نزدیک به یک قرن از تاسیس مدرسه هنری باوهاوس می‌گذرد و در این سال‌ها آموزه‌ها و ایده‌های این مدرسه، به یک جنبش هنری مهم و تاثیرگذار تبدیل شده است. بسیاری معتقدند که مدرسه معماری باوهاوس در دوران فعالیت خود، نه‌تنها در معماری آلمان، بلکه در هنر جهان انقلابی عظیم ایجاد کرده است. به همین دلیل، شناخت تحولات ایجاد شده در این مدرسه برای کارشناسان رشته‌های مختلف هنری اهمیت زیادی دارد.
.jpg)
نزدیک به یک قرن از تاسیس مدرسه هنری باوهاوس می‌گذرد و در این سال‌ها آموزه‌ها و ایده‌های این مدرسه، به یک جنبش هنری مهم و تاثیرگذار تبدیل شده است. بسیاری معتقدند که مدرسه معماری باوهاوس در دوران فعالیت خود، نه‌تنها در معماری آلمان، بلکه در هنر جهان انقلابی عظیم ایجاد کرده است. به همین دلیل، شناخت تحولات ایجاد شده در این مدرسه برای کارشناسان رشته‌های مختلف هنری اهمیت زیادی دارد. به مناسبت یکصدمین سالگرد تاسیس این مدرسه بخش مطالعات هنر رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در آلمان در گزارشی سرگذشت این مدرسه و تاثیر آن در هنر و معماری جهان را بررسی کرده است.
باوهاوس چطور شکل گرفت؟
باوهاوس در سال ۱۹۱۹ متولد شد. والتر گروپیوس، معمار برلینی در سال ۱۹۱۹ با ادغام آکادمی هنرهای زیبا و مدرسه هنرها و پیشه‌ها، مدرسه باوهاوس را در وایمار بنیان نهاد. او پس از جنگ جهانی اول، به این نتیجه رسید که دوره جدیدی در تاریخ آغاز شده است و تصمیم گرفت تا سبک معماری جدیدی را که بازتابی از این دوران است، به جهان معرفی کند. گروپیوس اعتقاد داشت که این سبک معماری باید ارزان و براساس تولید انبوه باشد. او برای دستیابی به این هدف، می‌خواست هنرمندان و صنعت‌گران را با هم متحد کند تا به محصولی قابل استفاده و در عین حال با ارزش (از لحاظ هنری) دست یابند. در این راستا گروپیوس از تعدادی از هنرمندان شناخته شده برای آموزش در این مدرسه استفاده کرد و بدین ترتیب وایمار محلی برای ملاقات هنرمندان بزرگ جهان شد. واسیلی کاندینسکی (از معروف‌ترین نقاشان و نظریه‌پردازان قرن بیستم)، پل کلی (نقاش معروف)، یوهانس ایتن (از آموزگاران بزرگ هنر رنگ) و موهولی ناگی (نقاش، عکاس و طراح گرافیک) از جمله هنرمندان مشهوری بودند که در این مدرسه فعالیت داشتند.
تحصیل در این مدرسه، ترکیبی از آموزش، تمرین و تحقیقات بود و برای هر رشته، کارگاه تخصصی وجود داشت. سرامیک، نجاری، نقاشی شیشه و دیوار از جمله کارگاه‌هایی بود که در این مدرسه برگزار می‌شد. بعدها، کارگاه‌های آموزشی برای عکاسی، تبلیغات و همچنین آموزش معماری نیز در شهر دسائو برگزار شد. هدف از برگزاری این کارگاه‌های آموزشی کمک به ساخت و ساز بود. این کارگاه‌ها در واقع آزمایشگاه‌های ساخت نمونه برای تولیدات انبوه بودند و بسیاری از آثار طراحان، به خصوص وسایلی نظیر میز، صندلی و منسوجات پس از تایید اولیه و موافقت صاحبان صنایع در خط تولید کارخانه‌ها قرار می‌گرفتند.
با این وجود گروپیوس در سال ۱۹۲۵ به دلیل فشارهای سیاسی مجبور شد که مدرسه را به شهر دسائو منتقل کند. پس از آن نیز تقریبا تمام استادان شناخته شده از وایمار به دسائو رفتند. از سوی دیگر، ایدئولوژی گریپوس مبنی بر وحدت هنر و تکنولوژی در این شهر صنعتی می‌توانست کاملا محقق شود. بدین ترتیب در آن دوره همکاری با صاحبان صنایع مختلف در دستور کار مدرسه قرار گرفت و حتی آموزش‌های مدرسه براساس نیازهای صنایع مختلف برنامه‌ریزی شد.
گروپیوس در سال ۱۹۲۸ از کار کناره‌گیری کرد و هانس مایر، معمار سوئیسی که ریاست گروه معماری مدرسه را برعهده داشت، جایگزین او شد. مایر پس از انتصاب، گروه معماری را سازماندهی کرد، ولی او نیز به دلایل سیاسی در سال ۱۹۳۱ برکنار شد. پس از او نیز، لودویگ میس فن درروهه به عنوان مدیر مدرسه انتخاب شد. او مدرسه را به یک کارخانه قدیمی تلفن‌سازی در برلین منتقل کرد، ولی طولی نکشید که با قدرت گرفتن نازی‌ها در آلمان و افزایش فشار سیاسی بر این مدرسه، باوهاوس در سال ۱۹۳۳ تعطیل شد. هرچند هدف از تعطیلی مدرسه، جلوگیری از گسترش ایده‌های مدرسه باوهاوس بود، اما این هدف محقق نشد. پس از تعطیلی مدرسه باوهاوس، مدیران و استادان مدرسه که همه از هنرمندان و معماران مطرح بودند، به کشورهای مختلف مهاجرت کردند. همچنین شماری از معماران این مدرسه که به شیکاگو سفر کرده بودند، باوهاوس جدیدی را در این شهر تأسیس کردند و نسلی از معماران جوان را پرورش دادند. بدین ترتیب هرچند مدرسه اصلی باوهاوس در آلمان تعطیل شد اما ایده‌های آن در سراسر جهان گسترش یافت.
در واقع تاسیس مدرسه معماری باوهاوس آلمان که نخستین مدرسه مدرنیست جهان به شمار می‌رود، به پیدایش مکتبی منجر شد که امروزه با نام مکتب باوهاوس شناخته می‌شود. این مدرسه، اصولی را در معماری بنیان نهاد که امروزه نیز اهمیت بسیاری دارد. علاوه بر این، مدرسه پس از پایان جنگ جهانی دوم و شکست نازی‌ها، یک بار دیگر کار خود را از سر گرفت و در حال حاضر نیز به عنوان مطرح‌ترین مدرسه معماری جهان فعال است.
بزرگداشت صدسالگی
مکتب باوهاوس باعث انقلابی عظیم در هنر، صنعت و زندگی اجتماعی شده است. به همین دلیل برنامه‌های زیادی به مناسبت صدمین سالگرد تاسیس مدرسه باوهاوس در ایالت‌های مختلف آلمان برگزار می‌شود. این مراسم که با شعار «نگاه دوباره به جهان» برگزار می‌شود، به بررسی تاثیر مکتب باوهاوس بر هنر جهان می‌پردازد.
یکی از این رویدادها، جشنواره‌ای از آثار هنرمندان جهان است که از شانزدهم تا بیست‌وچهارم ژانویه سال ۲۰۱۹ در رشته‌های مختلف در شهر برلین برگزار می‌شود. این آثار شامل کنسرت، تئاتر، هنرچیدمان، فیلم و همچنین کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی است که در آن‌ها، عناصری مانند هنر و تکنولوژی، نور، رنگ، صدا و همچنین رابطه میان انسان و ماشین نقش مهمی دارد. فرانک اشتان مایر، رئیس جمهور آلمان از حامیان این جشنواره است و در مراسم افتتاحیه حضور خواهد داشت.
از میان برنامه‌های اصلی بزرگداشت باوهاوس همچنین می‌توان به گراند تور مدرنیسم اشاره کرد. در این تور بزرگ، یک مسیر ویژه طراحی شده است که تاریخ صدساله معماری آلمان در دوره مدرنیسم، از غرب تا شرق و از شمال تا جنوب را نشان می‌دهد. در این تور، آثار برجسته معماری آلمان که در سال‌های ۱۹۰۰ تا ۲۰۰۰ ساخته شده‌اند، به مخاطبان معرفی می‌شوند.
پروژه بین‌المللی باوهاوس ایمیج‌این‌ایستا (bauhaus imaginista) نیز برنامه‌هایی را به مناسبت صدمین سالگرد این مدرسه در نظر گرفته است. باوهاوس در سال‌های اخیر با موسسات مختلف در سراسر جهان ارتباط دارد و این پروژه نفوذ بین‌المللی و پذیرش این مکتب در اقصی نقاط جهان را مورد بررسی قرار می‌دهد. این پروژه با کمک یک تیم بین‌المللی از محققان، هنرمندان و طراحان در مدرسه باوهاوس، موسسات گوته، خانه فرهنگ‌های جهانی در برلین و همکاران پروژه در کشورهای مراکش، چین، ایالات متحده، ژاپن، روسیه، برزیل، نیجریه و هند انجام می‌شود. بزرگ‌ترین نمایشگاه پروژه ایمیج‌این‌ایستا به مناسبت صدمین سالگرد تاسیس مدرسه باوهاوس از مارس تا ژوئن ۲۰۱۹، در خانه فرهنگ‌های برلین برگزار می‌شود. همچنین نمایشگاه دیگری از دوم تا هجدوم دسامبر سال جاری، در دهلی نو برگزار خواهد شد. پیش از این، شهرهای دیگری مانند رباط، مسکو، کیوتو، سائوپائولو و نیویورک میزبان نمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و سمینارهایی در ارتباط با پروژه ایمیج‌این‌ایستا بوده‌اند.
همچنین نمایشگاه «باوهاوس و عکاسی» از هفتم دسامبر ۲۰۱۸ تا دهم مارس ۲۰۱۹ در دوسلدورف برگزار می‌شود. برگزارکنندگان این نمایشگاه معتقدند که مکتب باوهاوس نه تنها در طراحی و معماری، بلکه در عکاسی نیز تاثیر زیادی داشته است. این نمایشگاه پس از دوسلدورف در برلین و دارمشتات نیز نمایش داده خواهد شد.
علاوه براین، موزه شهر هاله از روز سی‌ام نوامبر ۲۰۱۸ تا ۱۶ ژوئن ۲۰۱۹، میزبان نمایشگاه «ساختمان‌ها و زندگی جدید در هاله» است. سایت موزه شهر هاله درباره این نمایشگاه نوشته است:«پس از جنگ‌های سخت، شهر صنعتی هاله تغییر و تحولات زیادی به خود دید و ساختمان‌های مدرن با هدف تامین نیازهای جدید شهروندان ایجاد شد. این نمایشگاه قصد دارد تا تغییرات دهه ۲۰ میلادی تا به امروز در شهر هاله را به بازدیدکنندگان نشان دهد.«مسیر مدرنیته، هنر آلمان در قرن بیستم» از دیگر نمایشگاه‌هایی است که در شهر هاله آلمان برگزار می‌شود. این نمایشگاه که از فوریه ۲۰۱۸ آغاز شده است، تا ژانویه ۲۰۲۲ ادامه دارد.
از دیگر رویدادهایی که با موضوع مدرسه باوهاوس برگزار می‌شود، می‌توان به نمایشگاه «مدرنیته در ماگدبورگ، زیستگاه‌های انسانی در دهه ۲۰ میلادی» اشاره کرد. در این نمایشگاه که از اکتبر ۲۰۱۶ آغاز شده و تا ژانویه ۲۰۲۰ ادامه دارد، نقش برونو تات در شهرسازی ماگدبورگ و ساخت‌وساز در این شهر مورد بررسی قرار گرفته است.
نمایشگاه «وارثان باوهاوس- دو نسل از هنرمندان در جمهوری دمکراتیک آلمان» نیز در خانه شولنبورگ در شهر گرا برگزار می‌شود. این نمایشگاه از آگوست ۲۰۱۸ آغاز شده است و تا فوریه ۲۰۱۹ ادامه دارد.
علاوه بر این‌ها، سخنرانی‌هایی در ارتباط با تاثیر مکتب باوهاوس در جهان نیز برگزار می‌شود که از آن جمله می‌توان به انقلاب در علوم (روز بیست‌وششم نوامبر ۲۰۱۸ در شهر هاله)، باوهاوس، افسانه‌ها و منابع، مسائل مورد بحث در وایمار (روز بیست‌و هشتم نوامبر ۲۰۱۸ در شهر وایمار)، شاگردان اتو مولر در آکادمی بریسلاو( روز بیست و نهم نوامبر ۲۰۱۸ در شهر برلین)، جنگ سرد، نقش باوهاوس در اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا (روز بیست و نهم نوامبر ۲۰۱۸ در شهر فرانکفورت) و تفکرات ورک‌بوند و باوهاوس؛ ریشه‌های مشترک و مسیرهای متفاوت؟ ( روز نوزدهم دسامبر ۲۰۱۸ در شهر هاله) اشاره کرد.
همچنین شهرهای دیگر آلمان نیز میزبان کارگاه‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌های متعددی در ارتباط با صدمین سالگرد تاسیس مدرسه باوهاوس خواهند بود.
منبع: مهر