انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی(مرکز پژوهش های ایرانی و اسلامی) مجموعه ۴جلدی داستان های عامیانه لرستان را زیر نظر شادروان بهرام فره وشی و به کوشش دکتر نادره نفیسی منتشر کرد.
.jpg)
دبا: انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی(مرکز پژوهش های ایرانی و اسلامی) مجموعه ۴جلدی داستان های عامیانه لرستان را زیر نظر شادروان بهرام فره وشی و به کوشش دکتر نادره نفیسی منتشر کرد.
آنچه در این مجموعه به نظر خوانندگان محترم میرسد، مجموعه ای است بی مانند مشتمل بر فرهنگ و ادب عامّه و نیز برخی از گویشهای ایرانی که به همّت والا و راهنمایی زنده یاد استاد دکتر بهرام فرهوشی در مدّتی طولانی و با فراهم آوردن امکانات لازم گردآوری شده است. دلبستگی استاد به ایران و فرهنگ ایرانی بر پژوهشگران پوشیده نیست و این مجموعۀ ارزشمند، یکی از نتایج تحقیقیِ بلندی است که او در این راه، با تیزبینی و هوشمندی خاصّ خود، در نظر گرفته بود. او نیک می دانست که فراهم آمدن چنین گنجینه هایی، تا چه حدّ آرزوی ایرانشناسان و دلبستگان به فرهنگ ایرانی و زبان فارسی را برآورده می کند و درصورت تأخیر، دست روزگار میتواند چه زیان هایی بر این هدف عالی وارد کند. اکنون و پس از گذشت نیم سده، ارزش پیشبینی و برنامه ریزی آن دانشمند فرزانه آشکار شده است.
آثاری که در این مجموعه منتشرشده، منابعی گرانبها برای زبانها و گویشهای ایرانی است، که برخی از آنها بی گمان از میان رفته اند. همچنین، این مجموعه انبوهی اطلاعات مربوط فرهنگ عامّه و داستانهای عامیانه از سراسر ایران را دربردارد؛ و از این نظر هم منبعی پرفایده در اختیار پژوهشگران موضوع های زبانشناسی، فرهنگ عامه، مردمشناسی، جامعه شناسی و روانشناسی به شمار می رود.
اکنون مجلداتی از این مجموعۀ عظیم، که به داستانهای عامیانۀ لرستان اختصاص دارد، پس از طی مراحل ویرایش و پارهای اصلاحات لازم، برای نخستینبار به دست علاقه‌مندان میرسد. مطالعۀ داستانهای عامیانه و پژوهش دراین زمینه، افزون بر جنبه های ادبی و زیبایی شناسانه، درک و شناخت بنیادین از ناخودآگاه و دستاوردهای هزاران سالۀ فرهنگی یک ملت است. فرهنگ به عنوان مجموعهای از دانش‌ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات و عادات مردمان، میتواند زمینه‌های اشتراک میان جوامع را آشکار کند و بر روحیۀ همکاری و همیاری بیفزاید، که نتیجۀ آن ثبات، آرامش و رشد فکری و فرهنگی و اقتصادی خواهد بود.
قصّه‌های عامیانه ژرفای فرهنگ عوام یا فولکلور را می‌نمایانند. با گردآوری این گنجینۀ گرانبها و پژوهش در ساخت و درونمایه آن می‌توان به منبع بزرگی از آگاهی‌های جامعه‌شناختی، روان‌شناختی، زبان‌شناختی مردمان، اقتصاد، ساختار خانواده، آداب و رسوم، چگونگی خوراک و پوشش، و حتی به گوشه‌هایی پنهان از تاریخ و جغرافیای آنان پی برد. ویژگی داستانهای عامیانه شفاهی بودن آن در آغاز است. از این روی نزد مردمانی چون ما که در گامه‌های گوناگون تاریخ، از دست دادن منابع ارزشمند را بی‌شمار آزموده‌ایم، بایستگی گردآوری این ادبیات، روز به روز افزون می‌شود.
پیامد شتابِ گسترش ارتباطات و ابزار آن، چیرگی زبان و ادبیات رسمی و رخنه زبان و فرهنگ دیگر سرزمین‌ها در زبان و فرهنگ عامّه است و از میان رفتن آنچه شفاهی و سینه به سینه نقل شده است. زندگی صنعتی چنان شتابی را به ارمغان آورده است که دیگر زمان و انگیزه‌ای برای قصّه‌گویی و افسانه‌سرایی مادران و نقالان به جای نمانده است. از دیگر سو همانندی‌ها و همسویی‌های موضوعی مردمان با یکدیگر، در پی ارتباط‌های جهانی روزافزون، آرام آرام سبب از میان رفتن پاره‌های ناهمگون فرهنگ قومی که نمایانگر بسیاری از ویژگی‌های آن فرهنگ و قوم است خواهد شد. در این میان بدان سبب که افسانه و داستان، چون اسطوره، ریشه در ناخودآگاه جمعی مردمان دارند، بیش از دیگر پاره‌های فرهنگی بومی با تأثیر ژرف بر شنونده، می‌توانند کارسازترین ابزار نگهداری فرهنگ عامّه و انتقال احساسات و اندیشه‌ها از زمانی به زمانی دیگر و از جایی به جای دیگر باشند.
سرزمین پهناور ایران با پیشینۀ تاریخی هزاران ساله، گوناگونی مردمان، زمینه‌های ادبی، هنری و فلسفی بسیار کهن، گستره و گوناگونی جغرافیایی و آب و هوایی بی مانند، گنجینۀ سترگی از زبان، گویش و لهجه، فرهنگ و آداب و رسوم و ادبیات (عامه و رسمی) است و چنانکه برنامه‌ریزی دانشی و ملّی برای گردآوری، نگاهداری و گسترش آن بنیان نگیرد، نه‌تنها پیشینۀ فرهنگی، زبانی و تاریخی ما که هویّت ملّی‌مان آسیب سخت و جبران‌ناپذیر خواهد دید. نخستین پایه‌های بنیادین این برنامه به دست دانشمندان میهن دوستی چون دکتر فرهوشی نهاده شده است. مجموعۀ بی‌همتایی که به سرپرستی استاد فرهوشی گردآمد، گنجینۀ گرانبهایی است که بخشی از تاریخ، فرهنگ و زبان ما را به دست آینده‌‌گان می‌رساند.
میراث فرهنگی مرحوم دکتر بهرام فرهوشی که مجموعهای از یادداشتها و نوشته های اوست، همراه کتابخانۀ ارزشمند استاد، به همّت و لطف بیدریغ همسر گرامی ایشان، سرکارخانم دکترهما گرامی به مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی) سپرده شده است و ما وظیفۀ خود دانسته ایم که افزون بر نگاهبانی این میراث گرانقدر، همۀ پژوهشگران و علاقه مندان به فرهنگ ایرانی را نیز از آن بهره مند کنیم.