آفریدۀ اول؛ اول آفریده در عالم اجسام؛ اصالت هیولا؛ ماده

گفتاری است فلسفی، کوتاه، بخشبندی نشده، در 3 رویه.
آغاز:   بسمله. بدان که باری سبحانه و تعالی اول چیزی که در عالم اجسام آفرید ماده بود و آن را به اصطلاح حکما هیولا خوانند، و از آن چهار طبع پدید کرد، و آن آتش است و باد و آب و خاک، و نسبت ماده با چهار طبع چنان است که نسبت آهن با شمشیر و کارد و زره، و همچنان قابل استعداد است که هر صورتی که قبول کند و در هر صورتی اقتضای نامی کند. گاه شمشیر باشد و کارد و گاه زره، و ماده را نیز استعداد است که هر وقت به صورتی برآید و در هر صورتی او را نامی باشد، گاهش خاک خوانند و گاه آتش و گاه باد، و بدان که خاک را دو صفت است. یکی سردی و دیگر خشکی، و آب را هم دو صفت است: یکی تری و دیگری گرمی.