رسایل ملاتقی نوری؛ زبدة المسایل؛ صومیه

از محمدتقی نوری مازندرانی، که بی‌گمان همان محمدتقی بن علی‌محمد نوری (1201-1263ق) پدر میرزا حسین نوری می‌باشد. 3 رساله است، به یک شیوه و در پیوند به یکدیگر، هریک با سرآغاز و پایانۀ جداگانه. در آغاز سومین، نام نگارنده «محمدتقی نوری مازندرانی»، و در پایانۀ دومین، نام رساله «زبدة المسایل» آمده است. در ذریعه به 25 نگاشتۀ محمدتقی نوری پیشگفته برخوردم که جز رسالۀ «صومیه» (ش 3)، دو رسالۀ دیگر در میان آنها نیست. 1. ارجوزة فی المنطق، به نظم تهذیب المنطق (ذریعه 1/498 و 24/202)، 2. الاشتقاق و تصریف، فارسی (ذریعه 2/100)، 3. اطعمه و اشربه، فارسی (ذریعه 2/218)، 4. امامت، فارسی (همانجا 2/323)، 5. تشویق العارفین، منظومۀ فارسی (همانجا 4/192)، 6. حبوة، فارسی (همانجا 6/242)، 7. دلائل العباد؛ شرح الارشاد (همانجا 8/251 و 13/86)، 8. رسالة فی ارث الزوجة (همانجا 11/55)، 9. رسالة الرضاعیة (همانجا 11/190)، 10. الرسالة الصومیة (همانجا 11/205)، 11. الرسالة القزوینیة (همانجا 11/222)، 12. سئوال و جواب، فارسی (12/244)، 13. صید و ذباحه (15/105)، 14. عدم نشر الحرمة بسبب الزنا (15/238)، 15. الفور و التراخی (16/367)، 16. العطایا (17/278)، 17. کشف الاوهام فی حلیة شرب الدخان فی الرمضان، فارسی (18/22)، 18. کشف الحقایق؛ اصول فقه (18/29)، 19. مجموع المدایح (20/102)، 20. مجموعة المرائی (20/105)، 21. مخزن الصلاة (20/102)، 22. المدارج (20/236)، 23. هبة الولی مدة الزوجة (25/159)، 25. هدیة الانام فی معرفة الاحکام؛ رسالۀ عملیۀ فارسی، در چندین باب، در دو مجلد. 
اکنون به این سه رساله می‌پردازم: 
1. مطهرات، در چند «مقصد»: مقصد یکم، در تطهیر به آب، پنجم از جمله مطهرات آفتاب است، نهم سایر تطهیرات... . 
آغاز:   بسمله. در بیان مطهرات است و در آن چند مقصد است. مقصد اول در بیان تطهیر به آب است که اعظم مطهرات است. 
2. احکام وضو و غسل و نماز. در چند «باب». باب یکم در وضو، چند «فصل». نام «مولانا میرزا محمدتقی» بر فراز نسخه آمده است، و در پایان «زبدة المسایل» نامیده شده است. 
آغاز:   بسمله. حمدله. صلاة. اما بعد، این مختصری ست در احکام وضو و غسل و نماز، که به خواهش پاره‌ای از برادران ایمانی... تحریر... مشتمل بر چند باب. 
3. صومیه، در چند «فصل»: فصل 1. در ماهیت صوم و نیت آن، 2. اموری که قصد امساک از آنها لازم است، 3. موجبات قضا و کفاره، 4. پاره‌ای از احکام متعلقه به مباحث متقدم. (ذریعه، 11/205 «الرسالة الصومیة»). 
آغاز:   بسمله. الحمد لمن من علینا بجعل الشریعة و الدین. و الصلاة... اما بعد، چنین گوید فقیر سراپا خطا، گرفتار تعلقات دنیا، گمشدۀ پیدای... محمدتقی نوری مازندرانی.
انجام:   یازدهم خوردن و آشامیدن عمداً، سهواً ما حی ست. مفسداً و اِلّا فلا. تمام شد... . 
منابع دیگر:   اعلام 1/393؛ طبقات 13/222 زندگی‌نامه و نمایه‌ای از کارهایش.