ابوعلی سینا و تصوف / بدیع الزمان فروزان فر

چنانکه عنوان خطابه حکایت می کند دربارۀ ابو علی و ارتباط وی با تصوف که شیخ چنانکه بیاید در بعضی کتب و رسائل خود آنرا تأیید و تقویت نموده و در پاره یی موارد بر خلاف و در تضعیف آن اشاراتی فرموده است.

 

چنانکه عنوان خطابه حکایت می کند دربارۀ ابو علی و ارتباط وی با تصوف که شیخ چنانکه بیاید در بعضی کتب و رسائل خود آنرا تأیید و تقویت نموده و در پاره یی موارد بر خلاف و در تضعیف آن اشاراتی فرموده است.

بی گمان علت توجه ابو علی سینا به تصوف، حوادث و موجباتی بوده است که به تدریج در ممالک اسلامی به ظهور پیوسته و سبب تقویت مبانی دین و مسلک صوفیه شده است از قبیل ضعف و شکست معتزله که اهل استدلال و پیرو اصول عقلی بودند و غلبۀ اشعریه و پیروان ابو منصور ماتریدی که به مبادی سنت و روایت و نقل در مسائل دینی و مبانی مذهبی و اجتماعی نظر داشتند و به خصوص علیت و سببیت اشیا را اتفاقی و به حسب عادت و غیر اصیل می شمردند و تقویت امرا و رجال متعصب از این عقیده و همچنین نفوذ مشایخ صوفیه از جهت آنکه تصوف به مبادی علمی مجهز شده بود و بهترین تعبیرات و دقیق ترین و شورانگیز ترین سخنان از زبان پیران طریقت و در مجالس آن طایفه به گوش می رسید و ظرافت و لطافت روح و اخلاق که صوفیه بدان اهتمام می ورزیدند و ظهور احوال شگفت و ریاضات فوق العاده که خواص و عوام را به حیرت می افکند و بی هیچ شک و شبهتی نظر هر حقیقت جوئی را بدانسو منعطف می داشت، چنانکه همین علل و اسباب ابونصر فارابی و ابوالحسن عامری و ابو حیان توحیدی را بدان مسلک و اصول آن متوجه و گراینده کرد و بالخصوص ابو حیان را به حلقۀ صوفیان کشانید و چون بیان و تحلیل این علل ما را از موضوع اصلی باز می دارد بدین اشارۀ مختصر بسنده می کند و متمنی است که برای توضیح بیشتر به مقالۀ این ضعیف در باب ابو نصر فارابی و ارتباط او با تصوف که در مجلۀ یغما سال 1330 به طبع رسیده مراجعه فرمایند...

یغما، سال هفتم خرداد 1333 شماره 3 (پیاپی 71)

 

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی