صفحه) می‌آید و به این ترتیب نمونه‌ای از سبك و نثر مورخان و ادیبان ایرانی كهن و معاصر ذكر می‌گردد كه از جهات مختلف شایان بررسی است. فهرست این كتاب بدون ذكر بخش برگزیده از آن، بدین قرار است:
تاریخ بلعمی، زین‌الاخبار، تاریخ سیستان، تاریخ بیهقی، تاریخ بخارا، سلجوقنامه ظهیری، آغاز ذیل سلجوقنامه ظهیری نیشابوری، عقدالعلی، تاریخ‌الوزراء، ترجمه تاریخ یمینی، تاریخ طبرستان، طبقات ناصری، نفثه‌المصدور، سیرت جلال‌الدین منکبرنی، جهانگشای جوینی، جامع التواریخ، تاریخ وصاف، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، تاریخ بناکتی، تجارب‌السلف، تاریخ گزیده، مجمع‌الانساب، ظفرنامه شامی، ظفرنامه شرف‌الدین علی یزدی، زبده‌التواریخ، مطلع سعدین و مجمع بحرین، روضات‌الجنات فی اوصاف مدینة هرات، تاریخ دیار بکریه، روضه‌الصفای میرخواند، حبیب‌السیر، احسن‌التواریخ، خلاصه‌التواریخ، عالم‌آرای عباسی، عباس نامه، عالم‌آرای صفوی، تذکره‌الملوک، تاریخ سلطانی، تاریخ حزین لاهیجی، جهانگشای نادری، عالم‌آرای نادری، تاریخ نادرشاهی، مجمل‌التواریخ گلستانه، مجمع‌التواریخ، گیتی‌گشا، تاریخ محمدی (احسن التواریخ)، مآثر سلطانیه، اکسیر التواریخ، تاریخ نو، روضه‌الصفای ناصری، ناسخ‌التواریخ، حقایق‌الاخبار ناصری، خلسه، خاطرات ناصرالدین شاه، آیینه سکندری، افضل‌التواریخ، منتخب‌التواریخ مظفری، مرآت‌الوقایع مظفری، سفرنامه مظفرالدین شاه (سفر دوم)،تاریخ سرگذشت مسعودی، اخبار مشروطیت، تاریخ بیداری ایرانیان.
روزنامه اطلاعات