«محمد رسول الله» موسیقی محبوب امت اسلام

در سال 1976 میلادی «مصطفی عَقّاد» فیلم محمد رسول الله (ص) را ساخت و «موریس ژار» آهنگساز فرانسوی برای این اثر، شاهکاری خلق کرد که اینک پس از گذشت افزون بر چهل سال، هنوز موسیقی محبوب امت اسلام در سراسر جهان است

این فیلم (THE MESSAGE) یا (رسالت) نام داشت اما در ایران با نام «محمد رسول الله» و در سال‌های پایانی دهه پنجاه شمسی به صورت رسمی اکران شد و پس از آن، سال‌های سال پای ثابت برنامه‌های تلویزیون در مناسبت‌های مذهبی بود.

این فیلم روایتگر داستان زندگی پیامبر اسلام، محمد بن عبدالله (ص) را از چهل سالگی تا وفات، یا داستان سینمایی دوران صدر اسلام است که بازیگران این فیلم از جمله آنتونی کوئین و ایرنه پاپاس از بازیگران مطرح هالیوود بودند.

با این که موضوع اصلی فیلم زندگی محمد پیامبر است سازندگان فیلم با ادای «احترام به باورهای مسلمانان» هیچ تصویری از پیامبر اسلام و همچنین علی بن ابوطالب (ع) را در فیلم نشان ندادند به این صورت که بازیگران فیلم، دیالوگ‌های خود با این بزرگواران را رو به دوربین بیان می‌کردند.

اما آنچه بیش از هر چیز در آرشیو ذهنی ما از این فیلم، ماندگار شده است ایفای نقش حضرت حمزه عموی پیامبر توسط آنتونی کوئین و موسیقی متن این فیلم است. در حقیقت تاثیرگذاری موسیقی این فیلم در اذهان آنچنان است که هرگاه تاریخ صدر اسلام را مرور می‌کنیم بی‌اراده و ناخودآگاه ملودی اصلی این فیلم در ذهن ما جاری میشود. تو گویی تم اصلی موسیقی این فیلم تبدیل به زبان گویای احساسات مذهبی و عمق علاقه ما به پیامبر اکرم شده است.

 

**اثری که پس از چهار دهه هنوز الهام‌بخش است

اما پس از گذشت نزدیک به چهار دهه بیش از هر چیزی موسیقی این فیلم توانسته طراوت و جذابیت خود را حفظ کند. بی‌تردید موسیقی این فیلم الهام‌بخش بسیاری از آهنگسازان ما در ساختن موسیقی‌های مربوط به فیلم‌ها و سریال‌های مذهبی شده است. از سوی دیگر مصطفی عقاد با ساختن این فیلم راهی را در ساختن فیلم‌های تاریخی مذهبی گشود که اکنون اکثر فیلمسازان ما در ساخت فیلم‌های تاریخی مذهبی ادامه‌دهندگان همان راه هستند.

تم اصلی بسیار زیبای موسیقی این فیلم که کاملا هویتی شرقی داشت و ساختار ارکسترال به شدت توانمند این اثر در کنار استفاده ماهرانه آهنگساز از سازهای کوبه‌ای سرزمین‌های عربی همه و همه دست به دست هم دادند تا موسیقی این فیلم یکی از ماندگارترین موسیقی متن‌های تاریخ سینمای جهان شود و جالب اینکه سازنده موسیقی این اثر سینمایی یعنی موریس ژار، اصلا مسلمان نبوده است.

موریس ژار، آهنگ‌ساز و رهبر ارکستری فرانسوی تبار بود. او در طول زندگی هنری خود برنده سه جایزه اسکار در بخش بهترین موسیقی فیلم شده و گفتنی است موسیقی متن فیلم «رسالت» (محمد رسول الله)، در مراسم اسکار سال 1977 نامزد دریافت اسکار بهترین موسیقی متن شده بود که نهایتا اسکار این بخش در دستان لئونارد روزنمن به خاطر آهنگسازی فیلم بری لیندون به کارگردانی استنلی کوبریک آرام گرفت.

 

**تفکر، خلاقیت و پژوهش رمز ماندگاری این اثر است

«رامین بهنا» آهنگساز و مدرس موسیقی درباره علل موفقیت موسیقی این فیلم معتقد است که راز ماندگاری موسیقی این فیلم را باید در دو علت بسیار مهم جست؛ نخست اینکه موریس ژار آهنگسازی به شدت توانمند و خلاق بود و خلاقیت این هنرمند را به راحتی می‌توان در تمامی آثار او از جمله چون لورنس عربستان (1962)، دکتر ژیواگو (1965)، گذرگاهی به هند (1984) که هر سه برنده جایزه اسکار شده‌اند و موسیقی فیلم‌های رسالت (1976) و عمر مختار (1981) دید.

به گفته این هنرمند، دومین علت موفقیت موسیقی این فیلم را باید پژوهش عمیق و طولانی‌مدت این آهنگساز درباره موسیقی عربی دانست و یکی از نمودهای عینی اهمیت پژوهش در موفقیت این فیلم را می‌توان در تم اصلی موسیقی این فیلم به نام «فتح مکه» دید که پژوهش آهنگساز برای خلق موسیقی این اثر، دو سال به طول انجامید.

سرپرست گروه «بهنا آنسامبل» ادامه داد: مسلما اثری که سرشار از تفکر و خلاقیت و پژوهش است اثری ماندگار خواهد شد.

 

**ساختار قدرتمند سینمایی و تاثیر آن بر ذهن خلاق آهنگساز

«فردین خلعتبری» دیگر آهنگساز شناخته شده سینما و تلویزیون ایران نیز رمز موفقیت و ماندگاری موسیقی متن این فیلم را در علل زیر بیان می‌کند.

او معتقد است که در مجموع، فیلم رسالت، اثری است که از نظر ساختار سینمایی بسیار خوب ساخته شده است و همین امر راه رسیدن آهنگساز را به موسیقی زیبای این فیلم هموار کرده است.

آهنگساز سریال شب دهم در ادامه به پژوهش عمیق و طولانی موریس ژار درباره موسیقی سرزمین‌های اسلامی اشاره کرد و پژوهش عمیق این آهنگساز را از علل موفقیت و ماندگاری این اثر موسیقایی دانست و افزود: در کنار ساختار سینمایی قدرتمند این فیلم و پژوهش عمیق آهنگساز آن، موریس ژار ملودی بسیار قدرتمندی برای این فیلم خلق کرد و با مهارتی ستودنی، موسیقی ساخته شده را برای سازهای ارکستر سمفونیک تنظیم و اجرا کرد.

 

**مهندسی که آهنگساز شد

به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، ژار برخلاف بسیاری از هم‌مسلکانش، تحصیل موسیقی را در سن بالا آغاز کرد. او پیش از ورود به عرصه موسیقی دانشجوی دانشکده مهندسی سوربن بود اما پس از مدتی و بر خلاف خواسته پدرش سوربن را ترک کرد و برای تحصیل آهنگسازی و هارمونی با گرایش سازی پرکاشن، وارد کنسرواتوار پاریس شد.

او اولین موسیقی متن خود را در سال 1951 در فرانسه ضبط کرد، وی بیش از صد و پنجاه موسیقی فیلم برای کارگردانان مشهوری مانند جان فرانکن هایمر، آلفرد هیچکاک، جان هیوستون، دیوید لین، لوچینو ویسکونتی و پیتر ویر ساخته است.

ژان میشل ژار یکی از مطرح‌ترین آهنگسازان موسیقی الکترونیک دنیا فرزند اوست. این پدر و پسر در سال 2006 و در پنجاهمین سال فعالیت موریس ژار کنسرتی را در شهر مادری وریس ژار یعنی لیون فرانسه برگزار کرد که در آن کنسرت مشهورترین آثار موریش ژار اجرا شد.

 

**مرگ سه ستاره

در پایان خاطرنشان می‌شود که هر سه هنرمند بزرگ سینمای جهان که فیلم «رسالت» بدون حضور هر یک از آنان قطعا جذابیت امروز خود را نداشت یعنی مصطفی عقاد (کارگردان)، موریس ژار (آهنگساز) و آنتونی کوئین (بازیگر نقش حمزه عموی پیامبر) دار فانی را وداع گفته‌اند.

مصطفی عقّاد در سال 2005 به‌ همراه دخترش بر اثر انفجار بمبی که توسط القاعده، در هتلی در اردن کار گذاشته شده ‌بود، کشته شد، موریس ژار در 29 مارس 2009 بر اثر بیماری سرطان در لس آنجلس درگذشت و آنتونی کوئین نیز سال 2001، پس از عارضه تنفسی ناشی از ابتلا به سینه پهلو و سرطان سر و گردن در بوستون، ماساچوست درگذشت.

منبع: ایرنا