داوری اردکانی: اقبال منادی پیوند اسلام و جهان جدید بود

 

بزرگداشت علامه محمد اقبال لاهوری شاعر، فیلسوف و سیاستمدار نامی با حضور بزرگانی از عرصه فلسفه و هنر شامگاه سه‌شنبه در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

دکتر حسن بلخاری رئیس انجمن آثار و مفاخر با بیان این اینکه اقبال یکی از برجسته‌ترین مفاخر جهان اسلام است، گفت: علامه اقبال لاهوری از شخصیت‌های چند وجهی تاریخ اندیشه اسلامی است و تاریخ نشان می‌دهد که او در حوزه‌های مختلفی از جمله عرصه سیاست، اقتصاد، شعر و عرفان حضور داشته است.

وی افزود: در حوزه شعر او جزو مهره‌های مهم سه قاره و جهان اسلام محسوب می‌شود.

به گفته وی در حوزه فلسفه نیز شیدایی‌هایی نسبت به هگل داشته و آثاری از خود برجای گذاشته است. بلخاری با اشاره به ارادت علامه اقبال لاهوری به حضرت مولانا تصریح کرد: همانطور که می‌دانید جان مولانا به نور وجود حضرت امیرالمومنین روشن شده بود، یقیناً اقبال نیز متاثر از جان شیدا و شعله گون حضرت مولانا بوده است.

وی افزود: من امیدوارم که تفکرات شخصیت‌هایی مانند او به گسترش هرچه بیشتر تفکر دینی در جامعه اسلامی منجر شود.

دکتر رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم هم در این آیین در سخنانی با بیان این که علامه اقبال لاهوری همیشه برای من مساله بوده، گفت: من در بزرگی او تردید ندارم به این جهت می‌گویم که برای من مساله بوده است که او مسلمان مدرن است.

وی ادامه داد: همانطور که دکتر بلخاری اشاره کردند علامه اقبال از هگل و گوته درس آموخته و چیستی امور را از آنها یاد گرفته است. او از بیدل آموخته که شرقی بماند در حالی که به سوی غربی‌شدن حرکت می‌کرده است.

داوری اردکانی خاطرنشان کرد: کوشش او برای پیوند اسلام و جهان جدید شاید یکی از بزرگترین کوشش‌ها باشد، شاید بیهوده نیست که روشنفکران دینی به اقبال چنین توجهی دارند. فلسفه او اروپایی بود و استادان فلسفه اقبال در انگلیس و آلمان همگی اندیشه هگل داشتند.

داوری اردکانی با اشاره به اینکه اقبال شاعری است که نمی‌توانست به فارسی صحبت کند و فارسی را مثل ما نمی‌دانست اما شعر فارسی گفته است، افزود: او مکالمه فارسی نمی‌دانست اما سنایی، عطار و حافظ می‌خواند و با ادبیات فارسی آشنا بود. او خود را پرورده نیاکان ما می‌دانست و من تعجب می‌کنم که ما چرا اقبال را نمی‌شناختیم.

رئیس فرهنگستان علوم اقبال را شخصیتی توصیف کرد که همیشه نگران کشورهای اسلامی بویژه ایران و هند بود و گفت: او از تجدد‌طلبی استقبال می‌کرد اما متاسفانه هر بار از این استقبال پشیمان شد. او به دنبال تجدد در عین حفظ اسلام بود. اقبال اهل سیاست و بنیان‌گذار پاکستان است و همواره مورد احترام همه سیاستمداران بزرگ بود.

به گفته داوری اردکانی علامه اقبال لاهوری وضعیت دینداری را به دو دسته تقسیم کرده بود: کافر و مومن، بعضی از مومنانی که عقل‌شان مومن و دلشان کافر و بعضی دیگر عقل‌شان کافر و دلشان مومن است.

دکتر حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی دیگر سخنران این مراسم بود که در سخنانی با بیان اینکه اقبال لاهوری به حق از مفاخر فرهنگی ماست گفت: علامه اقبال لاهوری از مفاخر فرهنگی جهان اسلام و البته بیش از همه به شبه قاره هند و پاکستان تعلق دارد، بخاطر داشته باشیم که محدود کردن شخص علامه لاهوری در شاعری فرو کاستن قدر و مقام اوست.

وی ادامه داد: اقبال از شعر به عنوان وسیله‌ای برای تأثیر در دیگران استفاده کرده است و به حق که بهترین استفاده را برده است. شعر در دست او ابزاری موثر برای بیان یک اندیشه عزیز و محترم است.

حداد عادل خاطرنشان کرد: اقبال جهان‌بینی فلسفی خود را هم با زبان شعر به ما می‌آموزد. او مانند حافظ که رند را تطهیر می‌‌کند خودی خود و وجود انسان را تطهیر می‌کند و قدر و قیمت می‌بخشد.

وی در توضیح گفت: اقبال از یک سو جامعه خود را می‌نگرد که در آن انسان‌ هندی از همه چیز ساقط شده و چیزی برایش باقی نمانده است به گفته مورخان در آن زمان، جمعیت ۳۰۰ میلیونی هند را پنج‌هزار نفر انگلیسی اداره می‌کردند که در نتیجه آن مردمی بی‌اراده، تهیدست و تسلیم استعمار بودند.

منبع: روزنامه اطلاعات

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به تحصیل اقبال در اروپا و تاثیر‌ گرفتن او از اندیشه فیلسوفانی مانند دکارت و دیگران که انسان مداری را محور تفکرات خود قرار دادند گفت: او با این اندیشه‌ها آشنا شد و در برگشت به کشور خود سعی کرد به انسان مأیوس هم‌وطن خود و همچنین دیگر مسلمانان در سراسر دنیا بگوید که قدر خود را بدانند تسلیم نشوند و در مقابل زور بایستند.

در ادامه مراسم دکتر محمد بقایی محقق و اقبال شناس برجسته و دکتر علی اصغر دادبه، استاد فلسفه اسلامی سخنانی را در باب اهمیت شناخت اقبال لاهوری و تأثیر گرفتن او از زبان فارسی بیان کردند.